BÖLÜM

I. SEFER PLANI VE SEFERBERLİK İLÂNI

A. SEFER PLANLARI

1. TÜRK SEFER PLANLARI

Ordu seferberliğini bitirinceye kadar tedafüi vaziyette kalmak icap ederse, bu maksatla, Bulgarları hudutta mümkün mertebe oyalamak, az kuvvetle çok kuvveti tutmak, Bulgar kuvvetlerini ezecek bir kuvvet toplanıncaya kadar, geriye doğru çekilerek düşmanla Karıştıran’da harp etme esasına dayanıyordu30.

a. Edirne Müstahkem Mevkii Harekât Planı

12. Süvari alayı, 4. Nişancı alayı, 10. Piyade tümeni ile Babaeski, Edirne ve Gümülcine Redif Tümenlerinden kurulu Edirne Müstahkem Mevkii Komutanlığına; “Düşmanın mümkün olduğu kadar çok kuvvetini kale üzerine çekmek ve bunun için düşmanın yan ve gerilerini sürekli olarak tehdit etmek, serbestçe hareket etmesine engel olmak, Tunca ile Meriç nehirleri arasında bulunacak düşman yürüyüş kollarının Tunca’nın doğusuna serbestçe geçişini zorlaştırmak ve Arda Nehri’ni geçerek Dimetoka üzerine hareket etmek isteyecek düşmanı durdurmak, Müstahkem Mevkii seyyar kuvvetlerinin düşman örtme kuvvetleri karşısında hemen kaleye çekilerek, hareketsiz kalmayıp, genel bir kuşatma veya muharebenin yapılmasına kadar düşmanın harekâtını enerjik olarak zorlaştırmak görevi verildi.

Müstahkem Mevkii seyyar kuvvetlerinden kendilerine verilen vazifeyi enerjik fakat ihtiyatlı olarak yürüterek, kesin bir yenilgiye uğramadan ve bu sûretle Müstahkem Mevkii, savunma kuvvetleri ve ihtiyatından yoksun edecek bir hale düşürmeden, kesin muharebelerden kaçınarak hareket eylemesi ve elde olan bütün gücünü yitirinceye kadar muharebeye devam etmesi isteniyordu31.

30 _{Nazmi Çağan, a.g.m., s. 199.} 31 _{Şadi Sükan¸ a.g.e., s. 45.}

10. Piyade Tümeni, seferberlik ve yığınağı örtmek ve düşman harekâtını geciktirmek üzere, seferberliğin ilânıyla önce Meriç ve Tunca nehirleri arasındaki bölgede sınır yakınında 4. Nişancı Alayı da aynı vazifeyle Hanlı Yenice’de bulunacak ve muharebelerin başlaması ile beraber düşmanı oyalayarak, Müstahkem Mevkii savunma bölgesi içine girerek genel ihtiyatı oluşturacaktı.

Müstahkem Mevkii savunma bölgesi, dört kesime ayrılmıştı. Edirne kuzeyinden itibaren Tunca Nehri’nin sol kıyısından, Edirne güneyinde Meriç sol kıyısına kadar olan kesime güney cephesi, Arda Nehri ile Meriç’in birleştiği yerden batıya doğru uzayan ve Uriş, Koyunlu köylerini birleştiren hat ile kesilen ve Maraş köyünü içine alan kesim ise Maraş Bölgesi, bu bölgenin kuzeyinde, Meriç sağ kıyısı ile Tunca sağ kıyısı arasındaki kesime Batı Cephesi denir. Babaeski Tümeni Doğu Cephesini, Edirne Tümeni Batı Cephesini, Gümülcine Tümeni, Güney Cephesi ile Maraş Bölgesini işgâl edecekti. Bunlardan sonraki harekâtın devamı savunma ve her fırsatta çıkış taarruzları biçiminde olacaktı.

b. Kırcaali Müfrezesinin Harekât Planı

İstanbul- Selanik demiryolunu korumak, Türk doğu ve batı orduları arasındaki irtibatı sağlamak harbin ilânıyla birlikte, vakit geçirmeden şiddetle ve baskın şeklinde sınırı geçerek, Hasköy ve Tırnava-Seyman genel doğrultusunda ilerleyerek demiryolunu esaslı sûrette tahribata uğratmakla birlikte düşman kuvvetlerini kendi üzerine çekmek fakat tek başına bir yenilgiden sakınmak bu müfrezenin harp vazifesidir. Müfreze, bu vazifenin getirdiği şekilde, kuvvet çoğunluğu ile Kırcaali bölgesinde bulunup, ilk fırsatta taarruz harekâtına başlayacaktı.

c. Türk Doğu Ordusunun Harekât Planı

Kırcaali Müfrezesi ile Edirne Müstahkem Mevkii Komutanlığı’nı da emrinde tutan 1, 2, 3 ve 4. kolordularla 15, 16, 17, mürettep kolordulardan ve bağımsız süvari tugayı ve süvari tümeninden kurulu Doğu Ordusu’nun harekât planı 1910 da Ferik Ahmet İzzet Paşa tarafından hazırlanmış olan harekât planına uyularak yapılmıştır.

Bulgar Ordusu’nun 288 adet piyade taburu, 135 adet bataryası olduğu asıl kuvvetleri ile Makedonya’ya veya Trakya’ya taarruz edebileceği düşünülüyordu.

Bulgarlar asıl kuvvetleri ile Meriç vadisinden Dimetoka doğrultusunda taarruz ederse iç hat manevrasından yararlanarak bunların teker teker mağlûp edilmesine çalışılacak, bu durumda Meriç vadisinden ilerleyen kola karşı savunma ve önce kuzeyden gelen kola taarruz en uygun görülmüştü.

Bulgarlar asıl kuvvetleri ile Meriç vadisinden Dimetoka doğrultusunda taarruz ederse, iç hat manevrasından yararlanarak bunların teker teker mağlub edilmesine çalışılacak, bu durumda Meriç vadisinden ilerleyen kola karşı savunma ve önce kuzeyden gelen kola taarruz en uygun görülmüştü.

Bulgarlar asıl kuvvetleri ile Tunca doğusuyla, Kırklareli arasındaki bölgeden güney doğrultusuna taarruz etmesi halinde Azatlı ve Dimetoka’daki kuvvetlerden tasarruf edilecek ve Edirne Müstahkem Mevkii’nden çıkış yapacak kuvvetlerin de yardımıyla, mümkün olduğu kadar büyük bir kuvvetle taarruz edilecekti. Bulgarlar Türk yığınağı tamamlanmadan taarruz edecek olur ve mukavemet imkânı kalmaz ise Alpullu ve Karıştıran dolaylarında seçilecek bir mevziye çekilerek, savunma yapılacak ve bu harekâtı Dimetoka’da ve Vize’de bulunan kuvvetler, yapacakları karşı taarruzlarla kolaylaştıracaklardı.

Asıl taarruz istikâmeti Dimetoka- Hasköy ve tali taarruz istikâmeti Edirne – Seymenli olmak üzere ilerlenecek, Meriç Nehri kuzeyindeki tali taarruz kuvvetine iki kolordu terhis edilecekti. Bu iki kolordunun yalnızca bir baskına uğramaması için yanına kuvvetli süvari verilmesi ve asıl taarruz kuvvetinin çizgisinden biraz geride hareket ettirilmesi öngörülmüştü. Her iki kol arasında irtibatın sağlanması ve gerektiğinde nehirdeki geçiş için tedbir alınması ve araçların sağlanması dikkate alınmıştır. Bu arada Kırcaali müfrezesi şiddetle taarruz edecek, ordunun harekâtını kolaylaştıracak ve demiryolunu tahribe harcayacaktı.

2. Bulgar Sefer Planı

Bulgar harekât planında Bulgaristan Makedonya ve İstanbul Trakya harp alanı olarak kabul edilmiş olup bu alanın Osmanlı Devleti sınırları içindeki hedefleri şöyle tespit edilir.

İstanbul; devlet merkezi ve Türkiye’nin siyasî, dinî ve askerî hayat merkezi Edirne; en iyi yolların düğüm noktası müstahkem mevkii ve bölgenin en büyük askerî merkezi,

Kırklareli; başlanmış fakat tamamlanmamış müstahkem mevkii,

Kırcaali; Dimetoka- Ortaköy ve Hasköy- Gümülcine yollarının düğüm noktaları,

Dedeağaç; Tekirdağ ve Midye; Anadolu’dan gelecek takviye kıtalarının çıkarılacağı limanlar,

Çatalca; Müstahkem mevkii,

Trakya’daki kuvvetler genel olarak yığınaklarını ya Havsa-Kırklareli ya Pınarhisar-Lüleburgaz veya Ergene gerisinde Saray-Çorlu-Tekirdağ hatlarında yapacaklar ve her üç halde de Edirne ve Kırklareli müstahkem mevkileri arasındaki bölgeye güçlü bir örtme kuvveti ve ayrıca Rodoplar’dan güneye doğru gelecek tehlikelere karşı Kırcaali, Paşmaklı, Devlen’e birer küçük emniyet kuvveti gönderecekleri kabul edilmiştir32.

Türk harekât tarzı Bulgarlar tarafından şöyle kabul ediliyordu:

Trakya’da; Türkler daha önce yığınak yapmayı başarırsa ve inisiyatifi ele alırlar ise iki şekilde taarruza geçerler.

Birincisi; sağ kanatlarını Edirne Kalesi’ne dayanarak asıl kuvvetleri ile Bulgar ordusunun sağ kanadına taarruz etmek üzere Dimetoka-Harmanlı istikâmetinde ilerler.

İkincisi; asıl kuvvetleri ile Edirne ile Kırklareli arasından baskın tarzında girerler. Kızılağaç-Yanbolu istikâmetinde ilerleyip, Bulgar ordusunun sol yanına taarruz ederler. Eğer Türk ordusu, Bulgar ordusunun kısa zamanda yapılacak taarruzu

karşılamaya hazır değilse, kendisine sayıca üstünlük sağlayacak, Anadolu takviye kuvvetleri gelinceye kadar hatların birinde savunmaya geçebilirler.

Bu varsayımlara göre Bulgar Ordusunun harekât planı şöyle tanımlanıyordu. 7. Rila Tümeni; Bağlaşık 2. Ordu kuruluşunda olarak, Çernoskala üzerinden Koçana’ya ve Cumai Bala üzerinden Çerova İştip’e taarruz edecek 2. Ordu; Edirne kalesini kuşatacak ve garnizonun seferberliğe engel olacak ve Hasköy müfrezesi ile Kırcaali’yi ele geçirecekti.

1. Ordu; çabuk bir hareketle Edirne ve Kırklareli arasındaki Türk kuvvetlerini kendi üzerine çekmek ve 3. Ordu ile birlikte hareket etmekti33.

Bulgar ordusu harekât planında Edirne Müstahkem Mevkii’ni kuşatmakla görevli 2. Bulgar ordusunun ayrıntılı planı şöyle idi:

2. Ordu, Edirne Kalesi’ndeki Türk kuvvetlerinin, Edirne-Kırklareli hattının kuzeyinden güney doğrultusunda harekât yapacak asıl Bulgar kuvvetlerinin ilerlemesini kolaylaştırmak için kaleyi kuşatacaktı. Ordu birlikleri, Türk kuvvetlerinin tutmuş oldukları ileri mevziilerden geri attıkları sonra kaleye yaklaşarak, kaleden gelen önemli doğrultularda beklenen çıkışları durdurmak için direnenler tesis edecek ve düşmanla kale dışında herhangi bir hareketini etkisiz bırakmak için kuvvetlerinin büyük bir kısmını manevra kıtası olarak bu hattın gerisinde gruplandıracaktı.

Bu plana göre Edirne Müstahkem Mevkii dört bölgeye ayrılıyordu34.

Doğu Bölgesi; Edirne kuzeyinde Tunca Nehri sol kıyısında Edirne güneyinde Meriç sol kıyısı arasındaki arazi kesimini,

Batı Bölgesi; Arda Nehri sol kıyısı ile Meriç Nehri sol kıyı arasındaki arazi kesimini,

32 _{Ömer Esenyel, a.g.e., s.107.}

33 _{Şadi Sükan, a.g.e., s. 50; Ömer Esenyel, a.g.e., s.108.} 34 _{Remzi Yiğitgüden, a.g.e., C.I. s.48.}

Kuzeybatı Bölgesi; Meriç Nehri sol kıyısı ile Tunca Nehri sol kıyısı arasındaki arazi kesimini,

Güney Bölgesi; Edirne güneyinde Meriç Nehri sağ kıyısı ile Arda Nehri arasındaki arazi kesimini kapsar.

2. Bulgar Ordusu Birlikleri, Türk örtme birliklerini geri atıp, müstahkem mevkii savunma çaresine soktuktan sonra Arda, Meriç nehirleri arasında bulunan 8.Tunca Tümeni cephesini güney bölgesini koruyacak biçimde uzatacak, 9. Plevne Tümeni de önce bir tugayla Tunca Nehri doğusuna geçerek Doğu bölgesini (Edirne – İstanbul) köşesine kadar olan kesimini tutacak, buradan Meriç’e kadar olan kesimde takviyeli Hassas Süvari Alayı tutacaktı.

Bulgar-Sırp bağlaşmasına göre; gelecek olan iki Sırp tümeninden, Timak Tümeni, Kuzeybatı bölgesini teslim alınca, burada bulunan 9. Tümen, kuzeyde yalnız bir tugayını bırakarak büyük kısmı ile doğu bölgesine intikal edecek ve bir tugayını Meriç Nehri üzerinden, Doğu Bölgesinin güney kesimini emniyete almak üzere Doğu bölgesine geçecekti35.