Bilindiği gibi Azerbaycan eğitim sisteminde ilköğretim bilgileri 4 yılda öğrenciler öğretilir. Şunlarla ilgili olarak anaokullarının IV sınıfında müzik bilimi öğretiminin ilköğretim aşaması da sona varır. Bu zaman öğretmen bütün metodiki vasıtalarla ve bilgisini seferber ederek, öğrencinin birey gibi oluşumunda ilk başarı elde ediyor. “Ortaokulların IV sınıf öğrencisi artık belirli müzik bilgilerine sahip olarak, profesyonellik yolunda ilk adımlarını atmış oluyor. Bu süre zarfında IV sınıf öğrencisi halk müziği ve profesyonel müzik hakkında tesevvurlere, müzik aletleri ve kolektifleri hakkında bilgiye sahip olur. Dinlediği müzik eserlerini emosional açıdan değerlendirir. Koro içinde ve basit çocuk için müzik aletlerinde ifa becerilerine sahiplenir. Şarkı ifadeciliği kurallarını benimsediğini gösterir ve basit melodilerin oluşturulmasında yer alıyor. Profesyonel ve halk müziği örneklerini ayırıyor. Azerbaycan ve diğer halkların müzik örnekleri arasında benzer yönleri tespit edilir (Rəcəbov, N. Kazımov, O. İmanova, 2010).
Müzik bilgisinin eğitimi sürecinde öğrenilenler öğrencilerin vatandaş olarak büyümesi, onların manevi yurtseverlik eğitimine çok büyük etki göstermekle beraber, evrensel müziğin anlam değerinin çocuklar tarafından düzgün kavratılmasına yardımcı olur.
Her insan dünyaya göz açtığı andan itibaren müzik ile temasta olup, müzik sedaları altında büyüyerek olgunluk âlemine ayak basar. Müzik - gerçek âlemi sesler aracılığıyla yansıtan sanat türüdür. Diğer sanat türleri ile birlikte müzik de büyük sanatsal ifade gücüne sahip olup insanın manevi âlemini - onun sevincini ve üzüntüsünü, arzu ve düşüncelerini, yaşam uğruna mücadelesini sanatsal resimlerle temsil eder. İnsanın maneviyatına olumlu etkileyen ifade araçlarından en önemlisi de işte müziktir. Antik dönemin filozofları müziğin sanatsal etki gücünü yüksek değerlendirmişlerdir. Aristoteles gençlere çalgı aleti çalmayı, okumayı öğretmekle onların manevi olgunluğa ulaşmasında, toplumun asil, saf üyelerine çevrilmesinde müzik terbiyesinin önemini belirtmiştir.
Müzik eğitimi - estetik terbiyenin en temel unsurlarından biri olup, insanda yüksek bedii-estetik zevkin oluşumu, büyük fikir ve manevi düşünce tarzının
64
oluşmasında önem taşımaktadır. Müzik dinlemek, onu içten içe hissetmek, duymak, müzik hakkında kendi fikirlerini söylemek becerisini çocuklara henüz erken yaşlardan aşılamak müzik terbiyesinin önemli şartlarından biridir. Müzik eğitimi için öğrencilerde yüksek bedii-estetik zevk forma aştırılarak genç kuşaklar bu yönde eğitiliyor.
Müzik ruhun gıdasıdır. Müzik insanlıkla çift oluşmuştur. Modern okullarımızın müzik alanında uygun bilgi, beceri ve alışkanlıklara sahip olması, aynı zamanda onların entelektüel seviyelerinin, birey zenginliğinin önemli göstergelerinden biri olarak ölçülmektedir. Güzel sanatların en yaygın türü olan müziğe daima özel ilgi gösterilmektedir.
Henüz okul öncesi döneminde ana ninni ile uyanıp harekete gelen müzik merakı sonradan anaokullarında daha da geniş geliştiriliyor. Azerbaycan Cumhuriyeti’nde gerçekleştirilen eğitim reformunun şimdiki aşamasında diğer fenlerle yanı sıra, müzik konusunda da modern müfredatlar, öğrenciler için iş defterleri ve öğretmen için metodik malzemeler yayınlanmıştır.
Azerbaycan eğitim sisteminde müzik konusunda öne sürülen görevlerin kapsamı öyledir ki, onları başarıyla yerine getirmek için hem sınıf-ders antrenmanların, hem de sınıftan ayrı çalışmaların çeşitli formaları kullanılır. Modern çağın talebi için öğrenciler şarkı söylemek kurallarını, şarkıların metinlerini içeriğine göre sahnede canlandırmayı, müzik aletlerini karakterine ve rengine göre birbirinden ayırmayı, farklı janrlı müzik eserlerine karşı fikir yürütmeyi, Azerbaycan ve Avrupa bestecilerini tanıyarak, onların eserlerini mukayese etmeyi, müzik notalarının isimlerini söylemek ve okumayı, onları basit müzik enstrümanlarında çalmayı beceriyor. Yani, müzik öğretmeni öğretime yaratıcı yaklaşımıyla istikamet veren, koordinasyon, danışman gibi hareket etmiş olur, öğrenciler ise araştırma yapıp, bilgilerini uygulama ve sunma becerilerini gösteriyor.
Güzel sanatların en eski türlerinden biri olan müzik insan dünyaya geldiği andan hayatında güçlü kültürel etkiye sahiptir. Müzik estetik ve manevi zevkin en yüksek kaynağıdır. Bu yüzden modern çocukların sanatsal-estetik eğitiminde, birey olarak yetişip olgunlaşmasında müziğin önemli rolü var. Sanatsal estetik terbiyenin en etkili araçlarından biri olan müzik çocuğun duygusal doğasına çok yakındır.
65
Müziğin etkisi altında onun estetik kavrayışı geliştirilir, duyguları zenginleşir. Onlarda çeşitli duygular uyandırır. Aynı zamanda müzik sinir sisteminin gelişiminde büyük etkiye sahiptir. Enstrüman çalan çocukların diğer çocuklara göre hafızası güçlü olur, daha iyi okur ve zengin söz yapısına sahip olur. Çocuk hafızasının ve düşüncesinin gelişiminde müziğin rolü inkar edilemez. Müzikle bağı olan çocuklar başkalarının sesini daha net seçebilir. Nefes alma imkânları genişlenir, ses telleri kuvvetlenir.
Azerbaycan’da öğrencilere müzik eğitimi verilmesinin temelinde illerin tecrübesi var. Yani yakın-uzak geçmişte bu alanda yapılan çalışmalardan yararlanarak modern tipli müzik fenninin öğretim tekniği geliştirilmiştir. Azerbaycan’da gence kuşaklara müzik bilgilerinin verilmesi işinde uzman öğretmen kadrolarının çalışmalarını özenle dikkate almak gerekir. Bu öğretmen kadroların 3 kademeli sistemle ülkenin çeşitli eğitim kurumlarında eğitim alır. Öyle ki, bu sistemin ilk basamağını beş veya yedi yıllık müzik okulları oluşturmaktadır. Burada küçük yaşlarından eğitim görmeye başlayan çocuklar tam anlamıyla müziğin temel bilgilerine sahip olmaktadırlar. II aşaması ülkenin çeşitli bölgelerinde olan Müzik kolejleri oluşturuyor. Burada eğitim alan genç nesil temsilcileri profesyonel müzik bilgilerini benimseyen gençler artık öğretmen olarak eğitilmiştir. Eğitim sisteminin III aşamaları yüksekokullar-Üniversiteler içerir ki, burada ilk evvel “Lisans” olarak yetiştirilen genç öğretmen ordusu daha sonra “Yüksek Lisans” düzeyinde artık profesyonel müzisyen ya da müzik eğitimi veren öğretmen olarak çalışma hakkı kazanmaktadırlar. Bunun için yükseköğretim kurumlarında çok sayıda branş ve müzik dalı üzerine fakülteler vardır.
Azerbaycan’da müzik eğitimi alanında sağlam ilkelere dayalı dünyanın çeşitli ülkelerinin eğitim deneyleri kullanılmıştır. O da belirtilmelidir ki, coğrafi, dil, kültür, din itibariyle yakın olan ülkelerin bu alandaki iş deneyimini öğrenip, onun uygulanması hep olumlu sonuçların elde edilmesine yardımcı olmaktadır. Bu açıdan Azerbaycan’da günümüzde de komşu Türkiye, Rusya gibi çağdaş ülkelerin müzik eğitimi alanındaki başarıları incelenerek, müfredatlarına hazırlanmasına öncelik verilmektedir. Bunun için de bu ülkelerin müzik eğitimi sistemi ile Azerbaycan eğitim sistemindeki başarıları kıyaslanarak incelemeye alınır. Bu açıdan Türkiye
66
eğitim sürecindeki ilk müzik alışkanlıklarına sahip olmak için görülen işlere göz atmak gerekir.