Kapõsõ Kurtarma Kazõsõ Su Kaplarõ
2000- 2002 yõllarõnda yapõlan kurtarma kazõlarõ sonucunda ele geçirilen seramiklerin çoğunluğu 12.
ve 14. yŸzyõl olarak tarihlenmiştir (TŸre, 2014).
Hem Bizans hem de AnadoluÕnun yeni sahipleri olan TŸrk toplumunun kŸltŸrŸnŸ yansõtan birçok kullanõm amaçlõ kabõn yanõ sõra su kabõ olarak testi-ler ve kŸptesti-ler de yer almaktadõr.
Ele geçen testilerin çoğu sõrsõzdõr ve tek kulplu, çift kulplu, emzikli ya da emziksiz olduğu gibi bazõ-larõ sŸzgeçli olarak Ÿretilmiştir. Dekor tekniği ola-rak dekorlu kalõp ve parça ekleme kullanõlaola-rak basõk
Resim 31:Ayasuluk Kalesi Kazõsõ, sõrsõz dekorlu testi
šr-neği (TŸre, 2014: 189).
Resim 32: Ayasuluk Kalesi Kazõsõ, sõrsõz testiler
(TŸre,2014)
kŸresel gšvdeli olan ršlyefli testiler, oval gšvdeli testilerde kazõma, astar be-zemeli testiler yapõlmõştõr (TŸre,2014).
Basõk kŸresel gšvdeli testiler kaide, gšvde, boyun ve kulptan oluşmaktadõr.
Gšvdeleri alt ve Ÿst parça olarak imal edilerek orta kõsõmlarõndan birleştiril-miştir. Çarkta şekillendirilerek sonradan eklenen boyun kõsõmlarõ konik bi-çimli, hem gšvdeye hem de ağõza doğru genişleyen ve dõşa doğru açõlmakta olup gšvde ve boyun yuvarlak kavisli bir ince profil ile bağlanmõştõr. Elde şe-killendirilen kulplar dikey şeritler hâlinde gšvde kõsmõndan başlayarak ağõz kõsmõnda sonlandõrõlmõştõr. Kulpun gšvdeyle birleştiği yer hafif bir şekilde çõ-kõntõlõ olup testilerin tek ya da çift kuplu olduklarõnõ gšsteren izlere rastlanõl-mõştõr. Testilerin kaideleri ise halka biçiminde kalõp ile hafif yŸksek ve içi boş dŸz dipli yapõlarak gšvdeyle sonradan birleştirilmiştir. Torna ile şekillendirilen yŸksek kaideler halka şeklinde olup konik biçimli veya dõş bŸkey kavislidir (TŸre,2014).
Oval gšvdeli testiler kaide, gšvde, kulptan oluşacak şekilde Ÿretilerek ka-zõma tekniği ile sŸslenmiş orta bŸyŸklŸkte olan kaplardõr. Gšvdelerin orta kõ-sõmlarõ şişkinleştirilerek hacimleri arttõrõlmõş ve aşağõ doğru daralan dŸz bir form oluşturulmuştur. Boyunlarõ kõsa, dik ve geniş olup ağõz kõsõmlarõ hafif içe dšnŸk, dudak kenarlarõ ise kšşeli bir yapõya sahiptir. Bu tŸrdeki testiler çift kulpludur ve yassõ şekilde elde şekillendirilen kulplar sonradan eklenmiştir.
Kaideleri ise dairesel ve dŸz diplidir (TŸre, 2014).
Sonuç
Canlõlarõn hayatlarõnõ sŸrdŸrebilmesi için gerekli ve mucizevi bir madde olan su, asõrlar boyu yeryŸzŸnde gelişen tŸm olaylara tanõklõk etmiştir. Uygar-lõklarõn var olmasõnõn ya da yok olmasõnõn temelini oluşturan su, insanlarõn gŸnlŸk kullanõm gereksinimlerinden dolayõ saklanmõş veya depolanmõştõr. Bu bağlamda insanlõğõn ilk buluşlarõndan biri olan seramik, İlk Çağlardan beri çe-şitli alanlarda kullanõldõğõ gibi suyun taşõnmasõ ve soğuk tutulmasõnõn yanõnda gŸnlŸk kullanõm ihtiyacõnõ gidermek için saklama ve muhafaza etme amaçlõ su kaplarõ Ÿretilmiştir.
İnsanlarõn yerleşik hayata geçmelerinde šnemli bir rol oynayan su, birçok medeniyetin kurulmasõna šncŸlŸk eden Anadolu topraklarõnõ insan yaşamõ için en elverişli yerleşim bšlgesi h‰line getirmiştir. BizansÕtan sonra Anadolu top-raklarõna farklõ coğrafyalardan akõn akõn gšç ederek ele geçiren TŸrkler; Ab-basi, Karahanlõ, Gazneli, BŸyŸk Selçuklu gibi kšklŸ tohumlarõnõ AnadoluÕya yayarak kendi sanat anlayõşlarõnõn filizlenmesini sağlamõşlardõr. Anadolu Sel-çuklu, Bizans geleneklerini šzŸmseyerek kendi geçmişinin izlerini her alanda olduğu gibi seramik sanatõna da yansõtmayõ başarmõştõr.
191
Anadolu Selçuklularõ, kšklŸ ve zengin sanat anlayõşõ ile kendisinden sonra gelen OsmanlõÕyõ ve diğer İslam ülkelerini de etkilemiştir. Bu bağlamda büyük bir kŸltŸrel mirasa sahip olan Anadolu Selçuklu seramik sanatõ birçok kişi ta-rafõndan merak konusu olmuştur. Bu nedenle dšnemin aydõnlatõlmasõ için ya-põlan kazõlarõn devam ediyor olmasõ gelecek kuşaklara bu mirasõn aktarõlmasõ açõsõndan bŸyŸk šnem taşõmaktadõr.
Anadolu Selçuklularõ yerleşim bšlgelerinde yapõlan birçok kazõ sayesinde ele geçirilen sayõsõz seramik ile TŸrklerin sanatla olan ilgisi hakkõnda bilgi ver-mektedir. Anadolu Selçuklu dönemine ait Kubad Abad, Ahlat, Ani, Samsat, Akşehir, Gevale, Şavşat, Harran, Hasankeyf, Ayasuluk, Keykubadiye gibi yer-leşim alanlarõnda yapõlan kazõlarda dšnemin sanat anlayõşõnõ yansõtan fonksi-yonel, özgün ve estetik testi, sürahi, kupa, maşrapa, ibrik, matara, küp, çok amaçlõ kullanõlan kŸrevi konik kaplar gibi birçok seramik su kabõ ele geçiril-miştir.
Yapõlan incelemelerden elde edilen verilere gšre dönemin yerleşim bölge-lerine gšre çamurun cinsi farklõlõk gšsterse de şekillendirme biçimleri açõsõn-dan paralelliklere rastlanmõştõr. Kazõlar sonucunda çoğunluğu oluşturan sõrsõz kaplar içerisinde; testi, maşrapa, matara, kŸp ve kŸrevi konik kaplarõn yanõ sõra bu kaplarda kullanõlan astar, sgrafitto, parça ekleme, dekorlu kalõp gibi dekor teknikleri ve yapõlarõ bakõmõndan da birbirlerine benzemektedir. KšklŸ ve farklõ kŸltŸrel değerlere sahip olan Anadolu topraklarõnda bulunan sõrlõ kaplar içerisinde ise; sürahi, testi, matara gibi su kaplarõnda kullanõlan çamur, form yapõsõ ve sõr altõ, lŸster, tek renk sõrlõ gibi dekor teknikleri ile çeşitlilik sağlayan kaplar dönemin zenginliğinin ortaya çõkmasõnda etkin bir rol oynamõştõr.
Günlük yaşamõn gereksinimleri doğrultusunda hem sõrsõz hem de sõrlõ ola-rak Ÿretilen su kaplarõ bšlgesel olaola-rak farklõlõk gšstermiş olsa da var olduğu dönemin özelliklerini, sosyo- ekonomik yapõsõnõ, inançlarõnõ, hammadde kay-nağõnõ, Ÿretim teknolojisinin ve sanat zevklerini de yansõtmaktadõr. Bu doğrul-tuda Ÿretilen seramik su kaplarõnõn Anadolu Selçuklu dšnemindeki insanlarõn yaşamõnda bir kŸltŸr olarak devingen olmasõnõn yanõ sõra olgusal bir yapõya ulaştõğõ sšylenebilir.
Seramik Ÿretiminin altõn çağõnõ yaşadõğõ Anadolu Selçuklu dšneminde; in-san yaşamõnõn vazgeçilmez maddesi olan su için yapõlan kaplarõn hem form hem Ÿretim teknikleri bakõmõndan seramik sanatõna yšn verdiği görülmektedir.
Yapõlan araştõrmalar sonucunda Anadolu Selçuklularõ dönemini simgeleyen su kaplarõ ile ilgili toplu bir kaynağa ulaşõlamamõştõr. Ancak bu makale; arkeolo-jik kazõlara gšre yapõlan incelemeler doğrultusunda Anadolu Selçuklularõ dö-nemi su kaplarõyla ilgili olarak yeterli bilgiye ulaşõlmasõ bakõmõndan alanya-zõna katkõ sağladõğõ dŸşünülmektedir.
KAYNAKÇA
Aytaç, G. (2010), “Elazõğ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’ndeki Artuklu- Selçuklu Seramik-leri”, e-Journal of New World Sciences Academy, Volume: 5, Number: 4, Article Number:
4C0059, ISSN: 1308-7320.
Baş A.- Dursun, Ş. (2019), “Keykubadiye Sarayõ 2015 yõlõ Seramik Buluntularõ”, Antalya, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Akdeniz Sanat Dergisi, Temmuz, C. 13, Özel Ek Sayõ ISSN: 1307-9700.
Bulut, L. (1994), “ Kabartma Desenli Samsat Seramikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, 01 Tem-muz, C. 7, Sayõ: 7.
Ç. Çeken, M. (2013), “Kubadabad Kazõsõndan Bulunan Bir Grup KŸrevi Konik Kap”, An-kara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53, 2 345- 363.
Gök-Gürkan, S. (2007), “Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anõt MeydanÕda Yapõlan Kurtarma Kazõsõ Seramikleri)”, İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Dalõ, Doktora Tezi, Danõşman: Bozkurt Ersoy.
Karamağaralõ- Yörükan, . (1982), “Ahlat Seramik Ekolü”, İslam İlimleri Dergisi V, Ankara:
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri EnstitŸsŸ Yayõnlarõ- S. 5.
Okatan, Ö. (2004), “Anadolu Selçuklu Dšnemi Sõrsõz KŸpleri †zerine Araştõrma”, İzmir : Dokuz EylŸl †niversitesi GŸzel Sanatlar EnstitŸsŸ Seramik Anasanat Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Lale Andiç.
Ölçer, S. (2019). “Harran Kazõsõnda Ortaya ‚õkarõlan (2014-2017) İslami Dönem Seramik-lerinin Ön Değerlendirilmesi”, Şanlõurfa, Harran ve ‚evresi Arkeoloji, Şurkav Yayõnlarõ, EylŸl, Yayõn No: 55, ISBN: 978-975-7394-55-6.
Öney, G.- Çobanlõ, Z. (editörler). (2007), “AnadoluÕda TŸrk Devri ‚ini ve Seramik Sanatõ”, İstanbul: KŸltŸr ve Turizm Bakanlõğõ Yayõnlarõ.
Özcan, M. (2019), “Konya Karatay Medresesi ‚ini Eserleri MŸzesiÕnde Bulunan Bir Grup Sõrsõz Seramikler”, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana-bilim Dalõ Sanat Tarihi Programõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Saim Cirtil.
Özdemir, H. (2011), ÒBitlis Kalesi Kazõsõ Sõrsõz Seramikleri (2004- 2008)”, Denizli: Pamuk-kale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Kadir Pektaş.
Öözdeniz, H. H. (2019), ÒGevale Kalesi Kazõlarõnda Bulunan Ortaçağ Seramikleri”, Konya, Necmettin Erbakan †niversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Dalõ Sanat Tarihi Bilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Zekeriya Şimşir.
Sevim, S. S. (2015), “Seramik Dekorlar ve Uygulama Teknikleri”, Ankara: Nobel Akademik Yayõncõlõk Eğitim Danõşmanlõk Tic. LTD. ŞTİ., 2. bs.
Sevim, C. (2019), “Geleneksel ‚šmlekçilikteki Su Kaplarõ ve Anadolu, Hindistan, İspanya ÖrnekleriÓ, Anadolu †niversitesi Sanat & Tasarõm Dergisi, C. 9, S. 1, Haziran, ISSN: 2146-7692.
Sezer, A. (2014), “Elazõğ MŸzesiÕnde Bulunan Sõrsõz Seramik KŸplerdeki FigŸrlerin Sera-mik YŸzeylerde Yorumlanmasõ”, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bililer Enstitüsü SeraSera-mik Ana Sanat Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Kader Sürmeli.
Sõrman, N. (çev.). (2007), “Anadolu’da Pişen Toprak”, İstanbul, Rezan Has MŸzesi.
Tunçal, G. (2014). “Anadolu’dan Kürevi- Konik Kap …rnekleri”, Ankara: İnternational Pe-riodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 9/ 10 Fall, p.
1039- 1062.
Türe, S. (2014), “Ayasuluk Kalesi Doğu Kapõsõ ‚evresindeki 2000- 2002 Kurtarma Kazõla-rõndan Ele Geçen Seramikler”, Edirne, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Ta-rihi Anabilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: GŸlgŸn Yõlmaz.
192
Anadolu Selçuklularõ, kšklŸ ve zengin sanat anlayõşõ ile kendisinden sonra gelen OsmanlõÕyõ ve diğer İslam ülkelerini de etkilemiştir. Bu bağlamda büyük bir kŸltŸrel mirasa sahip olan Anadolu Selçuklu seramik sanatõ birçok kişi ta-rafõndan merak konusu olmuştur. Bu nedenle dšnemin aydõnlatõlmasõ için ya-põlan kazõlarõn devam ediyor olmasõ gelecek kuşaklara bu mirasõn aktarõlmasõ açõsõndan bŸyŸk šnem taşõmaktadõr.
Anadolu Selçuklularõ yerleşim bšlgelerinde yapõlan birçok kazõ sayesinde ele geçirilen sayõsõz seramik ile TŸrklerin sanatla olan ilgisi hakkõnda bilgi ver-mektedir. Anadolu Selçuklu dönemine ait Kubad Abad, Ahlat, Ani, Samsat, Akşehir, Gevale, Şavşat, Harran, Hasankeyf, Ayasuluk, Keykubadiye gibi yer-leşim alanlarõnda yapõlan kazõlarda dšnemin sanat anlayõşõnõ yansõtan fonksi-yonel, özgün ve estetik testi, sürahi, kupa, maşrapa, ibrik, matara, küp, çok amaçlõ kullanõlan kŸrevi konik kaplar gibi birçok seramik su kabõ ele geçiril-miştir.
Yapõlan incelemelerden elde edilen verilere gšre dönemin yerleşim bölge-lerine gšre çamurun cinsi farklõlõk gšsterse de şekillendirme biçimleri açõsõn-dan paralelliklere rastlanmõştõr. Kazõlar sonucunda çoğunluğu oluşturan sõrsõz kaplar içerisinde; testi, maşrapa, matara, kŸp ve kŸrevi konik kaplarõn yanõ sõra bu kaplarda kullanõlan astar, sgrafitto, parça ekleme, dekorlu kalõp gibi dekor teknikleri ve yapõlarõ bakõmõndan da birbirlerine benzemektedir. KšklŸ ve farklõ kŸltŸrel değerlere sahip olan Anadolu topraklarõnda bulunan sõrlõ kaplar içerisinde ise; sürahi, testi, matara gibi su kaplarõnda kullanõlan çamur, form yapõsõ ve sõr altõ, lŸster, tek renk sõrlõ gibi dekor teknikleri ile çeşitlilik sağlayan kaplar dönemin zenginliğinin ortaya çõkmasõnda etkin bir rol oynamõştõr.
Günlük yaşamõn gereksinimleri doğrultusunda hem sõrsõz hem de sõrlõ ola-rak Ÿretilen su kaplarõ bšlgesel olaola-rak farklõlõk gšstermiş olsa da var olduğu dönemin özelliklerini, sosyo- ekonomik yapõsõnõ, inançlarõnõ, hammadde kay-nağõnõ, Ÿretim teknolojisinin ve sanat zevklerini de yansõtmaktadõr. Bu doğrul-tuda Ÿretilen seramik su kaplarõnõn Anadolu Selçuklu dšnemindeki insanlarõn yaşamõnda bir kŸltŸr olarak devingen olmasõnõn yanõ sõra olgusal bir yapõya ulaştõğõ sšylenebilir.
Seramik Ÿretiminin altõn çağõnõ yaşadõğõ Anadolu Selçuklu dšneminde; in-san yaşamõnõn vazgeçilmez maddesi olan su için yapõlan kaplarõn hem form hem Ÿretim teknikleri bakõmõndan seramik sanatõna yšn verdiği görülmektedir.
Yapõlan araştõrmalar sonucunda Anadolu Selçuklularõ dönemini simgeleyen su kaplarõ ile ilgili toplu bir kaynağa ulaşõlamamõştõr. Ancak bu makale; arkeolo-jik kazõlara gšre yapõlan incelemeler doğrultusunda Anadolu Selçuklularõ dö-nemi su kaplarõyla ilgili olarak yeterli bilgiye ulaşõlmasõ bakõmõndan alanya-zõna katkõ sağladõğõ dŸşünülmektedir.
KAYNAKÇA
Aytaç, G. (2010), “Elazõğ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’ndeki Artuklu- Selçuklu Seramik-leri”, e-Journal of New World Sciences Academy, Volume: 5, Number: 4, Article Number:
4C0059, ISSN: 1308-7320.
Baş A.- Dursun, Ş. (2019), “Keykubadiye Sarayõ 2015 yõlõ Seramik Buluntularõ”, Antalya, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Akdeniz Sanat Dergisi, Temmuz, C. 13, Özel Ek Sayõ ISSN: 1307-9700.
Bulut, L. (1994), “ Kabartma Desenli Samsat Seramikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, 01 Tem-muz, C. 7, Sayõ: 7.
Ç. Çeken, M. (2013), “Kubadabad Kazõsõndan Bulunan Bir Grup KŸrevi Konik Kap”, An-kara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53, 2 345- 363.
Gök-Gürkan, S. (2007), “Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anõt MeydanÕda Yapõlan Kurtarma Kazõsõ Seramikleri)”, İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Dalõ, Doktora Tezi, Danõşman: Bozkurt Ersoy.
Karamağaralõ- Yörükan, . (1982), “Ahlat Seramik Ekolü”, İslam İlimleri Dergisi V, Ankara:
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri EnstitŸsŸ Yayõnlarõ- S. 5.
Okatan, Ö. (2004), “Anadolu Selçuklu Dšnemi Sõrsõz KŸpleri †zerine Araştõrma”, İzmir : Dokuz EylŸl †niversitesi GŸzel Sanatlar EnstitŸsŸ Seramik Anasanat Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Lale Andiç.
Ölçer, S. (2019). “Harran Kazõsõnda Ortaya ‚õkarõlan (2014-2017) İslami Dönem Seramik-lerinin Ön Değerlendirilmesi”, Şanlõurfa, Harran ve ‚evresi Arkeoloji, Şurkav Yayõnlarõ, EylŸl, Yayõn No: 55, ISBN: 978-975-7394-55-6.
Öney, G.- Çobanlõ, Z. (editörler). (2007), “AnadoluÕda TŸrk Devri ‚ini ve Seramik Sanatõ”, İstanbul: KŸltŸr ve Turizm Bakanlõğõ Yayõnlarõ.
Özcan, M. (2019), “Konya Karatay Medresesi ‚ini Eserleri MŸzesiÕnde Bulunan Bir Grup Sõrsõz Seramikler”, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana-bilim Dalõ Sanat Tarihi Programõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Saim Cirtil.
Özdemir, H. (2011), ÒBitlis Kalesi Kazõsõ Sõrsõz Seramikleri (2004- 2008)”, Denizli: Pamuk-kale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Kadir Pektaş.
Öözdeniz, H. H. (2019), ÒGevale Kalesi Kazõlarõnda Bulunan Ortaçağ Seramikleri”, Konya, Necmettin Erbakan †niversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Dalõ Sanat Tarihi Bilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Zekeriya Şimşir.
Sevim, S. S. (2015), “Seramik Dekorlar ve Uygulama Teknikleri”, Ankara: Nobel Akademik Yayõncõlõk Eğitim Danõşmanlõk Tic. LTD. ŞTİ., 2. bs.
Sevim, C. (2019), “Geleneksel ‚šmlekçilikteki Su Kaplarõ ve Anadolu, Hindistan, İspanya ÖrnekleriÓ, Anadolu †niversitesi Sanat & Tasarõm Dergisi, C. 9, S. 1, Haziran, ISSN: 2146-7692.
Sezer, A. (2014), “Elazõğ MŸzesiÕnde Bulunan Sõrsõz Seramik KŸplerdeki FigŸrlerin Sera-mik YŸzeylerde Yorumlanmasõ”, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bililer Enstitüsü SeraSera-mik Ana Sanat Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Kader Sürmeli.
Sõrman, N. (çev.). (2007), “Anadolu’da Pişen Toprak”, İstanbul, Rezan Has MŸzesi.
Tunçal, G. (2014). “Anadolu’dan Kürevi- Konik Kap …rnekleri”, Ankara: İnternational Pe-riodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 9/ 10 Fall, p.
1039- 1062.
Türe, S. (2014), “Ayasuluk Kalesi Doğu Kapõsõ ‚evresindeki 2000- 2002 Kurtarma Kazõla-rõndan Ele Geçen Seramikler”, Edirne, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Ta-rihi Anabilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: GŸlgŸn Yõlmaz.
193
Uylun, N. (2011), “Kars MŸzesinde Bulunan Ani Harabelerinden ‚õkarõlan Selçuklu Sera-miklerinin SŸsleme ve Komposizyon …zellikleri”, Ankara, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri El Sanatlarõ Anabilim Dalõ Geleneksel TŸrk El Sanatlarõ Eğitimi Bilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Vildan Çetintaş.
Yardõmcõ, M. (2015), “Şavşat Kalesi Kazõsõ Sõrlõ ve Sõrsõz Seramik Buluntularõn Değerlen-dirilmesiÓ, Van, YŸzŸncŸ Yõl †niversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Osman Aytekin.
Yazar, T.- Değirmenci, T. (1998), ÒAni Kazõlarõnda Ele Geçen Baskõ Teknikli Sõrsõz Sera-miklerÓ, Sanat Tarihi Dergisi, C. 9, S. 9.
Yõldõztekin, M. (2006), “Kubadabad Sarayõ Kazõlarõnda Ele Geçen Sõrsõz Seramik Buluntu-lar (1982-1990)Ó, ‚anakkale, ‚anakkale On Sekiz Mart †niversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Tarihi, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: RŸçhan Arõk.
Yõlmaz, G. (2016), “Urmiye MŸzesiÕnde Bulunan İslam Dšnemine Ait Sõrlõ Seramikler”, Van: YŸzŸncŸ Yõl †niversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Dalõ, Doktora Tezi, Danõşman: GŸlsen Baş.
Yyõlmaz, G. (2011), “Hasankeyf Kazõlarõnda 2007-2009 Yõllarõnda Bulunan Aydõnlatma ve Depolama İşlevli Sõrlõ Seramik KaplarÓ, Ankara, Gazi †niversitesi Sosyal Bilimler EnstitŸsŸ Sanat Tarihi Anabilim Dalõ Sanat Tarihi Bilim Dalõ, YŸksek Lisans Tezi, Danõşman: Nurşen
…zkul Fõndõk.
İKONOGRAFİK DİLİN YİTİMİ:
MODERNİZMİN ÇARMIHA GERDİĞİ İSA
* Dr. Öğr. Üyesi Murat AKSOY**Öğr. Gör.Dr.Mehmet AKSOY***
Öz: ‚armõh Hristiyan dŸnyasõ için ne kadar šnemliyse Batõ resmi için de bir o kadar šnem-lidir. Hristiyanlõk gibi Batõ resmi de bu ÒkutsalÓ nesne/form Ÿzerine inşa edilmiştir. İsaÕnõn 3.
yŸzyõldan itibaren haç Ÿzerinde tasvir edilmeye başlanmasõyla birlikte ikonografik bir dil de yavaş yavaş ortaya çõkmõştõr. Zaman içerisinde oluşan bu ikonografik dil RšnesansÕla birlikte aşõnmaya başlasa da 20. yŸzyõlõn başlarõna kadar bazõ istisnalar dõşõnda bozulmadan gelmiştir.
Bu tarihten itibaren geleneksel ikonografik dil birçok sanatçõ tarafõndan gšz ardõ edilmiş yeni formlar ve ifade biçimleriyle çarmõha gerilme tasvirleri farklõ bir boyuta evrilmiştir. Geleneksel dilden uzaklaşan modern çarmõha gerilme tasvirleri bazen konuyla bağlantõ kurulamayacak ka-dar soyut bazen de Hristiyan anlatõyla ilgisi kurulamayacak kaka-dar alakasõz bir şekilde resmedil-miştir. Geleneksel ikonografik dilin genelde tebliğ temelli kaygõsõ modern sanatçõnõn tuvalinde teknik, ifadesel, siyasal ve toplumsal kaygõlara dšnŸşmŸştŸr. İsa sadece kendi çektiği acõlarõn değil ezilmişlerin, yurdundan sŸrŸlmŸşlerin, işkenceye maruz kalmõşlarõn gšrsel sšzcŸsŸne dš-nŸşmŸştŸr. PicassoÕnun resminde KŸbizmin, DouglasÕõn tuvalinde zencilerin sšzcŸsŸ olmuştur.
Geleneksel ikonografik dil yavaş yavaş kaybolurken yeni bir dil ortaya çõkmõştõr. Bu yeni dilde çarmõha gerişmiş İsaÕnõn gšrevi bir yandan sanatçõ için bir yandan da acõ çekenler için konuş-maktõr.
Anahtar Kelimeler: haç, çarmõha gerilme, Batõ resmi, modernizm, ikonografik dil.
THELOSS OF ICONOGRAPHIC LANGUAGE:
JESUS WHO HAS BEEN CRUCIFIED BY MODERNISM
Abstract: Jus crucial is mportant for the Christian world, it is as important for the Western painting. Like Christianity, the Western painting is built on this "sacred" object / form. With the beginning of the depiction of Jesus on the cross from the 3rd century onwards, an iconographic language gradually emerged. Although this iconographic language formed in time modern cru-began to wear with the Renaissance, it came intact until the beginning of the 20th century, with some exceptions. Since then, traditional iconographic language has evolved to a differen dimen ___________________________________
ORCID ID : 0000-0003-0290-7637** / 0000-0002-7977-2649***
Geliş tarihi : 03 Haziran 2020 / Kabul tarihi: 17 EylŸl 2020
*Bu çalõşmanõn bir kõsmõ Murat AksoyÕun ÒAcõ ‚ektirmenin Kutsallõğõ: ‚armõhtan Ebu Ga-ripÕe Batõ Resminde İşkenceÓ adlõ sanatta yeterlik çalõşmasõnõn dŸzenlenmiş şeklidir.
** Karamanoğlu Mehmetbey †niversitesi Sanat, Tasarõm ve Mimarlõk FakŸltesi Resim Bš-lŸmŸ.
***Öğr. Gšr. Dr. Kahramanmaraş SŸtçŸ İmam †niversitesi GŸzel Sanatlar FakŸltesi Resim BšlŸmŸ.