AyĢim

Konu: Romanda 18. yüzyılda Lale Devri‟nin zevk ve eğlence hayatına kapılıp halkın sosyal, siyasal ve ekonomik sorunlarına kapılarını kapatan saray hayatı eleĢtirilmiĢtir. Ġslam örf ve âdetleriyle mütevazı bir hayat yaĢayan halk ve yeniçeri askerleri, III. Ahmet‟in Ģahsında saray erkânının israflarından ve sorumsuz hayat tarzlarından ciddi anlamda rahatsız olmaya baĢlamıĢlardır. Lale Devri‟nin (18.yy) padiĢahı III. Ahmet, Vezir Damat Ġbrahim PaĢa, ġair Nedim, Patrona Halil gibi reel tarihî kiĢilerden yararlanarak kurgulanan vaka örgüsünde zavallı AyĢim, padiĢahın Ģehvet arzularını tatmin etmek için saraya zorla getirilen namusuna düĢkün onurlu bir genç kızıdır. AyĢim‟in yiğit ve cesur babası Kılıç Baba ve yeniçeri ağası Patrona Halil, birlikte hareket ederek saraya karĢı isyan bayrağı çekerler. Saray muhafızları ve isyancı halk arasında Ģiddetli bir çatıĢmadan sonra AyĢim, padiĢahın elinden kurtarılır. Tarihî ansiklopedik bilgilerde olduğu gibi Lale Devri‟nin renkli Ģairi Nedim, isyancıların takibinden kurtulmak için Karabükte‟ki evinin damından diğer dama atlamaya çalıĢırken sokağa düĢerek ölür. Osmanlı tarihinde padiĢahların ve saray erkânının zevk ve eğlence meclislerinde en fazla zaman geçirdiği dönem olarak bilinen Lale Devri‟nde halkın en büyük rahatsızlığı, Saray ehlinin israfıdır. Romanda saray ehlinin yozlaĢan dinî yanı eleĢtirel bir bakıĢ açısıyla yansıtılmıĢtır. Romanda Osmanlı padiĢahı, dini kendi arzularına alet etmek için Ģeyhülislamı kullanmıĢtır. AyĢim, padiĢahın Ģehvet arzularını reddettiği için Ģeyhülislamın fetvasıyla recmedilmiĢtir. Din dili, vaka zamanının zengin dinî hayatıyla örtüĢmektedir.

Din ve Ġnanç Unsurları: A) Ġslamiyet: Allah‟a Ġman, Dua ve Beddua, Peygamberlere Ġman (Hazret-i Muhammed[s.a.v]), Ahirete Ġman, Kadere Ġman, Meleklere Ġman, Namaz Kılmak ile Ġlgili Hususlar, Cennet, Cehennem, Ezan, Nikâh, ġeytan, Halifelik, ġeriat, Fetva, Cihat, Giyim-KuĢam (Ferace, Cübbe, BaĢörtüsü, Takke), Yemin, Namus, Dinî ġahsiyetler (Hacı BektaĢi Veli, ġeyhülislam, Ġstanbul Müftüsü, Ġstanbul Kadısı Hasan Efendi ve Ayasofya Vaizi Ġspirizâde), SelamlaĢma, Fırkalar (BektaĢilik), Halk ĠnanıĢları ( Peri, Ġyi Saatte Olsunlar), Kutsal Mekânlar ve

17

Nesneler (Eyüp Sultan Camisi, Fatih Camisi, Sancak-ı ġerif). B) Mitoloji C) Ġnanç Krizi.

1.1.5. Boz Kurt

Konu: Boz Kurt romanında hayatın önüne yığdığı sorunlar karĢısında yılmadan, korkmadan mücadele eden öksüz ve yetim bir köylü çocuğun hikâyesi konu edinilir. Masum köylü çocuğunun en büyük ideali, tayyareci olarak Türk milletinin bağımsızlık savaĢına katılmaktır. Kahramanımız çocuk yaĢta öksüz ve desteksiz kalmasına rağmen yüreğindeki imandan ve tevekkül ateĢinden aldığı kuvvet ile ülküsüne ulaĢabilmiĢtir. Çelikten bir iradeye sahip olduğu için ona Boz Kurt adı verilmiĢtir. Türk milliyetçiliği temasının hâkim olduğu romanda kıyamet, helâl-haram, Ģeytan ve cin gibi dinî semboller romanın iç ahengine ve muhtevasına zenginlik katmıĢtır. Din dili romanda Ġslami terminolojiyle sınırlıdır.

Din ve Ġnanç Unsurları: A) Ġslamiyet: Allah‟a Ġman, Dua, Kitaplara Ġman (Kur‟an-ı Kerim), Namaz Kılmak ile ilgili Hususlar (Abdest), Kısmet, Cennet ve Cehennem, Kıyamet, Mezar, Ölüm, Kefen, Tabut, ġehitlik, Kutsal Mekânlar (KızıltaĢ Camisi), Ezan, Dinî ġahsiyetler (Ġmam Efendi), Yemin, Mevlit, Helâl ve Haram, ġeytan, Cin, Rüya.

1.1.6. Çakıcı Efe

Konu: XIX yüzyılın sonlarında ve XX. yüzyılın baĢlarında Avrupa devletleriyle ve Rusya ile yaptığı savaĢlarda ağır yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti, topraklarının büyük bir kısmında hâkimiyetini kaybetmeye baĢlamıĢtır. Bu otorite boĢluğunda Ģehir ve kasabalarda çok sayıda eĢkıya çeteleri türemiĢtir. Osmanlı hükümeti, Anadolu dağlarını mesken edinen eĢkıya çetelerini kontrol etmekte yetersiz kalmaktadır. Bununla birlikte hükümet memurlarının ve zaptiyelerinin Anadolu köylerindeki yanlıĢ ve keyfi tutumları, eĢkıyalığı hüner sayan efe meraklısı tiplerin dağa çıkmasına sebep olmaktaydı. Devlet bir yandan dıĢ güçlerle mücadele ederken bir yandan da eĢkıya çetelerini kontrol altına almaya çalıĢmaktadır.Adını reel bir Ģahsiyetten alan Çakıcı Efe romanı yakın çağ tarihimizde yaĢanan hükümet zabitleriyle eĢkıya çeteleri arasındaki iç savaĢa ayna tutar. Çakıcı Efe, 93 harbinin

18

sonundaki otorite boĢluğundan yararlanıp çete kurmak üzere dağa çıkan Çakıcı Ahmet Efe‟nin oğludur. Babasının yolunu takip eden Çakıcı Mehmet Efe, Ġzmir ve Aydın yörelerinde meĢhur bir çete reisi olarak tanınır. Halk, bu zalim çete reisinden korkmakla birlikte ona sevgi ve saygı duyar. Çünkü Çakıcı Efe, bir yandan zengin köylüleri dağa kaçırıp karĢılığında fidye alırken; bir yandan da aldığı bu fidyeleri yaĢlı, hasta, fakir ve evlenecek olup da maddi imkânı olmayan köylülere dağıtır. Çakıcı Efe, sadece hükümet adına gönderilen askerî kuvvetlerle değil kendisini ortadan kaldırmaya çalıĢan Türk ve Rum çeteleriyle de savaĢır. Çakıcı Mehmet Efe‟nin efsaneleĢen aksiyoner hayatını konu edinen roman, özellikle namaz ibadeti açısından zengin içeriklidir. Çakıcı Efe, her ne kadar masum insanlara zulmedip onlara haksızlık yapsa da beĢ vakit namazını kılmayı ihmal etmeyen ilginç bir tiptir. Kuran-ı Kerim‟e de büyük hürmeti olan Çakıcı Efe, sorgulamak için dağa çıkardığı köylülere doğruyu söylemeleri için önce Kuran‟a el bastırır. Kurban bayramlarında dört kurban kestirip fakirlere dağıtacak kadar gönlü zengin ve itikadı güçlüdür. Ayrıca romanda Çakıcı Efe‟ye karĢı teĢkilatlanan BektaĢi tarikatı üyelerinin yozlaĢan dinî gelenekleri hakkında da açıklayıcı bilgiler verilmektedir.

Din ve Ġnanç Unsurları: A) Ġslamiyet: Allah‟a Ġman, Dua ve Beddua, Peygamberlere Ġman (Hz.Muhammed[s.a.v]), Kitaplara Ġman (Kuran-ı Kerim), Namaz Kılmak ile Ġlgili Hususlar (Teravih, Nafile, Cuma ve Bayram Namazları, Abdest ve Misvak) Oruç Tutmak ile Ġlgili Hususlar, KelimeiĢahadet Getirmek, Cennet ve Cehennem, Ezan, ġehitlik, Dinî Bayramlar (Kurban Bayramı), Ölüm, Ruh, Mezar, Fırkalar (Alevilik ve BektaĢilik), Dinî ġahsiyetler ve Kutsal KiĢiler (Hz. Ebubekir ve Hz. Ömer, Hz. Ali, Hacı BektaĢ-ı Veli), Yemin, Nikâh, BoĢanma,

SelamlaĢma, Kutsal Mekânlar (Ulu Cami), Resim ve Heykele BakıĢ. B) Hristiyanlık: Yemin, Ġstavroz Getirme C) Yahudilik.

1.1.7. Dağları Bekleyen Kız

Konu: Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan inkılâpların hızını kesmek için ecnebi güçlerinin destekledikleri eĢkıya çeteleri, Ağrı Dağı eteklerini mesken ederek Türk askerleriyle mücadele içerisine girerler. Romanın konusu sadece bu olay üzerine kurgulanmamıĢtır. ġaki aĢiret lideri ġeyh Fuad‟ın kızı Zeynep ile Türk subayı Adnan Bey arasında yaĢanılan duygusal iliĢkiye bağlı olarak geliĢen olaylar

19

da romanın vaka örgüsüne dâhil olmuĢtur. KarĢıt güçlerin birbirleriyle olan iliĢkilerini anlatan romanda zengin içerikli dinî unsurlar bulunmaktadır. Romanda yeni ideoloji karĢısında eleĢtirilen Ġslamî değerler ġeyh Fuad‟ın Ģahsında sembolize edilmiĢtir. Romanda kullanılan din dili Ġslamî unsurlarla sınırlıdır.

Din ve Ġnanç Unsurları: A) Ġslamiyet: Allah‟a Ġman, Dua ve Beddua, Kaza ve Kadere Ġman, Meleklere Ġman, Peygamberlere Ġman, Ahirete Ġman, Cennet ve Cehennem, Kıyamet, Yemin, Günah, Kadın ve Kız Çocukları, HelâlleĢme, Ezan, Mezar, ġehitlik, Halk ĠnanıĢları (Uğursuzluk), Dinî ġahsiyetler (ġeyh Fuad).

1.1.8. Dünkülerin Romanı

Konu: Romanda Mekteb-i Mülkiye‟de sınıf arkadaĢı olan üç gencin gözlemleriyle, 1908‟den 1919‟a kadar geçen zaman süreci içerisinde Osmanlı Devleti‟nde yaĢanan siyasî, kültürel ve sosyal çalkantılar anlatılır. Bu üç arkadaĢtan biri yüksek tahsil için Paris‟e, bir diğeri kaymakamlık göreviyle Anadolu‟ya gider. Üçüncü genç ise Ġstanbul‟da kalır. Dönem, siyasî çalkantıların yaĢandığı Osmanlı Devleti‟nin son yıllarıdır. Bu dönemi bütün sıcaklığıyla farklı mekânlarda yaĢayan üç okul arkadaĢı, siyasî geliĢmeleri birbirlerine mektuplarla bildirirler. Her üç arkadaĢın da mektuplarında temas ettikleri konular, dönemin sosyal ve siyasî problemleridir. Romanın bu üç ana kahramanı, II. MeĢrutiyet‟in ilan edilmesiyle her Ģeyin kısa sürede düzeleceğini ümit ederler. Ancak sosyal hayatın her alanında devam eden adaletsizlik ve yozlaĢma, gençleri hayal kırıklığına uğratır. İnkılâp Edebiyatı‟nın hedef ilkelerini savunan romanda, din adamları ve halen etkinliğini devam ettiren tekke ve medreseler eleĢtirilir. Hristiyan medeniyetinin geliĢmiĢlik düzeyiyle hızla dağılma sürecini yaĢayan Osmanlı Devleti‟nin sosyo-kültürel durumunu kıyaslayan gençler, geleceğe karĢı karamsar bir ruh hali yaĢarlar. Din ve inanç sembollerinin karĢıt güç olarak görüldüğü romanda din dili, güçlü ve niteliklidir.

Din ve Ġnanç Unsurları: A) Ġslamiyet: Allah‟a Ġman, Dua ve Beddua, Meleklere Ġman (Hz. Azrail), Peygamberlere Ġman (Hz. Muhammed[s.a.v]), Hacca Gitmek ile Ġlgili Hususlar, Cennet ve Cehennem, Kutsal Mekânlar ve ġehirler (Kâbe, Medreseler, Tekkeler, Mevlana Türbesi, Dergâh, Mekke, ġam) Dinî ġahsiyetler (Ġmam, ġeyh, ġeyhülislam, Hoca), Giyim-KuĢam (Örtünme, ÇarĢaf), Fetva, ġeriat,

20

Halifelik, ġehitlik, Kadın, Ġslam Birliği. B) Hristiyanlık: Kutsal Mekânlar (Kilise,

Patrikhane), Mezhepler (Protestanlık), Din Görevlileri (Rahip, Papaz). C) Yahudilik.

1.1.9. Fuji-Yama

Konu: Roman, adını Japonya‟daki eski bir yanardağdan alır. Ġstanbul‟daki Ġskenderiye limanından Japonya‟nın Tokyo kentine giden vapurunda sefaret daktilo namzedi Necile Hanım ile sefaret ateĢmiliteriliğne atanan Nizamettin Bey arasındaki yaĢanan aĢk, romanın asıl konusunu oluĢturur. Öksüz ve yetim kız, gemide kendisine âĢık olan patronunun ve ateĢmiliterinin arasında tercih yapmakta tereddütte kalır. Kızı yaĢındaki daktilo namzedi Necile‟ye melankolik duygularla âĢık olan Tokyo Sefareti MüsteĢarı Haydar Naci Bey, aĢkına karĢılık bulamayınca hayal kırıklığına uğrar. Japonya‟ya ulaĢıldığında Haydar Naci Bey, daktilo namzedi Necile‟ye olan tepkisini zavallı kızın iĢine son vermekle gösterir. Vakanın önemli bir bölümü vapurda cereyan etmiĢtir. Kahramanların dinî yanı belirgin değildir. Dolayısıyla üslupta din dili siliktir. Romanda Yahudi fon karakterin bakıĢ açısıyla kullanılan dua anlamındaki söz öbeği dıĢında nitelikli bir inanç unsuru bulunmamaktadır.

Din ve Ġnanç Unsurları: A) Ġslamiyet: Allah‟a Ġman, Cennet ve Cehennem, Günah, Halk ĠnanıĢları (Fal) B) Yahudilik: Dua C) Mitoloji.

1.1.10. Gurbet Yolcusu

Konu: Bolu‟nun YeĢilpınar köyünde yaĢayan zeki ve sempatik yetim bir çocuğun hayatı, köye gelen iyi niyetli ve yardımsever bir doktorun sayesinde değiĢir. KonuĢmaları ve tavırlarıyla çocuğun üstün meziyetlerini fark eden doktor, onu okutup meslek sahibi yapmak için birlikte Ġstanbul‟a götürür. Beklenildiği gibi tahsil hayatında çok baĢarılı olan yetim çocuk, tıp fakültesinden mezun olduktan sonra yüksek tahsil için Avrupa‟ya gider. Ġdealist ve dürüst genç doktorun karĢıt gücü analığıdır. Genç doktor, Ģehvet arzularını tatmin etmek isteyen ihtiraslı analığına gönül kapılarını kapatsa da kadının ısrarcı takiplerine dayanamayarak onunla yasaklı bir iliĢkiye girer. AĢk ve vefasızlık arasında psikolojik travma yaĢayan genç doktor,

21

aklî melekesini kaybederek otel odasında âĢığını öldürür. Trajik bir olayla sona eren romanda dinî unsurların anlam derinliği yoktur.

Tespit edebildiğimiz kadarıyla romanda din diline ait göstergeler Ġslam teolojisiyle sınırlıdır.

Din ve Ġnanç Unsurları: A) Ġslamiyet: Allah‟a Ġman, Dua, Kaza ve Kadere Ġman, Peygamberlere Ġman (Hz. Adem), Namaz Kılmak ile Ġlgili Hususlar (Namazgâh, Namaz Bezi), Giyim-KuĢam (BaĢörtüsü), Kitaplara Ġman (Kuran-ı Kerim), Günah, Yemin.