Dünya Ticaret Örgütü bünyesinde, AB‟nin GeliĢmiĢ Ülkeler (GÜ) kategorisinde yer alması nedeniyle yapmıĢ olduğu taahhütlere bağlı indirim oranları ve süreleri de GÜ‟ler için belirlenen oran ve süreler olmuĢtur. GÜ‟ler ve dolayısıyla da AB için 1995‟te baĢlayan Uruguay Turu uygulama süresi 2001 yılında sona ermiĢtir.
AB‟nin Pazara GiriĢ, Ġç Destekler ve Ġhracat Sübvansiyonları konularındaki indirim taahhütleri de GÜ‟ler için geçerli olan oranlarda olmuĢtur. Buna göre; AB 6 yılda pazara giriĢte %36 indirim yapmayı, iç desteklerini % 20 oranında azaltmayı ve ihracat sübvansiyonlarını değer olarak % 36, miktar olarak % 21 oranlarında indirmeyi taahhüt etmiĢtir.
Pazara GiriĢ: AB, DTÖ Tarım AnlaĢması uyarınca ad valorem ithalat
vergilerini, sabit standart tarifelere dönüĢtürmüĢ ve gümrük tarifelerinde 6 yılda toplam % 20 indirime gitmiĢtir. Tarifeler ve özel koruma hükümleri çerçevesinde uygulanan ek ithalat vergileri tercihli olmayan Ģekerin ithalini AB kota Ģekeri karĢısında kârsız kılmaktadır. Bu nedenle, AB‟ye tercihli olmayan Ģeker ithali çok düĢük seviyede kalmıĢtır. Yani DTÖ Tarım AnlaĢması‟nın AB iç pazarına tercihli olmayan Ģeker ithali için “pazara giriĢ” olanağı sağlayamadığını söyleyebiliriz.84
DTÖ Tarım AnlaĢması‟nın 5. maddesi “Özel Koruma Hükümleri”ni düzenlemektedir. Buna göre, ithalat fiyatının 1986–1988 baz dönemi fiyatının altına düĢtüğü ya da ithalat miktarının belli bir eĢik miktarını aĢtığı durumlarda üye ülkeler “Özel Koruma” doğrultusunda ek vergiler uygulayabilecektir. AB ile birlikte 38 DTÖ üyesi “Özel Koruma Hükümleri”nden faydalanma hakkını elde etmiĢtir. Bir üyenin bu
84 Ellen Huan-Niemi ve Minna Teivonnen, “Pressures For Reforms in the EU Sugar Regime Due to the Next WTO Round on Agriculture and the Enlargement of the EU”, 77. EAAE Seminar/NJF Seminar
hükümlerden faydalanabilmesi için, Taahhüt Listesi‟nde ilgili ürün için “SSG” sembolünün bulunması gerekir. “Özel Koruma”, tarife kotaları kapsamında yapılan ithalat için kullanılamaz.
AB, tarife oranlarını 6 yılda % 20 oranında indirmiĢ olmakla birlikte; Ģekerde “özel koruma hükümleri”ni düĢük dünya fiyatları nedeniyle 1995‟ten itibaren uygulamıĢtır.85
AB, Ģeker için % 20‟lik tarife indirimini yıllık % 3,3‟lük indirimlerle gerçekleĢtirmiĢtir. Bu indirim oranı, OTP kapsamındaki ürünler içinde en düĢük indirim oranıdır.
Ġç Destekler: DTÖ üyesi GÜ‟ler arasında AB; Japonya, Norveç ve Ġsviçre‟den
sonra tarım konusunda en çok iç destek veren ülkedir. Mavi kutu destekleri kullanmaya devam eden az sayıda ülkeden biri olan AB‟nin mavi kutu kapsamında verdiği destekler tarımsal üretim değerinin % 10‟u seviyesinde ve yaklaĢık 20 milyar Euro değerindedir.86
Ġndirime tabi iç desteklerin Toplu Destek Ölçümü (Aggregate Measurement of Support- AMS)* yöntemiyle, tüm ürünler ve politika araçları için toplu olarak hesaplanmasından dolayı; AB Ģeker için uyguladığı iç desteklerde indirime gitmek durumunda kalmamıĢtır. Müdahale fiyatı uygulamasından dolayı, AB‟nin Ģeker için vermiĢ olduğu destek, diğer ürünlere kıyasla yüksek oranlıdır.87
85
Ellen Huan-Niemi, “The EU Sugar Regime and Forthcoming WTO Obligations”, Agrifood Research
Working Papers 33, 2003, Finland, s.13.
86 Jim Stout, Susan Leetma and Mary Anne Normile, Evaluating EU Agricultural Policy Reform Using the EU WTO Model, Economic Research Service, Washington,
http://www.ecsocman.edu.ru/images/pubs/2003/11/29/0000135485/024-191-stout-leetma-normile.pdf, EriĢim tarihi: 02.12.2006, s.2.
* DTÖ Tarım AnlaĢması‟nın “Terimlerin Tanımlanması” baĢlıklı 1. maddesine göre; “Toplu Destek Ölçümü (Aggregate Measurement of Support- AMS) AnlaĢmanın 2. eki çerçevesindeki programların indirimden muaf olarak nitelediği unsurlar dıĢında temel tarımsal ürün yetiĢtirmelerinin lehinde bir tarımsal ürün için veya genel olarak tarımsal üreticilerin lehinde ürüne özgü olmayan destek için sağlanan ve parasal olarak ifade edilen yıllık destek seviyesini ifade eder.”
Yapılan çalıĢmalarda AB‟nin Ģeker sektöründe tam bir liberalizasyon sağlaması için, müdahale fiyatını % 50 oranında indirmesi gerektiği sonucu çıkmıĢtır.88
Ancak bilindiği gibi AB Ģeker reformu ile yalnızca % 36 oranında indirime gitmiĢtir. Bu indirim oranı, tam liberalizasyon yolunda yetersiz bir oran olarak değerlendirilebilir.
Ġhracat Sübvansiyonları: Ġhracat sübvansiyonları konusunda taahhütler
yalnızca A ve B Ģekerleri için geçerli olmuĢtur. AKP Ģekerinin yeniden ihracında ya da yardım amaçlı Ģeker ihracında DTÖ kuralları uygulanmamıĢtır. C Ģekeri de ihracat sübvansiyonundan yararlanamadığı için taahhütler bu grubu da kapsamamıĢtır. Ġhracat sübvansiyonlarının bütçedeki payının ve hacim olarak uygulandığı miktarın azaltılması konusunda DTÖ taahhütlerinin AB tarafından yerine getirilmesi, uygulama döneminin baĢlarında bir sorun teĢkil etmemiĢtir. Çünkü 1995 itibariyle Ģekere uygulanan ihracat sübvansiyonu, baz dönemi olan 1986–1990 dönemi verilerinin altına düĢmüĢtür. Taahhütler çerçevesinde kalınması için 2000/2001 döneminde A ve B kotalarının indirilmesi gerektiği için uygulama döneminin son kısmı AB için zorlayıcı olmuĢtur.89
AB‟nin özellikle ihracat sübvansiyonları konusunda DTÖ taahhütlerini yerine getirmekte zorlandığı anlaĢılmaktadır. Bu nedenle, Birlik içinde, üretim fazlası Ģekerin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak üretim kotalarında 115.000 tonluk indirime gidilmesi ve mali bir tedbir olarak depolama yardımlarının kaldırılması uygulamasının 2001/2002 kampanya yılından itibaren baĢlatılması kararlaĢtırılmıĢtır.90
Ayrıca AB, yeni müzakere turuna iliĢkin pozisyonunda, ihracat sübvansiyonlarıyla ilgili olarak, diğer tüm ihracat sübvansiyonu türlerine (ihracat kredileri, gıda yardımı ve Ġktisadi Devlet TeĢekkülleri) de aynı Ģekilde muamele edildiği takdirde, ihracat sübvansiyonlarının kaldırılabileceğini ifade etmiĢtir.91
88 Centre For International Economics, “Targets For OECD Sugar Market Liberalization,” Avustralya, 2002,
http://www.thecie.com.au/publications/CIE-OECD_sugar_market_liberalisation.pdf, EriĢim tarihi: 15.12.2006, s.21.
89 Huan-Niemi ve Teivonen, s.3.
90 Taylan Kıymaz, “Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye‟de ġeker Politikaları”, Türkiye Ziraat
Mühendisleri Odası Tarım Haftası 2003 Etkinliği, “AB GeniĢleme Sürecinde Türkiye: Tarımsal ve Kırsal Politikalar” Sempozyumu, http://www.zmo.org.tr/etkinlikler/abgst03/15.pdf,
EriĢim tarihi: 03.02.2007, s.9.
91 European Commission, WTO Negotiations On Agriculture - EC Comprehensive Negotiating Proposal, http://ec.europa.eu/comm/ agriculture/external/wto/document/neg_en.pdf, European Commission, The