AVRUPA BİRLİĞİ EKONOMİK VE SOSYAL KOMİTESİ

AB organları arasındaki en önemli sosyal diyalog organı Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi’dir (AESK). AESK, işçilerin, işverenlerin ve çeşitli sosyo- ekonomik çıkar grupları temsilcilerinin Toplulukla ilgili konularda kendi görüşlerini ifade etme fırsatı buldukları bir danışma meclisidir. AESK 1957’de AET’yi kuran Roma Antlaşmasının 193-198. maddeleri ile düzenlenerek kurulmuştur.126

1957 Roma Antlaşması ile kurulan Komite’nin, Birliğin karar alma sürecinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. AESK, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu ile Konsey arasında çeşitli sosyo-ekonomik çıkar gruplarının temsilcilerinin katıldığı bir meclis

121 _{Zeki Parlak, “Avrupa Birliği’nde Sosyal Diyalog”, s.580-581} 122

Zeki Erdut, a.g.e, s.92 123 _{Osman Yıldız, a.g.e, s.97} 124 _{Zeki Erdut, a.g.e, s.92} 125 _www.ceep.org 126

ve aynı zamanda sivil toplum örgütlerinin bilgilendirilmesi ile onların görüşlerinin değerlendirildiği bir forum niteliğindedir.127

AESK’nın görev ve yetkileri imzalanan Tek Pazar (1986), Maastricht (1992), Amsterdam (1997) ve Nice (2001) Antlaşmaları ile sürekli artırılmıştır. Böylece AESK, AB’nin karar alma mekanizmasında istişari nitelikte özek bir konuma sahip olmuştur. Amsterdam Antlaşması yürürlüğe girdikten sonra Konsey, Komisyon ve Parlamento’nun yeni istihdam politikaları, sosyal politika, yeni sosyal koruma kanunları, kamu sağlığı, tüketiciler, çevre ve fırsat eşitliği konularında Komiteye danışması zorunlu hale gelmiştir.128

AESK’nın bu konularda aldığı bütün kararlar danışma niteliğinde olup bağlayıcılık taşımamaktadır.

AB Antlaşması’nın Nice Antlaşması’yla değiştirilen 257. maddesi AESK üyelerini; üreticiler, çiftçiler, taşıyıcılar, işçiler, tüccarlar, zanaatkarlar, serbest meslek temsilcileri, tüketiciler ve kamu yarına çalışan kurum temsilcilerini temsil eden sivil toplum örgütü temsilcileri olarak belirlemiştir. Görev süreleri yenilenebilen Komite üyeleri 4 yıllık süre için AB Konseyi tarafından nitelikli oy çokluğu ile atanmaktadırlar. AB’nin 2004’teki son genişlemesinden sonra AESK’nın üye sayısı 317’ye yükselmiştir. Komite üyelerinin ülkelere göre dağılımı, ülkelerin Avrupa Parlamentosu’ndaki ağırlıklarına göre tespit edilmektedir. AESK üyelerinin AB ülkelerine göre dağılımı tablo 2’de ayrıntılı olarak gösterilmiştir.

Tablo 2: AESK Üyelerinin AB Ülkelerine Dağılımı

Almanya 24 Belçika 12 Litvanya 9

Fransa 24 Hollanda 12 Estonya 7

İtalya 24 Macaristan 12 Letonya 7

İngiltere 24 Portekiz 12 Slovenya 7

İspanya 21 Çek Cum. 12 Lüksembourg 6

Polonya 21 Finlandiya 9 G. Kıbrıs 6

Avusturya 12 İrlanda 9 Malta 5

Yunanistan 12 Danimarka 9

İsveç 12 Slovakya 9

Kaynak: http://europa.eu.int/institutions/eesc/index_en.htm,09/10/2005

127 _{Cem Kılıç, M. Çağlar Özdemir, “Avrupa Birliğinde Sosyal Diyalog” AB-Türkiye ve Endüstri}

İlişkileri, Editör: Alpay Hekimler, Beta Basım AŞ, İstanbul, 2004, s.295

128 _{The Social Dialogue in the EU, http://www .eu.arbeiterkammer.at/ -2867.html,} 08/09/2005

AB üyesi ülke temsilcilerinden oluşan Komite Genel Kurulu’nda üç grup yer almaktadır. Bunlar:

İşverenler grubu üyeleri; kamu ve özel sektör sanayi kuruluşları ile küçük işletmeler, sanayi odaları, toptan ve perakende satış yapan ticaret erbabı, banka ve sigorta kuruluşları ve tarım ve taşımacılık sektörlerinden gelmekte ve Avrupa’daki işveren örgütlerinin çıkarlarını ve düşüncelerini temsil etmektedir. İşverenler Komite içersinde 106 üye ile temsil edilmektedir. Ayrıca grup, UNICE, CEEP, Avrupa Sanayi ve Ticaret Odaları Birliği (EuroChambers) ile düzenli olarak bilgi alışverişinde bulunmaktadır.

İşçi grubu üyelerinin büyük çoğunluğu ETUC üyesi olan ulusal düzeydeki işçi sendikalarından gelmektedir. Diğer üyeler de, Yönetim ve İdari Memurlar Organizasyonuna bağlıdır. Avrupa işçilerinin görüşleri Komite’nin toplantı gündemine bu grup aracılığı ile iletilmektedir. İşçi kesimi Komite içersinde 108 üye ile temsil edilmektedir.

Değişik çıkar grupları içersinde; çiftçi birlikleri, kooperatifler, çevre örgütleri, kadın hakları, sakatlar, tüketici koruma dernekleri gibi sivil toplum örgütlerinin yanı sıra avukatlık, doktorluk, eczacılık gibi değişik serbest meslek kuruluşlarının temsilcileri ve yerel yönetimlerin temsilcileri yer almaktadır. Bu grup Komite içersinde 98 üye ile temsil edilmektedir.

AESK, AB genelinde şimdiye kadar gerek kendi inisiyatifiyle gerekse de Birlik kurumlarının isteği üzerine sağlık, gençlik, kadın ve çocuk hakları, ekonomi, istihdam, eğitim, çevre ve bölgesel politikalarda çeşitli kararlar almış ve bu kararları Birlik kurumlarına göndermiştir. Daha sonra bu kararlar AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmıştır. 129

AESK’nın en önemli görevi, sivil toplum kuruluşlarını AB karar alma mekanizması içinde daha etkin kılmaktır. Bunun dışında Ekonomik ve Sosyal Komite’nin 3 ana görevi daha vardır. Bunlar:

 Konsey, Komisyon ve Amsterdam Antlaşması’ndan itibaren Parlamento’ya tavsiyelerde bulunmak,

 Sivil toplumun Avrupa birleşmesine daha katılımcı ve daha demokratik bir toplum anlamında katkısını sağlamak,

129

 Üye olmayan ülkelerdeki sivil toplum kurumlarıyla diyalog kurarak bu ülkelerde de benzer bir danışma yapısının oluşmasını teşvik etmektir.

Ekonomik ve sosyal politikaların toplum üzerindeki olumsuz etkilerini paylaşım yoluyla azaltmak, bilgi toplumuna geçişi hızlandırmak ve ekonomik bütünleşmeyi gerçekleştirmek için AESK, AB üye ve aday ülkelerin ESK’ları ile sürekli irtibat halindedir. Bu nedenle dönem başkanı olan ülke, bu konularla ilgili konferanslar düzenlenmektedir.130

Bunun yanında AESK bu görevlerini yerine getirme kapsamı içinde üç çeşit görüş yayınlama imkanına sahiptir. Bunlar:

 Avrupa Konseyi, Komisyonu ve Amsterdam Antlaşması’ndan itibaren Parlamentosu tarafından havale edilen konular hakkında görüş bildirme,

 Avrupa Konseyi, Komisyonu ve Parlamentosu’nun AESK’dan bir konuda özel görüş istenmesi halinde, o konu hakkında tetkik görüş bildirme,

 Komite’nin ilgi alanına giren herhangi bir konu hakkında kendi inisiyatifi ile görüş bildirmesi şeklindedir.

Komite’nin daimi temsilciliği bir büro, üç grup (işveren, işçi ve diğer çıkar grupları), altı çalışma grubu ve genel sekreterlikten oluşmaktadır. Başkan ve iki başkan yardımcısı iki yıllık dönemler için seçilmektedir. Komite daimi temsilciliğinde altı ayrı çalışma grubu yer almaktadır. Bunlar:

 Tarım, Kırsal Kalkınma ve Çevre Grubu

 Ekonomik ve Parasal Birlik ve Ekonomik ve Sosyal Birleşme Grubu

 İstihdam, Sosyal İlişkiler ve Vatandaşlık Grubu

 Dış İlişkiler Grubu

 Tek Pazar, Üretim ve Tüketim Grubu

 Ulaştırma, Enerji, Altyapı ve Enformasyon Topluluğu Grubudur.131

130 _{Cem Kılıç, M. Çağlar Özdemir, a.g.e, s.297} 131

4 AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE SOSYAL DİYALOG