Astronomi eğitiminin önemi

Astronomi, kişiye doğru ve mantıklı düşünmeyi en iyi öğreten bilim dalı olması nedeniyle dünyada, fen bilimlerinin sevdirilmesi ve kavram düzeyinde bilgi kazandırılması için kullanılmaktadır. Ülkemizde de öğretim programında astronomi konularına yer verilerek, öğrencilerin üç boyutlu düşünme yetilerinin artırılması yönünde hedefler yer almaktadır (Tunca, 2002).

Merak, hayal ve keşif duygularını güçlendiren, aynı zamanda bilimsel yöntem için alternatif bir yaklaşım sergileyen astronomi, ister gelişmiş ister gelişmemiş olsun tüm ülkelerin kalkınması için gerekli olan fen bilimlerinin anlaşılabilirliği ve yeni neslin fen ve mühendislik çalışmalarına teşviki için araç olarak kullanılmaktadır (Percy, 1998a).

Astronomi eğitimi veren bireylerin, eğitim bilimciler ve astronomlar gibi faklı bilimsel alt yapılara sahip bireyler olduğu görülmektedir. Bu durum astronomi eğitimi yapacak olan kişilerin kendi alanlarıyla ilgili bilgilere daha çok önem vermesine ve astronomi eğitiminin tam olarak yapılamamasına sebep olabilir. Yani astronomların eğitim bilimleri, eğitim bilimcilerin de konu alanı bilgisinin yeterli olmadığı düşünülürse, bu her iki alanı da bünyesinde taşıyabilecek nitelikte bireylere ihtiyaç duyulduğu savunulabilir. Bu da yine astronomi eğitimiyle mümkün olacaktır (Brogt, 2007).

Astronomi, öğrencilerin dünyayı daha iyi anlamalarını sağlamaktadır. Nasıl ki bir anatomi uzmanının insan vücudunu iyi anlayabilmek için anatomi bilmesi gerekiyorsa, insanların da evreni anlamaları için astronomi bilmeleri gerekmektedir.

Ayrıca öğrencilerin kavram yanılgılarının giderilmesinde astronomi eğitiminden faydalanılmaktadır. Astronomi eğitimi, öğrencilerin kavramsal yapılarındaki değişiklik için de bir etken olarak görülmektedir. Astronominin yararları aşağıdaki maddelerde sıralanmıştır (Trumper, 2006):

1. Öğrencilerin astronomi alanındaki gelişmelerden haberdar edilmesi, onların ilgisini uyandırmakta ve öğrencilerin fen öğrenmeye karşı motivasyonunu artırmaktadır.

2. Diğer fen araştırmaları astronomi bilimi sayesinde zenginleştirilebilir.

3. Bir bilim dalı olarak astronomi soyut bilgilerin açıklanabilir somut verilerle gösterilebileceğini, bilimsel bilginin değişebilir olduğunu kanıtlayabilmektedir.

Avrupa Astronomi Eğitimi Birliği (EAAE) ise 1994 yılında astronomi eğitimi ile ilgili bir özet metni yayınlamıştır. Burada yer alan maddelerden bazıları Trumper’ın 2006 yılında yaptığı çalışmasında şu şekilde yer almaktadır:

1. Astronomi eğitimi ilköğretimde mümkün olduğu kadar erken başlamalıdır. Çünkü bu konuda öğrenciler, medyadan ve diğer yayın organlarından ya da kulaktan dolma pek çok yanlış bilgi edinmektedir (sözde bilim astroloji ve UFO ile ilgili Rusya ve Amerika’daki inançlar). Edinilen bu yanlış bilgilerin engellenmesi için okullarda yapılan formal eğitim ile öğrencilerin astronomi ile ilgili doğru kavramsal yapılarının zamanında oluşturulması sağlanmalıdır.

2. Öğretmenler, eğitime başladıkları ilk zamanlardan, hizmet öncesi döneme kadar astronomi eğitimiyle karşı karşıya getirilmeli, onların bu konularla ilgili tartışma yapmaları sağlanmalıdır.

3. Astronomi eğitimi bilimsel yöntemin temellerini oluşturmaktadır.

4. Astronominin ulusal sınırları yoktur. Gökyüzü herkes için aynıdır. Astronomi eğitimi bu yüzden uluslar arası çalışma ve işbirliğine katkı sağlamaktadır.

Bunun dışında ülkemizde 9. sınıfta seçmeli ders olarak yer alan Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi’nin amacı “öğrenciye, bilimsel düşünme becerisi kazandırmak, Dünya ve insanın evrende çok küçük bir yer kaplıyor olmasına karşın sahip olduğu üstün yetenekleri sayesinde, evreni ve bileşenlerini her yönüyle tanımaya cesaret edebilmesinin önemini vurgulamak ve kavratmak, temel astronomik bakış açısını kavratmak, fizik ve matematik bilgisini somut olaylar karşısında kullanabilme yeteneği kazandırabilmek ve uzay bilimleri ile ilgili teknolojik yenilikleri bilmelerini sağlamak”

olarak belirtilmiştir (Talim Terbiye Kurulu, 2010).

İlk medeniyetlerde Ay ve Güneş tutulması gibi olaylar insanları korkutmakta ve gök cisimlerini tanrı olarak görmelerine neden olmaktaydı. Bunun nedeni, insanların bu cisimler hakkında yeterli bilgilerinin olmamasıydı. Aynı şekilde günümüzde de ortaya atılan 21 Aralık 2012 kıyamet günü, UFO olayları ve benzeri durumlarda bilim çevreleri tarafından sözde bilim olarak adlandırılan astrolojiye karşı insanların büyük heyecan duymalarının temel nedeni, astronomi bilgisinin eksikliğinden kaynaklanmaktadır.

Dolayısıyla bilim okuryazarı, bilimsel düşünen, her olayı doğaüstü güçlerle bağdaştırmayan bilinçli bireylere sahip olmak isteyen bir ülkede, astronomi eğitiminin yapılması gerekmektedir. Ayrıca yerleşmiş yanlış kavramların ve ideolojilerin değiştirilmesi güç olduğundan, doğru ve bilimsel olan kavramların yerleştirilmesi için de formal eğitimde astronominin yer tutması gerekmektedir.

Astronominin fen programında bulunmasıyla avantaj sağlanan durumlar, Percy (2005) tarafından uluslararası bir kuruluş olan Uluslararası Astronomi Birliği’nin sunduğu metinde maddeler halinde aşağıdaki gibi özetlenmiştir:

 Astronomi genelde bilim insanlarının Dünya’da olanlardan daha fazla şey bulmasıyla, evren gibi sonsuz bir laboratuar sağlayarak, fiziksel bilimleri geliştirir.

 Astronomi bilimi, Ay ve gezegenler sayesinde çeşitli özelliklere sahip çevreler sunarak jeoloji bilimine katkıda bulunur.

 Astronomik hesaplamalar, bilgisayarların daha hızlı olmasını sağlayan matematiğin alt bilim dalları olan trigonometri ve logaritma gibi alanların anlaşılmasını sağlar.

 Astronomi infrasonik radyo alıcıları, fotoğrafik emülsiyonlardan elektronik kameralara kadar değişen detektörler ve sensörler ile tıpta çokça kullanılan görüntü işleme teknikleri gibi teknolojik gelişmelere sebep olmaktadır.

 Astronomi doğası gereği farklı enlem ve boylamlardan gözlem gerektirmektedir. Bu yüzden uluslar arası işbirliğinin gelişmesine katkıda bulunur.

 Astronomi evrendeki yerimizi ve zamanımızı ortaya koyar. Evrenin, yıldızların, galaksilerin, atom ve moleküllerin ve hayatın ortaya çıktığı zaman ile ilgilenir.

 Astronomi çevresel farkındalığı sağlar.

 Astronomi klasik öğretim yöntemlerinin yerine alternatif öğretim yöntemlerinin kullanımını teşvik eder.

 Astronomi, bilim tarihinden alınan örneklerle mantıklı düşünme ve bilimin doğasını anlamaya katkıda bulunur.

 Astronomi sınıfta yer çekimi ve ışık gibi birçok konunun gösteriminde kullanılabilir.

 Astronomi evrende bulunan nesnelerin yaşlarını ve büyüklüklerini öğreterek; zaman, büyüklük ve uzaklık ölçütleriyle ilgili daha soyut düşünebilme deneyimi kazandırır.

Toplumun tüm yönleriyle iyileştirilmesi elbette sadece astronomi eğitimiyle olmamaktadır. Ama astronominin ülkelerin gelişiminde tamamen önemsiz olduğu düşüncesi yok edilmelidir. Astronominin özellikle toplumla bağlantılı çalışmalarda, herkesin eğitimine ihtiyaç duyduğu bir bilim dalı olduğu fikri yaygınlaştırılmalıdır (Percy, 1998a).