14. XANTHORRHOEACEAE / ÇİRİŞGİLLER
14.1 ASPHODELINE Rchb
Lektotip t r: A. lutea (L.) Rchb., (Asphodelus luteus L. , P ei er’e g re: “ om.
:2 ”.
14.1.1 A. liburnica (Scop.) Rchb. / buk
Sin.: Asphodelus liburnicus Scop., Asphodelus creticus Lam., Asphodelus capillaris DC., Asphodeline cretica (Lam.) Endl.
Çiçeklenme: 6-7.
Habitat: Maki, orman a ıklıkları Y kselti: 150-350 m.
Fito oğrafik b lge: Doğu Akdeniz
Genel yayılış: Istran a B l m , Ergene B l m .
Tekirdağ’daki Lokasyonlar: İne ik-Arapha ı sapağı yakınları., Yenik y-Paraş t iniş alanına yolu., U makdere-Yenik y arası, Ay asıl sırtları., Baka ak o akaynak arası.
3.2 Tekirdağ İlinden Toplanan Soğanlı Bitki Taksonlarının IUCN Te dit Kategorileri
Araştırma sonrasında Tekirdağ İlinden toplanan soğanlı itki taksonuna ait populasyon g zlemlerini değerlendirildi. G zlem sonu larına g re T rkiye Bitkileri ırmızı ita ı’nda yer alan 6 taksona ait IUC kategorisi g n ellendi. S z konusu eserin yayın tarihinden sonra ilim d nyasına tanıtılan 1 takson i in de yeni kategoriler nerildi. Sonu lara g re taksonlardan, 1’i Tehlikede (EN) ve 2 tanesi ise Duyarlı VU kategorisindedir. 3 taksonun D ş k iskli LC kategoride olduğu değerlendirildi. EN ve VU kategorisindeki taksonların dağılımlarına g re Tekirdağ ili genelindeki itkiler a ısından korumada n elikli alanlar elirlendi.
Araştırma s resin e arazi alışmaları, Tekirdağ’a zg taksonların literat rlerde rapor edilmiş lokalitelerinin tamamını e s z konusu taksonların uluna ile eği enzer ha itatları da kapsaya ak şekilde planlandı. Üzerinde alışılan taksonların pop lasyon y kl kleri, irey sayılarının d ş k olması halinde direkt sayım y ntemiyle elirlendi. Bunun m mk n olmaması durumunda taksonun yayılış alanını temsil eden kare i iminde 0 × 0 m alanda kalan ireyler sayılarak genel dağılım alanının y kl ğ yle kıyaslanarak pop lasyondaki yaklaşık irey sayısı tahmin edildi.
2 yıl oyun a her ir takson i in hazırlanmış takson karnelerine arazi alışmaları sırasında t rlerin dağılımları, pop lasyon y kl kleri, yetişme ortamı zellikleri, tehditleri, reme i imlerine ait eriler aktarıldı. Ulaşılan sonu lara g re her ir takson i in IUC l tleri IUC , 200 ; 20 4 g z n ne alınarak risk kategorileri belirlendi.
Uluslararası oruma Birliği tara ından elirlenen IUC l tleri e kategorileri aşağıya elirtilmiştir.
IUCN Ölç tleri
A Ölç t : Pop lasyonda azalma.
B Ölç t : Coğra i dağılım.
C Ölç t : Pop lasyon y kl ğ , par alanması, azalması e dalgalanmalar.
E Ölç t : T kenme riskinin ni el olarak analizi Pop lasyon anlılık analizi gi i . C kategorisine girmeye aday olan t rler.
LC: (D ş k Riskli): Yaygın ulunan t rler.
DD: (Yetersiz veri): Üzerinde yeterli ilgi ulunmayan t rler. NE: (Belirlenmedi).
Tablo 1- Tekirdağ İlinin Soğanlı Bitki Taksonlarının IUC ategorilerinin Değerlendirilmesi
(1 - Tehlike Kategorisi (Ekim & ark., 2000) 2 - Tehlike Kategorisi (IUCN 2001, ver.3.1))
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
Tekirdağ İli’inden iki arklı lokasyondan toplanmıştır.
Lokasyonların populasyon yoğunlu olduk a iyi durumdadır.
A.ampeloprasum - - da olduk a iyi durumdadır.
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona da olduk a iyi durumdadır.
A. cyrilli - -
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler kullanımı se e iyle dikkatli ir şekilde toplanması nerilmektedir. endişe eri i kategoride değerlendirilmiştir. Yıllık ortalama ticareti
4.000.000 adettir.
Tekirdağ ili i in tek ir
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona otlatma askısı altında olan takson i in VU (vahim) tehlike katagorisi nerilmiştir.
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona altında olan takson i in VU (vahim) tehlike katagorisi nerilmiştir.
(TehditAltindaBitkiler.org.tr - Ekim, 2015)
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
Yapılan arazi alışması sırasında u itkiye rastlanmamıştır.
Eli in’nin alışmasından re erans alınarak elirtilen taksonun Tekirdağ ilindeki arlığı teyit gerektirmektedir.
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
T rkiye e Balkanlar’da doğal yayılışı olduk a yaygındır.
T rkiye’de de geniş ir yayılış alanına sahip olan taksonun, Tekirdağ ili i in tek ir
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
rastlanmaması taksonun tekirdağ yayılışının sınırlı olduğunun g stergesidir.
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
T rkiye e Balkanlar’da doğal yayılışı olduk a yaygındır.
Tekirdağ ili i in tek ir
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
rastlanmaması taksonun tekirdağ yayılışının sınırlı olduğunun g stergesidir. Ayrı a toplanan rnekler zereinde daha ayrıntılı ir alışma yapılması, alt t r d zeyinde teşhisin elirlenmesi gerekmektedir. lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
rastlanmaması taksonun tekirdağ yayılışının sınırlı olduğunun g stergesidir. Taksonun irey sayısındaki azalma se e iyle tehlike kategorisi VU (vahim) olarak elirlenmiştir.
(TehditAltindaBitkiler.org.tr - Ekim, 2015)
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
Proje eki i arazi alışmaları sırasında Tekirdağ ili i erisinde de yeni bir lokasyonu tespit edilen taksonun tehlike kategorisi, arazinin tarım alanlarının askısı altında kalması se e i e
populasyonda ki irey sayısı g zetilerek EN (Tehlikede) alanlardaki azalma t r n neslini de amını
etkilemektedir.
A rupa’nın arklı yerlerinde koruma altına alınmıştır. Tehlike kategorisi LC az endişe verici) olarak
değerlendirilmiştir.
T rkiye’de de geniş ir yayılış alanına sahip olan taksonun, Tekirdağ ili i in tek ir
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
rastlanmaması taksonun tekirdağ yayılışının sınırlı olduğunun
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler zellikle peyzaj itkisi olarak kullanımı da
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
Or. morio - -
D nya zerindeki doğal yayılışı olduk a
yaygındır. Cites 20 listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
Or. tridentata - -
D nya zerindeki doğal yayılışı olduk a
yaygındır. Cites 20 listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona
lokasyondan toplanması e diğer alanlarda bu taksona da olduk a iyi durumdadır. An ak taksonomik olarak hangi altt re ait olduğunun tespiti i in zerinde alışılması gerekmektedir.
Taksonun Adı 1 2 Durumu Tekirdağ İli İçin Öneriler
Primula acaulis
subsp. rubra - -
D nya zerindeki doğal yayılışı olduk a
yaygındır. Ayrı a se ze olarak t ketimi yapıldığı i in g zetilerek k lt r ormları kullanılır. Cites 20 listesinde yer aldığı i in ti areti e doğadan toplanması durumu elirli l eklerle yapılmaktadır.
Tekirdağ İli’indeki populasyonu da olduk a iyi durumdadır.
Anemone blanda - -
D nya zerindeki doğal yayılışı olduk a
yaygındır.
Tekirdağ İli’indeki populasyonu da olduk a iyi durumdadır.
An. coronaria - -
D nya zerindeki doğal yayılışı olduk a
yaygındır.
Tekirdağ İli’indeki populasyonu da olduk a iyi durumdadır.
An. hortensis - - Tekirdağ İli’indeki populasyonu
da olduk a iyi durumdadır.
SONUÇ VE TARTIŞMA
Soğanlı itkiler d nyada, s s itkileri sekt r i erisinde ekonomik akımdan nemli ir yer tutan e genel olarak doğal i ek soğanları ya da geo it olarak i ade edilen soğanlı, yumrulu e rizomlu itkileridir e lkemiz ir ok geo it itkisinin ana atanıdır.
Araştırma alanından toplanan rneklerin değerlendirilmesi sonucu 14 familya ve 36 cinse ait, 89 t r e t raltı takson tespit edilmiştir. İ erdikleri t r sayılarına g re araştırma alanında en y k insler sırasıyla: Allium L. 14, Ornithogalum L. 9, Orchis L. 8, Crocus L 4, Ophrys L. 4 t r olrak tespit edilmiştir.
Araştırma alanındaki ito oğra ik elementlerin dağılımı ise ş yledir: Akdeniz 44 (%49,5), Avrupa-Sibirya 10 % .2 , İran-Turan 2 (%2,24), Bilinmeyen ise 33 (%37) taksondur. Elde edilen veriler Tekirdağ ilinde yapılan alışmalar ile karşılaştırıldığında t m alışmalarda Akdeniz ito oğra ik lge elementlerinin hakim olduğu g r lmektedir. Bu durum Tekirdağ’ın Akdeniz ito oğra ik lgesinde yer almasından dolayıdır.
Çalışma alanının yer aldığı A1(E) karesinde 8 takson yeni kayıt olarak elirlenmiştir.
Tablo 2. Araştırma alanında tespit edilen taksonların taksonomik gruplara g re dağılımı
Magnoliophyta
Familya Cins Takson
Monokotiledon 8 7 11
Dikotiledon 6 29 78
Tekirdağ ilinde soğanlı itkiler zerine yapılmış olan alışmaların listesi karşılaştırmalı olarak aşağıda erilmiştir (Tablo-3).
Familya Cins Tür epiteti Eliçi
n Davi
s Cab i Ranunculaceae Anemone blanda SCHOTT ET
KOTSCHY +
Foucaud
ficaria subsp. calthifolius
(Rchb.) Arcang. +
Xanthorrhoeace ae
Asphodeline liburnica (Scop.) Rchb.
+ + +
Orchidaceae Cephalanthe
ra epipactoides Fisch. &
C.A.Mey. +
Limodorum abortivum (L.) Sw.
+
Serapias orientalis (Greuter)
H.Baumann & Künkele +
Platanthera chlorantha (Cruster)
Rchb. +
Dactylorhiza romana (Seb.) Soó +
Asparagaceae Muscari armeniacum Leichtlin ex
Baker +
Muscari neglectum Guss. ex Ten.
+
Amaryllidaceae Allium moschatum L. +
atroviolaceum Boiss. + +
Özhatay
Liliaceae Tulipa orphanidea Boiss. ex
Heldr. + + +
Papaveraceae Corydalis solida (L.) Clairv. +
İridaceae Crocus biflorus Mill.
+ Iris suaveolens Boiss. & Reut
+
pseudacorus L. +
sintenisii Janka + +
Romulea linaresii Parl.
+
Gladiolus italicus Miller, + +
Araceae Dracunculus vulgaris Schott
+
Arum maculatum L. + +
elongatum Steven + +
Geraniaceae Geranium asphodeloides Burm.f.
+
Oxalidaceae Oxalis articulata Savigny +
Primulaceae Primula acaulis subsp. rubra
(Sm.) Greuter & Burdet + + Crassulaceae Umbilicus luteus (Huds.) Webb &
Berthel. +
Colchicaceae Colchicum szovitsii Fisch. & Mey +
turcicum Janka +
bivonae Guss. +
Araştırma alanında tespit edilen taksonların tehlike kategoriler Ta lo- de ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Crocus thracicus EN, Crocus pestalozzae VU kategorisinde ve Leucojum aestivum, Strenbergia lutea, Gladiolus italicus, Iris pseudacorus taksonları ise LC kategorisinde ulunmaktadır.
Araştırma alanında mera e tarım alanı olarak kullanılan alanların arlığı, turizim askısı alanların artması e azı alanların piknik alanı olarak kullanılması itkileri tehdit eden en nemli unsurlardır. Araştırma sonu unda, Tekirdağ ili sınırları i erisinde Tekirdağ İlinde Doğal Olarak Yetişen Soğanlı Bitkiler inslere ait taksonlar projenin aşından u g ne kadar ger ekleşmiş olan saha araştırmaları sonucunda toplanmış e rneklerimiz her aryum materyali haline getirilmiştir. Bu alışma sonu unda, kurulması planlanan “ A U” her aryumumuz i in zengin ir koleksiyon elde edilmiştir. Ayrı a u rneklere dayalı ir ex ell ormatında erita anları oluşturulmuştur.
Bunun yanında sahip olduğumuz Tekirdağ Soğanlı Bitkileri koleksiyonları aşka bilimsel alışmalar i in materyal olarak kullanıla ile ek e y ksek lisans e doktora ğren ilerimiz kendi tezlerinde u materyalden aydalana aktır.
Bu sonu raporunda da dosyanın y kl ğ g z n nde ulundurularak ins
Projenin katma değerinin arttırılması ama ıyla yayın alışmalarına aşlamış ulunmaktayız proje sonu ları iti ari ile bir bildiri ve bir yayın yapılması planlanmaktadır.
KAYNAKLAR
Asan A, Yar ı C., . Trakyada Botanik Gezileri. Ekoloji. : 2 -29.
Brummit, R.K. ve C.E. POWELL. (1992). Authors of Plant Names, Royal Botanic Gardens, Kew.
Dallman PR (1998) Plant Life in the World's Mediterranean Climates. The Mediterranean Basin, South Africa, Australia, Chile, and California. Oxford University Press, Oxford.
Davis, P.H. & Heywood, V.H. (1973). Principles of angiosperm taxonomy.
Huntington, New York: Robert E. Kieger Publishing Co.
Davis, P.H. (ed.) (1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands vol 8., Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Davis, P.H., Mill R.R. & Tan, K., (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. (Suppl) Vol 10, Edinburgh Univ. Press.
D nmez, Y., . Trakya’nın Bitki Cogra yası, I.U. Pu ., o: 2 , Istanbul.
De Hertogh, A.A., and M. Le Nard. (1993). Botanical aspects of flower bulbs. In A.
De Hertogh and M. Le Nard, eds., The Physiology of Flower Bulbs, pp. 7-20.
Elsevier Science Pub., Amsterdam, Netherlands.
Eli in, G., . Isık Dagı Ganos-Tekirdag nın Florası, I.U. Fa ulty o Forestry Press., No: 3137, Istanbul.
Ekim, T., M. oyun u, M. Vural, H. Duman, Z. Ayta and . Adıg zel. 2000.
T rkiye Bitkileri ırmızı ita ı Eğrelti e Tohumlu Bitkiler . ed Data Book of Turkish Plants (Pteridophyta and Spermatophyta-updated ersion , T rkiye Ta iatını oruma Derneği-Van Y z n Yıl Ün . Yayınları, Ankara.
G ner, A., Özhatay, ., Ekim, T. & Baser, .H.C., 2000 . Flora o Turkey and the East Aegean Islands. (Suppl) Vol 11, Edinburgh Univ. Press.
G ner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. e Ba a , M.T. eds. . 20 2. T rkiye Bitkileri Listesi Damarlı Bitkiler . ezahat G kyiğit Botanik Bah esi e Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstan ul.
ara A, Erdiller G 4 Tekirdağ ili uğday ekim alanlarında g r len nemli ya an ı ot t rleri e yoğunluklarının elirlenmesi zerinde ir araştırma. T.Ü.
Zir. Fak. Derg., 3(1-2): 40-51.
ire M., Yar ı C., . The lora o Agri ultural areas in Enez Edirne and Environs. Tr. J. Bot. 23: 53-62.
Özhatay, ., Basak, ., Dalgı , G., Dane, F., Trakya’nın Egrelti e Çi ekli Bitkilerinin Listesi, I.U. Press, Istanbul, 1996.
Yar ı, C., Flora o Demirkoy Istran a Mountains/ ırklareli-European Turkey). Flora Mediterranean 7, 55-99 (1997).