Yaptığımız araştırmalarda, argo kullanımların sınıflandırılması ile ilgili elde ettiğimiz bilgilerde argonun kullanım çevresine göre sınıflandırılması dışında herhangi bir sınıflandırmaya gidilmediğini gördük. Yaptığımız araştırmaların sonucunda argonun var olan sınıflandırmasını da içine alacak yeni ve daha geniş bir sınıflandırma yapılabileceği fikrine sahip olduk ve bu fikir neticesinde argoyu kullanım çevresine göre ve ifade ediliş şekline göre olmak üzere ikiye ayırdık.
1.4.6.1. Kelimenin kullanım çevresine göre argo
Argonun kullanıldığı sosyal ortamlar dikkate alınarak kullanım çevresine göre argo sekize ayrılır. Bunlar; “Ayak takımı argosu, kapalı topluluk argosu, azınlık argosu, cinsel argo, ticaret argosu, sporcu argosu, inanç argosu, iletişim argosu.” (Karaağaç, 2013a, s. 53).
a. Ayak takımı argosu: Hırsız, dolandırıcı, kapkaççı, kabadayı, dilenci vb. grupların
kullandığı argo anlamlar bu grubu oluşturur.
Örnek: “cepçi” kelimesi “yankesici” anlamında, “kampanacı” kelimesi “düzenbaz, hileci, sahtekar” anlamında, “kıkırdamak” kelimesi “ölmek” anlamında, “kokoz”
anlamında, “fırlama” kelimesi “piç” anlamında, “mortoyu çekmek” söz öbeği “ölmek” anlamında, “muslukçu” kelimesi “abdest almak için eşyalarını çıkaranların paralarını eşyalarını çalan hırsız” anlamında, “tam” kelimesi “Amerikan doları” anlamında, “teklik” kelimesi “lira” anlamında, “temizlemek” kelimesi “öldürmek” anlamında, “yem” kelimesi “rüşvet” anlamında ayaktakımı argosunda yer alan kullanımlardır.
b. Kapalı topluluk argosu: Hapishane, öğrenci, asker vb. toplulukların kullandığı
argo anlamlar bu grubu oluştur.
Örnek: “dayı” kelimesi “hapishanede sözü geçen mahkum” anlamında, “delik” kelimesi “cezaevi” anlamında, “içeri” kelimesi “hapishane” anlamında, “inek” kelimesi “çalışkan öğrenci” anlamında, “çift dikiş” söz öbeği “sınıf tekrarı yapan öğrenci” anlamında, “sınıfta çakmak” söz öbeği “sınıfta kalmak” anlamında, “sıfırcı” kelimesi “notu kıt olan öğretmene öğrencilerin taktığı lakap” anlamında, “torun” kelimesi “acemi er” anlamında, “pata çakmak” söz öbeği “askerce selam vermek” anlamında kapalı topluluk argosunda yer alan kullanımlardır.
Şekil 1.2: Argonun sınıflandırılması
c. Azınlık argosu: Etnik azınlıklar, göçmenler vb. topluluklara ve onların dillerine ait
argo anlamlar bu grubu oluşturur.
Örnek: “kopil” kelimesi “arsız sokak çocuğu” anlamında, “şopar” kelimesi “Çingene çocuğu” anlamında, “boliçe” kelimesi “Yahudi kadın” anlamında azınlık argosunda yer alan kullanımlardır.
ç. Cinsel argo: Cinsel organ adları, cinsel birleşmeyle ilgili kavram ve terimler ile
eşcinsellik, genelev, fuhuş vb. konulara ait argo kullanımlar bu grubu oluşturur. Örnek: “aşna fişne” söz öbeği “gizli dost, sevgili” anlamında, “kamış” kelimesi “erkeklik organı” anlamında, “koltuk” kelimesi “genelev” anlamında, “gacı” kelimesi “metres” anlamında, “düdüklemek” kelimesi “cinsel ilişkide bulunmak” anlamında, “teres” kelimesi “pezevenk” anlamında, “testi” kelimesi “büyük sarkık
a) Ayaktakımı argosu b) Kapalı topluluk argosu c) Azınlık argosu ç) Cinsel argo d) Ticaret argosu e) Sporcu argosu f) İnanç argosu g) İletişim argosu
a) Dilbilgisel yapı düzeyinde argo b) Bağlam düzeyinde argo c) Görsel-işitsel argo
erkek” anlamında, “fortçu” kelimesi “taşıtlarda kalabalıktan yararlanarak başkalarına sürtünen, sarkıntılık eden kimse” anlamında, “inek” kelimesi “ibne” anlamında cinsel argoda yer alan kullanımlardır.
d. Ticaret argosu: Esnaf, şoför, vb. meslek erbabının kullandığı, eğlence yerleri vb.
mekanlarda karşılaşılan argo kullanımlar bu grubu oluşturur.
Örnek: “paket” kelimesi “dolu toplu taşıma aracı” anlamında, “taka” kelimesi “bozuk, zor çalışan veya eski kara taşıtları için kullanılan bir söz” anlamında, “kafası kıyak” söz öbeği “sarhoş” anlamında, “düz” kelimesi “düz rakı” anlamında, “tütsü” kelimesi “içki” anlamında, “vurmak” kelimesi “içki içmek” anlamında, “keş (II)” kelimesi “ayyaş, esrarkeş” anlamında, “harmandalı” kelimesi “sarhoş” anlamında, “imamsuyu” kelimesi “rakı” anlamında, “kandil” kelimesi “çok sarhoş” anlamında ticaret argosunda yer alan kullanımlardır.
e. Sporcu argosu: Başta futbol olmak üzere spor ve sporcularla, takım ve taraftarlarla
ilgili kullanılan argo ifadeler bu grubu oluşturur.
Örnek: “kova” kelimesi “futbolda çok gol yiyen kaleci” anlamında, “kova olmak” söz öbeği “çok gol yemek” anlamında, “faul” kelimesi “genel kurallara uygun olmayan, hoşa gitmeyen hareket, duruş, davranış vb.” anlamında, “ofsayt, ofsayta düşmek, ofsaytta kalmak” söz öbekleri “istemediği halde kötü bir durumda kalmak” anlamında sporcu argosunda yer alan kullanımlardır.
f. İnanç argosu: İnanç ve ibadetlerle ilgili argo kullanımlar bu grubu oluşturur.
Örnek: “hafız” kelimesi “bir şeyi anlamadan ezberleyen kimse” anlamında, “mortocu” kelimesi “imam” anlamında, “aforoz” kelimesi “darılıp biriyle konuşmama, ilgiyi kesip kendinden uzaklaştırma, toplumdan dışlama” anlamında inanç argosunda yer alan kullanımlardır.
g. İletişim argosu: Radyo, televizyon, gazete, internet vb. alanlarda karşılaşılan ve bu
alanlarla ilgili olan argo kullanımlar bu grubu oluşturur.
Örnek. “film çevirmek” söz öbeği “eğlenmek, hoş vakit geçirmek” anlamında, “makaslamak” kelimesi “yazı, film, vb. sansür amaçlı kısaltmak, kesmek” anlamında
1.4.6.2. İfade ediliş şekline göre argo
Argonun ifade ediliş şekli dikkate alınarak yapılan bu sınıflandırma tarafımdan yapılmıştır ve ifade ediliş şekline göre argo üçe ayrılmıştır. Bunlar; dilbilgisel yapı düzeyinde argo, bağlam düzeyinde argo ve görsel-işitsel argodur.
a. Dilbilgisel yapı düzeyinde argo: En az kelime düzeyinde olan, sözlü ya da yazılı
şekilde karşımıza çıkabilen argo kullanımlar bu grubu oluşturur.
Örnek: “gıcır” kelimesi “yeni” anlamında, “geyik” kelimesi “karısının veya bir kadın yakınının ihanetine uğramış erkek” anlamında, “avanaklık etmek” söz öbeği “aptallık etmek” anlamında, “ayıp kaçmak” söz öbeği “uygun düşmemek” anlamında, “badem olmak” söz öbeği “sonu kötü bitmek, sonu kötü olmak” anlamında, “çarliston marka” söz öbeği “yeni icat, az bulunur, antika” anlamında kullanılan dilbilgisel yapı düzeyindeki argo kullanımlardan bazılarıdır.
b. Bağlam düzeyinde argo: Kelime yazıldığı haliyle argo olabilir de olmayabilir de.
Bazen kelimenin argo olup olmadığının anlaşılmasını sağlayan şey kelimenin hecelenme, vurgulanma, tonlanma şeklidir. Telaffuz, vurgu ve tonlama yoluyla argo anlam kazanan kullanımlar bu grubu oluşturur.
Örnek: “alo” kelimesi bir telefon açma sözü olarak kullanılıyorsa argo bir anlam ifade etmez, vurgu ve tonlama ile kelimeye hitap ve uyarı anlamı katarak “aloooooo” şeklindeki kullanımı kelimeyi argo yapar. Benzer bir kullanım “kitapsız” kelimesinde de vardır. Kelime tek başına kullanıldığında “kitabı olmayan kişi” anlamında mı yoksa “insafsız, zalim” anlamlarına gelen argo anlamıyla mı kullanılıyor, bu ancak parçalarüstü birimler yoluyla anlaşılacak bir durumdur. Abicim, allahsız, ablacı vb. kelimelerin de argo olarak kullanılıp kullanılmadığı ancak bağlam düzeyinde belli olmaktadır.
kelimedeki harflerin yeri değiştirilerek ya da kelimenin bazı harfleri atılarak oluşturulan ve kelimedeki bu yeni ses yapısıyla anlatılmak istenen gizli anlamda; bazen de trafikte sövgü, uyarı, teşekkür yerine kullanılan korna basma şeklinde işitsel olarak karşımıza çıkabilir.