Dört bölümden oluşan çalışma, iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir.
Çalışmanın ilk aşamasında, öncelikle ulusal ve uluslararası alanda detaylı bir literatür taraması yapılmıştır. Kavramsal çalışma bölümünde incelenen kitaplar, akademik yayınlar ve istatistikî veriler doğrultusunda bir anket formu oluşturulmuştur.
Çalışmanın ikinci aşamasını ise uygulama bölümü oluşturmaktadır.
İkinci aşama olan uygulama bölümünde, veri toplama tekniği olarak anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. “Sürdürülebilir turizm açısından taşıma kapasitesi:
Topkapı Sarayı Örneği” (Tokmak, 2008) isimli doktora tezi ve “Sürdürülebilir turizm kapsamında toplumsal ve kültürel kimliğin korunması: Gökçeada örneği” (Duran, 2009) isimli doktora tezinden yararlanılarak amaca uygun soruların incelenmesiyle yeni bir anket formu oluşturulmuştur. Tokmak (2008), doktora tezi araştırmasında kullandığı anket formunu Harrill ve Potts (2003), Papageorgiou ve Brotherton (1999), Saveriades (2000), Baysan (2001) gibi yazarların kaynaklarından yararlanarak geliştirmiştir. Bununla birlikte söz konusu anket formunda yer alan spesifik sorular Tokmak (2008) tarafından geliştirilmiş ve ön test uygulamasına tabi tutulmuştur. Duran (2009) ise görüşme, gözlem ve Delphi tekniğinden yararlanarak bir araştırma gerçekleştirmiştir. Tokmak’ın (2008) ve Duran’ın (2009) araştırmalarında kullandıkları anket formunun uyarlanmasıyla oluşturulan ve 43 kişi ile gerçekleştirilen pilot uygulama sonrasında, anket sorularının güvenilirlik analizi Cronbach Alpha yöntemiyle hesaplanmıştır. Alpha katsayısına bağlı olarak ölçek güvenilirliği şu şekilde yorumlamaktadır: Ölçeğin güvenilirliği 0,00-0,40 arası güvenilir değil, 0,40-0,60 arası düşük güvenirlikte, 0,60-0,80 arası oldukça güvenilir, 0,80-1,00 arası yüksek derecede güvenilir olarak değerlendirilmiştir (Kayış, 2010:
405). Yapılan analiz sonucunda güvenilirlik α= 0,745 olarak bulunmuştur.
Çalışmada, örnekleme ait veriler, yapı geçerliliğini incelemek için keşfedici faktör analizine tabi tutulmuştur. Verilerin faktör analizi için uygunluğunu test etmeye yönelik yapılan analiz sonucunda, Barlett normal dağılım test sonucunun anlamlı olduğu (p<0,05), KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) değerinin ise 0,789 olduğu belirlenmiştir. Faktör analizi sonuçları değerlendirildiğinde, özdeğeri 1’den büyük olan 3 faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Ayrıca faktörlerin altında oluşan maddeler incelendiğinde de, başlangıçta tasarlanan maddelerin aynı faktörlerin altında toplandığı görülmüştür. Bir maddenin faktörlerindeki en yüksek yük değeri ile bu değerden sonra en yüksek olan yük değeri arasındaki farkın olabildiğince yüksek olması beklenir ve bu farkın en az 0,10 olması önerilir (Büyüköztürk, 2007). Bu duruma uymayan bir madde ölçekten çıkarılmış ve kalan 13 maddeye ait faktör analiz sonuçları Tablo 7’de sunulmuştur.
Tablo 7:Sürdürülebilir Kültür Turizm Boyutlarına İlişkin Faktör Analizi Sonuçları
Kalabalıktan dolayı tarihi eserlerde tahribat ,827
Çevre Çevresel düzenleme ,785
Çöp ve atık sorunu ,683
Gürültü kirliliği ,643
Ziyaretçi girişlerine sınır ,630
Sürdürülebilir turizm gelişimi ,860
Sosyo- Kutsal yerlerin restorasyonunun sağlanması ,688
kültürel Farklı dinlerin ve kültürlerin buluşması ,667
Mimari kimlikli küçük pansiyonlar ,511
Algısal Uygun sayıdan fazla ziyaretçi ,702
Taşıma Zengin mimari, çevresel ve kültürel değerler ,552
Açıklanan Varyans=58,669 KMO=,689 Barlett Testi=p<,05
Tablo 7’de görüldüğü üzere, ortaya çıkan üç faktör toplam varyansın
%58,669’unu açıklamaktadır. Tavşancıl (2002), sosyal bilimlerde yapılan çok faktörlü ölçek yapılarında %40 ile %60 arasında değişen toplam varyans oranlarının yeterli kabul edildiğini belirtmektedir. %58,669 varyans oranı, bu ölçüte dayalı olarak, turistlerin algılarını kabul edilebilir düzeyde ölçtüğünün bir göstergesi olarak görülebilir.
Soru formunda nominal ölçek, ordinal ölçek ve aralıklı ölçek düzeyinde sorular bulunmaktadır. Nominal ölçek düzeyinde hazırlanan 1.,3. ve 4. Sorular (bknz.
EK2) ziyaretçilerin demografik özelliklerinden bazılarını (cinsiyet, milliyet) ve geliş amacını; ordinal ölçek düzeyinde hazırlanan 2., 5. ve 6. sorular ziyaretçilerin yaşı, tercih sebeplerini (öncelik belirtilerek) ve İstanbul’a kaçıncı kez geldiklerini belirlemek amacıyla sorulmuştur. Aralıklı ölçek düzeyinde hazırlanan ve ziyaretçilerin sürdürülebilir kültür turizmi algısını ölçmeye yönelik 13 ifade ile 1
ifade memnuniyet durumlarını, 1 ifade tekrar ziyaret niyetlerini belirlemeye yönelik sorular (1-Kesinlikle katılmıyorum, 2-Katılmıyorum, 3-Ne katılıyorum ne katılmıyorum, 4-Katılıyorum, 5-Kesinlikle katılıyorum) şeklinde 5’li Likert ölçeği ile değerlendirilmiştir.
4.6.1. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini 2014 yılı Haziran ayında İstanbul’a gelen kültür turistleri oluşturmaktadır. Evrenin büyüklüğünün belirlenmesinde Türkiye İstatistik Kurumu 2013 yılı gelen yabancı ziyaretçi verilerinden yararlanılmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda 2013 yılında İstanbul’a gelen toplam yabancı ziyaretçi sayısı 10.474.867’dir.
Örneklem sayısı, 100000 büyüklüğündeki bir evren için %95 güven seviyesine ulaşmak açısından hesaplanmış örnek sayısı olan 384 olarak belirlenmiştir (Ural ve Kılıç, 2011: 49). Belirlenen örneklem sayısına ulaşmak amacıyla gerçekleştirilen uygulamanın sonunda, hazırlanan anket formu 398 turiste uygulanmıştır. Araştırmada, yerli ve yabancı turistler tarafından 148 adet Türkçe, 13 adet Fransızca, 41 adet Almanca ve 190 adet İngilizce dilinde doldurulan anketlerin 392 tanesinin kullanılabilir olduğu tespit edilmiş ve 392 anket formu istatiksel yöntemlerden yararlanılarak analiz edilmiştir.
4.6.2. Araştırmanın Hipotezleri
Araştırmada, değişkenler arasındaki ilişkilerin incelendiği farklı ana hipotezlerle birlikte her değişkenin ayrı bir biçimde test edildiği alt hipotezler bulunmaktadır. Nesil teorisinden ve daha önceki çalışmalardan yola çıkılarak kurulan hipotezler aşağıdaki gibidir:
H1: Sürdürülebilir kültür turizmi algısı nesillere göre farklılık göstermektedir.
H1a: Sürdürülebilir kültür turizminin çevre boyutu algısı nesillere göre farklılık göstermektedir.
H1b: Sürdürülebilir kültür turizminin sosyo-kültürel boyut algısı nesillere göre farklılık göstermektedir.
H1c: Sürdürülebilir kültür turizminin algısal taşıma kapasitesi boyutu algısı nesillere göre farklılık göstermektedir.
H2: Sürdürülebilir kültür turizmi algısı cinsiyete göre farklılık göstermektedir.
H2a: Sürdürülebilir kültür turizminin çevre boyutu algısı cinsiyete göre farklılık göstermektedir.
H2b: Sürdürülebilir kültür turizminin sosyo-kültürel boyut algısı cinsiyete göre farklılık göstermektedir.
H2c: Sürdürülebilir kültür turizminin algısal taşıma kapasitesi boyutu algısı cinsiyete göre farklılık göstermektedir.
H3: Alt boyutlar açısından sürdürülebilir kültür turizmi algısı milliyete göre farklılık göstermektedir.
H4: Tekrar ziyaret niyeti nesillere göre farklılık göstermektedir.
H5: Sürdürülebilir kültür turizminin boyutlarına ilişkin algılar ile memnuniyet arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır.
H6: Memnuniyet düzeyi ve tekrar ziyaret niyeti arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır.
H7: Sürdürülebilir kültür turizminin boyutlarına yönelik algıların tekrar ziyaret niyeti üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi vardır.
H8: Memnuniyetin, sürdürülebilir kültür turizmi algısı ile tekrar ziyaret niyeti arasında aracılık etkisi vardır.