Araştırmanın kısıtlarına bakıldığında, araştırmanın uygulama kısmı 10 Mart ve 20 Temmuz 2013 tarihleri arasında gerçekleştirildiğinden, anketin katılımcılarını bu tarihler arasında Şanlıurfa’yı ziyaret eden turistler oluşturmaktadır.
Süre ve maliyet gibi kısıtlar, araştırmanın (Selçuk-Efes, Kapadokya, Hatay vb.) Đnanç turizm potansiyeli açısından yüksek olan destinasyonlarda değil de Şanlıurfa ile sınırlı kalmasına neden olmuştur.
Ayrıca Suriye Savaşının Şanlıurfa il sınırları içerisine taşınması, şehre gelen yabancı turist sayısında düşüşe neden olmuştur. Bu durumda uygulanan anket çalışması daha çok yerli turistlerle yapılmıştır. Bu da araştırmanın bir diğer kısıtlılığını oluşturmaktadır.
4.3.1 Araştırmanın Yöntemi
Yapılan araştırma Keşifsel bir araştırmadır. Keşifsel araştırmada model kurulmaz, hipotez oluşturulmaz. Bir sorunun doğasını açıklığa kavuşturmak ve tanımlamak için yapılan ön araştırma olarak tanımlanabilir. (www.turkcebilgi.com, Erişim Tarihi: 18.08.2013).
Bu çalışmada anket tekniği kullanılmıştır. Anket çalışmasından önce katılımcıların tercihlerini daha iyi anlamak amacıyla odak grup görüşmesi yapılmıştır. Odak Grup Görüşmesi; 12 kişiden oluşan bir grupla, önceden belirlenmiş araştırma konusu çerçevesinde, önceden şekillendirilmiş fakat esnek soruların gruba yöneltilmesi ve grup üyelerinin birbirleriyle konu üzerinde tartışıp görüş ortaya koymalarını amaçlayan; ortaya konan görüşlerin araştırmacı tarafından değerlendirilip sonuca varıldığı bir araştırma tekniği olarak değerlendirebiliriz. Odak Grup Görüşmesi doğal ortamda, kısa zamanda, birçok veriye ucuz ve sağlıklı bir şekilde ulaşmamızı sağlayan bir araştırma tekniğidir. Bu tekniğin araştırmada amacına ulaşması, büyük ölçüde, teknikle ilgili eğitim almış araştırmacılar tarafında yürütülmesine bağlıdır diyebiliriz (Akşit, 1992:23). Yapılan bu çalışmada pilot çalışma yapılarak 16 kişi ile odak grup görüşmesi yapılmıştır. Odak grup görüşmesini oluşturan bu kişilerden alınan bilgilerden yola çıkılarak anket formu şekillendirilmiştir.
Bu araştırmada, yerli turistlerin Şanlıurfa hakkındaki görüşlerinin öğrenilmesinde gerekli verilerin toplanabilmesi için anket yöntemi tercih edilmiştir. Hazırlanan anket formu Ek 1’de sunulmuştur. Ayrıca veriler, bizzat araştırmacı tarafından, birincil veri toplama yöntemlerinden yüz yüze mülakat yöntemi ile ve tesadüfî olmayan örnekleme yolu ile toplanmıştır. Anketlerin cevaplanması sırasında gerekliği görüldüğü takdirde sorular ve ifadeler hakkında açıklamalarda bulunulmuş ve yapılan yorumların anında alınması sağlanarak, bu yorumlara göre gerekli düzenleme ve düzeltmeler yapılmıştır.
Araştırmada kullanılan anket üç sayfa ve 30 sorudan oluşmaktadır. Bu soruların ilk altısı turistlerin demografik özelliklerini ölçmeye yöneliktir. Daha sonra
yerli turistlerin Şanlıurfa’ya daha önce kaç kez geldikleri, gelişlerinde Şanlıurfa’yı hangi nedenle ziyaret ettikleri ve bu ziyarete etki eden unsurun ne olduğunu ortaya çıkarmayı amaçlayan sorular, Şanlıurfa’ya tekrar gelmeyi isteyip istemedikleri, memleketlerine döndüklerinde çevrelerine Şanlıurfa’yı görülmesi gereken bir destinasyon olarak önerip önermeyecekleri ve Şanlıurfa’yı daha önce ziyaret ettikleri hangi şehir ile aynı seviyede gördüklerini öğrenmeyi amaçlayan sorular, Şanlıurfa’yı düşündüklerinde akıllarına gelen ilk olumlu ve olumsuz sözcüklerin ne olduğunu, Şanlıurfa’da alternatif turizm faaliyetlerinin yeterli ölçüde var olup olmadığı hakkındaki görüşlerini ortaya çıkarmayı amaçlayan kapalı uçlu sorular yer almaktadır. Bu soruların yanı sıra ileride Şanlıurfa ile ilgili bir logo yaratıldığında bu logoda ağırlıklı olarak hangi renkler kullanılmasını ortaya çıkarmak amacıyla ve tanıtım kampanyalarında hangi sembollerin ön planda yer almasını önem derecesine göre belirlemek amacıyla kapalı uçlu sorular sorulmuştur. Anketin 3. sayfasında Şanlıurfa hakkında, 5’li Likert ölçeği türünde 12 adet önerme verilerek, turistlerin bu önermeleri “1:Kesinlikle katılmıyorum ile 5 kesinlikle katılıyorum” arasında cevaplamaları istenmiştir.
4.3.2 Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın evrenini, Mart ve Temmuz 2013 tarihine kadar, Şanlıurfa’yı ziyaret eden yerli turistler oluşturmaktadır. Araştırmada özellikle Şanlıurfa’nın seçilmesinin nedenleri, Şanlıurfa, medeniyetlerin, inançların ve insanlığın ortak değerlerinin ortaya çıktığı ve geliştiği en önemli merkezlerden birisidir. Bugün, dünya nüfusunun yarıdan fazlasının mensubu bulunduğu üç büyük dinin ortak atası Hz. Đbrahim’in doğduğu, yaşadığı ve en önemli mesajını verdiği yer burasıdır. Yine bu dinlerce peygamberler silsilesinin önemli halkaları olarak görülen, Hz.Eyyüp, Hz.Şuayb. Hz. Musa gibi büyük peygamberlerin burada yaşamış olması Şanlıurfa’nın dinler tarihindeki yerini ayrıcalıklı ve özel kılmaktadır.
Bu önemi nedeniyledir ki, tarih boyunca sürekli ‘Peygamberler Şehri’, ‘Đnançlar Diyarı’,‘Kutsal Belde’ gibi dini yönünü öne çıkaran isimlerle anılmıştır.
Otuz-kırk yıl öncesine ait arkeolojik bulgular, M.Ö.5000 yılına ait, dünyanın en eski tapınağının Malta’da olduğunu söylüyordu. Bu bilgi, yine arkeolojik bulgularla son çeyrek yüzyılda iki kez yenilendi; her ikisinde de dünyanın en eski mabedinin Şanlıurfa sınırları içerisinde inşa edilmiş olduğu ortaya konuldu. 1987 yılında Şanlıurfa’nın Hilvan ilçesi sınırları içerisinde Nevali Çori denilen bölgede M.Ö. 8500 yılına ait tapınak kalıntıları bulundu. Bügün baraj suları altında kalan tapınağın kalıntıları Şanlıurfa müzesinde korunmaktadır. Bundan yaklaşık 10 yıl kadar sonra 1997’de Göbekli Tepe’de yapılmakta olan kazılarda elde edilen bulgular bilgilerimizi bir kez daha yeniledi ve insanlığın ilk mabedinin Şanlıurfa’da 11500 yıl önce inşa edildiğini gösterdi. Bu bilgiler ışığında, Şanlıurfa’nın tarihi, özellikle de dinler tarihini değiştiren kent olduğunu söylemek abartılı bir ifade olmayacaktır.
Đnsanlığın dini geçmişi açısından ve özelikle üç büyük din açısından merkezi bir konumu bulunan kentin, Đslam dini ve Müslümanlar açısından da birçok nedenle özelliği ve ayrıcalığı bulunmaktadır. Şanlıurfa, Đslam ile Hz. Ömer döneminde tanışmış ve deyim yerindeyse Đslam’ın Anadolu’ya girişinin önemli kapılarından birisi olmuştur. Ayrıca tüm Anadolu’da olduğu gibi buraların Đslamlaşmasında da Ahmet Yesevi ve talebelerinin büyük katkısı vardır. Bugün Şanlıurfa’nın en büyük merkezi mezarlığına adını veren Bediüzzaman Ahmet Hemedani ve Şeyh Mes’ud Nişaburi (1183) Ahmet Yesevi geleneğini Urfa’ya taşıyan isimlerdir. Yine Đslam tasavvuf geleneğinin çok önemli simalarından olan Şeyh Hayati Harrani, Şeyh Müslim Surici, Urfa’nın dini kimliğini belirleyen isimlerdir. Öte yandan Đslam düşünce geleneğinde selefi ekolünün en önemli temsilcisi Đbni Teymiyy e el-Harrani de Şanlıurfalıdır.
Dünyada bu yoğunlukta bir dini-tarihi mirasa sahip şehrin olmaması ya da çok sınırlı sayıda olması, Şanlıurfa’yı Türkiye’nin her yerinden gelen turistler için görülmesi gereken bir destinasyon haline getirmiştir.2011yılında Şanlıurfa’ya gelen turist sayısı 428.983 kişiye çıkmıştır. Şanlıurfa’ya yerli turistlerden sonra en çok Đran, Suriye ve Almanya’dan turist gelmektedir (http://www.turizmguncel.com, Erişim Tarihi: 20.07.2013).
Bu evreni temsil edecek örneklem büyüklüğü için, Krejcie ve Morgan tarafından geliştirilen, büyük kitleler için örneklem genişlikleri tekniği ve tablosu kullanılarak, % 95 güven aralığında ve % 5 hata payı göz önüne alınarak, 310 kişinin yeterli olduğu düşünülmüştür (Krejcie ve Morgan, 1970: 608).
2 2. . e q p Z n = Burada, n : Örneklem hacmi e : Hata düzeyi
Z : Belirli bir güven düzeyine karşılık gelen standart normal dağılım değeri (tablo değeri: 1.96)
p : Ana kütlede belirli bir özelliği taşıyanların yüzdesi q : Ana kütlede belirli bir özelliği taşımayanların yüzdesi
p ve q’nun alabileceği değerler konusunda ön bilgi olmadığı durumlarda p ve q 0.50 olarak kabul edilmektedir.
Bu veriler ışığında örneklem hacmi;
( ) ( )( )
(
0.05)
384 50 . 0 50 . 0 96 . 1 2 ≈ = nBu sayı istatistiksel yeterliliği sağlamaktadır. 4.3.3 Veri Toplama Araç ve Teknikleri
Veri toplama aracı olarak, konuyla ilgili akademik çalışmalar incelenerek, araştırmada kullanılacak sorular ve değişkenler oluşturulmuş, anket formu hazırlanmıştır. Anket formunda, kapalı uçlu demografik sorular, turistlerin Şanlıurfa hakkındaki görüşlerini öğrenmeye yönelik kapalı uçlu ve sıralama soruları ile 12 adet 5’li likert ölçeği türünde sorular bulunmaktadır (EK: 1).
Anket formları hazırlandıktan sonra, 20 yabancı turist üzerinde bir pilot uygulama yapılarak, soruların anlaşılırlığı ve anket formunun cevaplanma süresi kontrol edilmiş, anlam güçlüğü yaratan ifadeler düzeltilmiştir.
4.3.4. Veri Toplama Süreci
Belirlenen örneklem sayısına, 10 Mart ve 20 Temmuz 2013 tarihleri arasında, Şanlıurfa’nın turistler tarafından en çok ziyaret edilen ve birçok milliyetten turistin ziyaret ettiği, camilerin, müzelerin, tarihi sokakların yoğun olduğu alan olarak en uygun yerler olan Balıklıgöl, Dergah Cami, Harran ve Bedesten Çarşısı gibi turistik alanlarda ulaşılmıştır. Anket uygulaması yüz yüze mülakat yöntemi ile yapıldığından ve gerekli durumlardaki açıklamalar sayesinde, anket formlarının tümü kayıpsız şekilde geri dönmüştür. Anketlerin bir bölümü uluslar arası dil olması nedeniyle ingilizce metnine çevrilmiştir.
4.3.5. Verilerin Analizi
Verilerin analizi SPSS Windows paket programı ile değerlendirilmiştir. Değişkenlerin ve 5’li Likert ölçekli soruların, yüzde dağılımları, frekans dağılımları ve aritmetik ortalamaları hesaplanarak yorumlanmış ve yine 5’li Likert ölçekli soruların korelasyon analizi (Pearson Korelasyonu) yapılarak aralarındaki pozitif veya negatif anlamlı ilişkiler tespit edilerek yorumlanmıştır. Ayrıca 5’li Likert ölçekli sorulara güvenilirlik analizi de uygulanmış, ölçeğin güvenilirlik sınırları içerisinde olduğu tespit edilmiştir. Analizlerde, örneklem sayısı 30’dan büyük olduğundan, ayrıca verilerin normal dağılımı ve homojenliği de incelenerek parametrik analiz yöntemleri kullanılması uygun görülmüştür. Hipotez testleri olarak “Bağımsız örneklem iki yönlü varyans analizi” ile “Đlişkili örneklem tek yönlü varyans analizi” kullanılmıştır. Tüm bu analizlerde kabul edilebilir hata payı; bir başka ifadeyle, istatistiksel anlamlılık düzeyi üst sınırı (p değeri) % 5 olarak tayin edilmiştir.