Nitel araştırmaların en temel özelliklerinden bir tanesi de araştırmacının katılımcı rolünü ifade eden yansıtıcılıktır. Yansıtıcılığın bir sonucu olarak yoruma dayalı bir araştırma yöntemi olan nitel araştırmalarda (Creswell, 2013: 187), araştırmacının kendini konumlaması gerekmektedir. Yansıtıcılık ya da araştırmacının katılımcı rolü, araştırmacıların kendi geçmiş deneyim ve kültürlerini dikkate alarak bir çalışmadaki bilgiyi nasıl yorumladıklarını ve çalışmadan ne kazandıklarını ifade etmeleridir (Creswell, 2016: 47). Geçmiş deneyimleri, kültürleri ve aldıkları eğitim, araştırmacının ortaya attığı konuyla ilgili eğilimini ve geliştirilen probleme dair çözümünü etkileyecektir (Baş ve Akturan, 2008: 10). Araştırmacının veri toplama ve analizi sürecinde belirleyici rol oynaması ve katılımcılardan sağlanan verileri onların gözüyle sunabilmesi araştırma sürecinde
baş aktör olmasını beraberinde
getirmektedir (Merriam, 2015: 14-15). Nitel bir çalışma yürüten araştırmacının bizzat
sahada mesai harcayan, katılımcılarla bizzat görüşen ve gerektiğinde bu kişilerin
deneyimlerini yaşayan kişi olması
gerektiğinden, araştırmacı, nitel araştırmayı hayatının doğal bir parçası haline getirir (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 43). Araştırmacının öğrenen kişi düsturuyla araştırmayı yürütmesi, analitik bir düşünce ve sorgulama yeteneğiyle hareket etmesi, insancıl davranması (Glesne, 2012) ve katılımcılarla güvene dayalı bir iletişim ve etkileşim ortamı kurması (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 74) araştırmacının dikkat etmesi gereken konular arasındadır. Araştırmacı, katılımcılarla etkili bir iletişim kurarak onlara güven verebilmeli, saygılı davranmalı ve onları dikkatle dinleyerek motive edebilmelidir (Gürbüz ve Şahin, 2016: 188). Creswell (2013: 18), araştırmacının nitel araştırmayı kullanırken;
kendi pozisyonunu belirlemesi,
katılımcıların anlamlarına ilişkin veri toplaması, kişisel değerlerini araştırmaya taşıması, katılımcıların ortamını araştırması, veriyi yorumlaması ve katılımcılarla işbirliği yapması gerektiğini söyleyerek araştırmacının rolünü özetlemektedir. Tüm bunlardan hareketle araştırmacı,
araştırmanın dizayn edilmesinden
katılımcılardan derinlemesine görüşmelerle verilerin (deneyimlerin) toplanmasına, toplanan verilerin organize edilerek
anlamlandırılmasından raporlanmasına
kadar araştırmanın bütün adımlarında aktif rol olan bir konumda olmalıdır. Katılımcılarla, liyezon kişiler üzerinden irtibat kurularak görüşme için randevu talep edilmesi, katılımcıların kendilerini rahat hissedecekleri bir ortamda görüşmenin gerçekleştirilmesi ve görüşme öncesi ortak konular ve ilgi alanları üzerinden sohbet havasının oluşturulması gibi güven ve samimiyet ortamının tesis edilmesi için
maksimum özen gösterilmelidir.
Araştırmacı, çalışma kapsamında toplanan verileri anlamlandırırken kendi tecrübe ve
algılamasının farkında olarak ve
önyargılarını çalışmanın dışında tutmaya çalışarak hareket etmelidir. Son olarak araştırmacı, öğrenen kişi rolünü üstlenerek merak ve istekle, bilgi ve tecrübesini
arttırma güdüsüyle araştırmayı
sürdürmelidir.
11. SONUÇ
Bu çalışmada, özgün ve kesinliği bulunmayan yaklaşımlar olmaları itibariyle kendine has bir uygulama şekli olan anlatı ve hayat hikayesi araştırmaları tanıtılmaya ve araştırma adımları açıklanmaya çalışılmıştır. Özellikle araştırma süreci detaylı bir şekilde tarif edilerek uygulamada bir yeknesaklık amaçlanmıştır. Böylece bu iki yaklaşımın kullanımı teşvik edilmeye çalışılmıştır.
Bu çalışma ile anlatı ve hayat hikâyesi araştırmalarına dair bir çerçeve çizilmeye çalışılmasına rağmen bu iki yaklaşımda da birçok belirsiz noktaların olabileceği ve
uygulama aşamasında riskler ile
karşılaşılabileceği bilinmelidir. Bu noktada araştırmacılara büyük iş düşmektedir. Özellikle analiz süreci analitik, kavramsal ve bütüncül bir beceri gerektirmektedir. Araştırmacıların bunu bilerek çalışmalarını ele almaları tavsiye edilmektedir. Ayrıca nitel araştırmanın metodoloji, felsefe ve yorumlamasının da iyi bilinmesi ve
anlaşılması yerinde olacaktır. En
nihayetinde anlatı ve hayat hikâyesi araştırmaları, nitel araştırma türlerindendir. Her iki yaklaşımın da ontolojik, epistemolojik, aksiyolojik ve metodolojik varsayımlar ve yorumlayıcı çatılar açısından sağlam konumlanması ve iyi anlaşılması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
1. ATKINSON, R., (2002). The Life Story Interview, In Jaber F. Gubrium ve James A. Holstein (Eds.) Handbook of Interview Research: Context and Method, Thousand Oaks, CA: Sage, p. 121-140.
2. BAL, H., (2016). Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri (Uygulamalı- Örnekli), İstanbul: Sentez Yayıncılık. 3. BAŞ, T. VE AKTURAN, U., (2008),
Nitel Araştırma Yöntemleri: NVivo 7.0 ile Nitel Veri Analizi, Ankara: Seçkin Kitabevi.
4. BULUT, S., (2014). Yaşam Öyküsü Araştırması, International Journal of Human Sciences, 11(1), p. 880-895. 5. CLANDININ, D. J. ve CONNELLY,
F. M., (2000). Narrative Inquiry: Experience and Story in Qualitative Research, San Francisco: Jossey-Bass. 6. COFFEY, A. VE ATKINSON, P.,
(1996). Making Sense of Qualitative Data, Thousand Oaks, CA: Sage. 7. CRESWELL, J. W., (2013). Araştırma
Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları, Çev. Ed. Selçuk Beşir
Demir, Ankara: Eğiten Kitap
Yayınları.
8. CRESWELL, J. W., (2016). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, Çev. Ed. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir, 3. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
9. DEMİR, O. Ö., (2011). Nitel
Araştırma Yöntemleri, Sosyal
Bilimlerde Araştırma Yöntemleri İçinde, Ed. Kaan Böke, 3. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
10. DENZIN, N. K., (1989). Interpretive Biography, Newbury Park, CA: Sage. 11. DEY, I., (1993). Qualitative Data
Analysis: A User-friendly Guide for Social Scientists, London: Routledge.
12. DOLLARD, J., (1935). Criteria for The Life History, With Analysis of Six Notable Documents, New Haven: Yale University Press.
13. ELLIOT, J. (2005). Using Narrative in Social Research: Qualitative and Quantitative Approaches, Londra: Sage.
14. EMMONS, R.A. (1986). Personal Strivings: An Approach to Personality and Subjective Well-Being, Journal of Personality and Psychology, 51, p. 1058-1068.
15. GLESNE, C., (2012). Nitel
Araştırmaya Giriş, Çev. Ed. Ali Ersoy ve Pelin Yalçınoğlu, Ankara: Anı Yayıncılık.
16. GOODSON, I. (1997). The Life and Work of Teachers, Chapter 4. In, Ed: B. J. Biddle vd., International Handbook of Teachers and Teaching,
Netherlands: Kulwer Publishers,
p.135-152.
17. GÜLER, A., HALICIOĞLU, M. B. ve TAŞĞIN, S., (2015). Nitel Araştırma
Yöntemleri, Ankara: Seçkin
Yayıncılık.
18. GÜRBÜZ, S. VE ŞAHIN, F., (2016).
Sosyal Bilimlerde Araştırma
Yöntemleri: Felsefe-Yöntem-Analiz, 3. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık. 19. GÜVERCİN, G., (2015). Biyografik
Araştırmalar ve Biyografik Anlatı Görüşmesi, Ed. F. N. Seggie ve Y.
Bayyurt, Niteliksel Araştırma
Yöntemleri, İstanbul: Anı Yayıncılık, s. 172-184.
20. MADAMS, D. P. (1995). The Life
Story Interview, Northwestern
University, Revised: 1995, Erişim Yeri:
https://www.coursehero.com/file/6036 675/LifeStoryInterviewRevised-
McAdams95/, Erişim Tarihi:
21. MCADAMS, D. P., (2008). The Life Story Interview, The Foley Center for the Study of Lives Northwestern University, Revised: February-2008,
Erişim Yeri: https://www.sesp.northwestern.edu/fol ey/instruments/interview/, Erişim Tarihi: 07.02.2019. 22. MCADAMS, D. P. ve OCHBERG, R.L., (1988). Psychobiography and Life Narratives, Durham, NC: Duke University.
23. MERRIAM, S. B., (2015). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber, Çev.Ed. Selahattin Turan, Ankara: Nobel Yayıncılık.
24. MISCHEL, W., ve SHODA, Y., (1995). A Cognitive-Affective Systems
Theory of Personality:
Reconceptualizing Situations,
Dispositions, Dynamics, and
Invariance in Personality Structure, Psychological Review, 102, p. 246- 268.
25. RIESSMAN, C. K., (2008). Narrative Methods for The Human Sciences, Los Angeles, Ca: Sage.
26. SART, G., (2015). Nitel Araştırma:
Yöntem, Teknik, Analiz ve
Yaklaşımları, Ed. Fatma Nevra Seggie ve Yasemin Bayyurt, Ankara: Anı Yayıncılık.
27. SARUHAN, Ş. C. ve ÖZDEMIRCİ, A., (2016). Bilim, Felsefe ve Metodoloji, İstanbul: Beta Yayınları. 28. SHAMIR, B., DAYAN-HORESH, H.,
ve ADLER, D., (2005). Leading by Biography: Towards a Life-story Approach to the Study of the Leadership, Leadership, 1(1), p. 13-29. 29. SHAMIR, B. ve ELLIOT, G., (2005).
“What’s Your Story?” A Life-stories Approach to Authentic Leadership
Development, The Leadership
Quarterly, 16, p. 395–417.
30. SILVERMAN, D., (2013), Doing Qualitative Research, 4th Edition, Los Angeles: Sage Publications.
31. SÖNMEZ, V. ve ALACAPINAR, F. G., (2014). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
32. WHITE, M., ve EPSTON, D., (1990). Narrative Means to Therapeutic Ends, New York, NY: Norton.
33. YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H., (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
34. YUSSEN, S. R. ve OZCAN, N. M.
(1997). Teh Development of
Knowledge About Narratives, Issue in Educational Psychology: Contribitions From Educational Psychology, 2, pp. 1-68.
Fakültesi Dergisi
Y.2020, C.25, S.3, s.297-306. Y.2020, Vol.25, No.3, pp.297-306. and Administrative Sciences
İŞ YAŞAMINDA KADIN VE KARŞILAŞTIĞI SORUNLAR1
WOMEN IN BUSINESS LIFE AND THEIR PROBLEMS