2018-2019 eğitim öğretim yılı döneminde Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi programında öğrenim gören 20 tane 3. sınıf öğrencileri ile çalışma gerçekleştirilmiştir. Anket uygulanmadan önce, 20 dakika süren akış diyagramları ile ilgili öğrencilere ön bilgilendirme çalışması yapılmıştır. Ön bilgilendirme çalışmasının içeriği yine uzman görüşü doğrultusunda belirlenmiştir. Akış diyagramını oluşturan elemanlar ve anlamları, akış diyagramı hazırlama süreci konularında öğretmen adayları bilgilendirilmiştir. Ön bilgilendirme çalışması yapıldıktan sonra klasik deney prosedürleri ve akış diyagramları ile düzenlenen deney prosedürleri öğretmen adaylarına verilmiş ve her iki tür deney
36
prosedürlerini öncelikle dikkatli bir şekilde incelemeleri ve karşılaştırmaları istenmiştir. Her iki tür deney prosedürünü eş zamanlı karşılaştıran öğrencilere cevaplamaları için de 8 adet açık uçlu sorudan oluşan anket uygulanmıştır.
2.6 Veri Analizi
Ankette yer alan sekiz adet açık uçlu soruya verilen cevapların analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemde birbirine benzeyen ham veriler kodlanarak belirli temalar çerçevesinde bir araya getirilip düzenlenmesi ile okuyucunun anlayacağı bir biçimde sunulur (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Bu sebeple araştırmada kullanılan anketin her sorusuna verilen cevaplar her öğretmen adayı için tek tek okunmuş, kodlar oluşturulmuş, bu kodlar temalar altında toplanmış ve cevaplar frekans ve yüzde oranları şeklinde tablolar halinde sunulmuştur.
37
3. BULGULAR
Bu kısımda akış diyagramları fen deney prosedürleri ile klasik fen deney prosedürlerinin karşılaştırılması anketinde yer alan sekiz sorunun genel değerlendirilmesi aşağıdaki Tablo 3.1’de verilmiştir.
Tablo 3.1: Soruların genel değerlendirilmesi.
SORU Olumlu düşünce yüzdesi(%) Olumsuz düşünce yüzdesi(%)
1 95 5 2 95 5 3 80 20 4 95 2 5 100 0 6 85 15 7 95 5 8 100 0
Tablo 3.2 de anketin her sorusuna verilen cevaplar için belirlenen kodlar ve temalar verilmektedir.
Tablo 3.2: Kodlar ve temalar.
TEMA
SORU
OLUMLU DÜŞÜNCE OLUMSUZ
DÜŞÜNCE
Kodlar Kodlar
1
Kolay, faydalı, takip etmek daha rahat, akılda kalıcılık artar, deneyi şekillerle yapmak daha kolay,
akış diyagramı eğlenceli, açık ve anlaşılması daha kolay, hatayı bulma daha kolay, işe yarar, basamaklar
hakkında bilgi vermesi çok iyi, anlamayı kolaylaştırma, klasik deney föyleri korkutucu ve karışık, basamaklar arası merak uyandırır, dikkat
çekici, uygulaması kolay,
Şekilleri anlamakta zorluk yaşanabilir,
2
Merak uyandırma, oyun gibi, eğlenceli, ilgi ve merakı arttırma, deneyi görselleştirme, akılda daha kalıcı olabileceği, kavram haritalarına benzetilebilir, deneyi yapma daha faydalı olabileceği, aşama aşama olması deneyi kolaylaştırıyor, dikkat çekici, şimdiye
kadar gördüğümüz deney föylerinden farklı,
38 Tablo 3.2: (Devamı)
3
Görsel olduğu için bilginin kalıcılığı artabilir ve kalıcı öğrenmeyi sağlayabilir, akış diyagramları daha
sistematik, deney yapma isteği arttırabilir, basamakların hatırlanması kolay, adımlar sıralı, takip
etmek kolay ve zevkli, açıklayıcı, ilgi çekici,
Bilgi açısından fark olacağını düşünmüyorum,
4
Deneyi yapmaya ilgi duyabilir, farkındalık, basamaklar bilgi verici, merak uyandırıcı, düz yazıdan farklı, motivasyonu arttıracağını, oyun gibi
ilgi çekici, kolay ve anlaşılır, görsellik katıyor,
İlgi arttıracağını düşünmüyorum, dikkat
dağıtabilir,
5
Akılda kalıcı, deneyi aklımıza getirmede şekiller faydalı, hatırlatıcı, şekiller görsel hafızayı uyarıyor,
dikkat çekici, faydalı, basamaklar arası bağlantı kurulabiliyor, adım adım ilerleme, şekiller olması akılda kalıcılığı etkiliyor, bilgi kazandırma merak uyandırmada akılda kalıcılıkta işe yarayacağını düşünüyorum, zihinde basamakları canlandırabilir,
zamandan kar sağlayabilir,
Aşamalara uygunluğu zor olabilir,
6
Uygulama aşamasında deneyin daha akıcı geçmesini sağlayabilir ve zaman kazandırabilir, anlaşılır olduğu
için zamanında yapılabilir, adım adım kolaylık sağlar, basamaklar atlanmadığı için sistematik ilerleriz, izlenecek basamakları uygulamak daha basit, daha istekli yaparız, şekillerin anlamlarından
deneyi kolaylaştırabiliriz,
Akış diyagramı prosedürlerinin hazırlanması zaman alabilir, her konuda işe
yaramayabilir, klasiğe göre pek fark yaratmayacağını
düşünüyorum,
7
Deneyi dikkatli yapmamızda etkili olabilir, düz yazıda gözden kaçacak yerler olabilir ama diyagramlarda çok zor, aşamaları takip etmek daha
kolay, deneye ilgi artabilir, basamaklar arasında geçişlerde hata yapma ihtimali düşük olabilir, basamaklar daha dikkatli ilerlenir, zihnimizde
anlamlandırmada kolaylık sağlayabilir,
Akış diyagramları dikkat dağıtabilir,
8
Akış diyagramlarını kullanmayı tam olarak öğrenirsem belki ilerde kullanabilirim, kolay anlaşılır
ilgi çekici, takip edilebilir, uygulama aşamalarında daha etkili, ortaokul çocuklarına yapılırken renklendirmeler yapılabilir, akılda kalıcılık
arttırabilir,
Okların üzerlerine ilişki yazılabilir,
Ankette yer alan soruların her birine ait analizler ayrı ayrı aşağıda verilmiştir. Ankette yer alan ilk soru “Akış diyagramları ile düzenlenen deney prosedürleri ile klasik fen deney prosedürlerini deney basamaklarının takip edilmesi açısından karşılaştırdığınızda hangisinin daha kolay/faydalı/işe yarar olduğunu düşüyorsunuz? Açıklayınız.” şeklinde öğretmen adaylarına yöneltilmiştir. Bu soruya verilen yanıtların analizi Tablo 3.3’te belirtilmiştir:
39 Tablo 3.3: Soru 1’in analizi.
Öğretmen Adaylarının Yanıtları
Öğretmen Adaylarının Kodları Frekans %
Olumlu düşünce Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö6, Ö7, Ö8, Ö9, Ö10, Ö11, Ö12, Ö13, Ö14, Ö15, Ö17, Ö18, Ö19, Ö20 19 95 Olumsuz düşünce Ö16 1 5 TOPLAM 20 100
Tablo incelendiğinde öğretmen adaylarının %95’nin olumlu düşünceye sahip olduğu görülmüş, adaylarda akış diyagramları ile düzenlenen deney prosedürlerinin faydalı olacağı, basamakları takip etmenin daha kolay ve rahat olduğu düşüncesine ulaşılmıştır. Bununla ilgili ifadeler aşağıda şu şekildedir:
“Düz yazı okumak her zaman sıkıcıdır. Akış diyagramı daha eğlenceli bir hale getiriyor ve deney daha kolay anlaşılıyor. Anlaşılmasını kolaylaştırdığı için faydalı…(Ö3)”
“Akış diyagramları ile düzenlenen deney prosedürlerini takip etmenin daha kolay ve yararlı olduğunu düşünüyorum. Görsel şemalardan oluştuğu için takip edilir, açık ve anlaşılır olduğunu düşünüyorum…(Ö6)”
Akış diyagramı ile düzenlenen deney prosedürünün öğretmen adaylarında deney yapma ilgisi ve merak uyandırıp uyandırmadığın belirlenmesi amacıyla adayların görüşleri alınmıştır. Bu sebeple, “Akış diyagramı fen deney prosedürü ile klasik fen deney prosedürünü karşılaştırıp, hangisinin sizde deney yapma ilgisi/merakı uyandırdığını düşünüyorsunuz. Açıklayınız.” sorusu öğretmen adaylarına yöneltilmiştir. Bu soruya verilen yanıtların analizi Tablo 3.4’te belirtilmiştir:
40 Tablo 3.4: Soru 2’nin analizi.
Öğretmen Adaylarının Yanıtları
Öğretmen Adaylarının Kodları Frekans %
Olumlu düşünce Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö6, Ö7, Ö8, Ö9, Ö10, Ö11, Ö12, Ö13, Ö14, Ö15, Ö17, Ö18, Ö19, Ö20 19 95 Olumsuz düşünce Ö16 1 5 TOPLAM 20 100
Tablo incelendiğinde öğretmen adaylarının % 95’nin olumlu düşünceye sahip olduğu görüşü tespit edilmiş, akış diyagramları ile hazırlanan deney prosedürlerin kendilerinde merak duygusu uyandırdığı, deneyin daha eğlenceli bir oyun gibi aşamalardan oluştuğu, deney yapma ilgilerini arttırdığı düşüncesine ulaşılmıştır. Soruya yönelik üç görüşe aşağıda yer verilmiştir:
“…klasik deney prosedürleri sadece yazılardan oluşan bir topluluk olarak gözüküyor. İlgi çekme, merak uyandırma oluşturmuyor…(Ö2)”
“…akış diyagramının daha çok merak uyandıracağını düşünüyorum. Çünkü normal derslerde kavram haritaları daha akılda kalıcı olduğu için bu yönüyle kavram haritalarına benziyor…(Ö6)”
“…Şekiller olduğu için akış diyagramı elbette merak uyandıracak, yanlış olan bence biraz karmaşık olması…(Ö16)”
Öğrenciye bilgi kazandırma açısından hangi deney prosedürünün faydalı olacağı düşüncesinin tespiti için öğretmen adaylarının görüşüne başvurulmuştur. Bu doğrultuda “Hangi deney prosedürünün (akış diyagramı fen deney prosedürü, klasik fen deney prosedürü) öğrenciye bilgi kazandırma açısından daha faydalı olduğunu düşünüyorsunuz? Açıklayınız. ” sorusu aday öğretmenlere yöneltilmiştir. Bu soruya verilen cevapların analizi Tablo 3.5’te belirtilmiştir:
41 Tablo 3.5: Soru 3’ün analizi.
Öğretmen Adaylarının Yanıtları
Öğretmen Adaylarının Kodları Frekans %
Olumlu düşünce Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö6, Ö7, Ö8, Ö9,
Ö10, Ö11, Ö12, Ö14, Ö15, Ö17, Ö18, 16 80
Olumsuz düşünce Ö13, Ö16, Ö19, Ö20 4 20
TOPLAM 20 100
Tablo incelendiğinde öğretmen adaylarının %80’i olumlu düşünceye sahipken %20’si olumsuz düşünceye sahip olduğu görülmüştür. Olumlu düşünceye sahip öğretmen adaylarının bilgiyi kazandırmada, deneyin uygulamasının daha zevkli olacağı, görsel, ilgi çekici, deney adımlarının belli olması gibi durumlardan dolayı faydalı olacağı görüşüne ulaşılmıştır. Olumsuz düşünceye sahip öğretmen adaylarında var olan bilginin değişmeyeceği düşüncesi hâkim olmuştur. Bu soruya verilen cevaplar aşağıda belirtilmiştir:
“…Bilgiyi iki deney prosedürü kazandırır. Fakat akış diyagramı daha görsel olduğu için bilginin kalıcılığı artabilir…(Ö1)”
“…Akış diyagramı merakı uyandırıp deneyi yapma isteğini arttırdığından dolayı öğrencinin düşünmesini sağlıyor. Öğrenci düşündükçe derse hazırbulunuşluğu artar. Bu sayede bilgiyi alırken daha meraklı istekli olduğundan akılda kalıcı bilgi elde etmiş olur…(Ö4)”
“…Aslında bir fark olacağını düşünmüyorum. Deneylerin her basamakları eksiksiz yerine getirilirse aynı bilgi kazandırılabilir…(Ö3)”
Akış diyagramının konuyu öğrenmeye yönelik ilgisine etkisi olup olmadığının belirlenmesi amacıyla öğretmen adaylarının görüşü alınmıştır. Bu amaçla, “Akış diyagramı fen deney prosedürlerinin öğrencinin konuyu öğrenmeye yönelik ilgisine etki edeceğini düşünüyor musunuz? Açıklayınız. ” sorusu adaylara yöneltilmiştir. Soruya verilen yanıtların analizi Tablo 3.6’da belirtilmiştir:
42 Tablo 3.6: Soru 4’ün analizi.
Öğretmen Adaylarının Yanıtları
Öğretmen Adaylarının Kodları Frekans %
Olumlu düşünce Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö6, Ö7, Ö8, Ö9, Ö10, Ö11, Ö12, Ö13, Ö14, Ö15, Ö16, Ö17, Ö18, Ö19, Ö20 19 95 Olumsuz düşünce Ö1 1 5 TOPLAM 20 100
Tablo incelendiğinde öğretmen adaylarının %95’i olumlu düşünceye sahip olduğu gözlenmiş, adaylar uygulama sırasında deney yapma isteklerinin üst seviyelere ulaşabileceğini ve bu sayede motivasyonlarının artacağını belirtmişlerdir. Merak uyandırdığı ve aşamalardan oluştuğu için öğrenmeye ilginin artacağı görüşüne de ulaşılmıştır. Soru ile ilgili görüşler aşağıda belirtilmiştir:
“…Konuyu öğrenmeye yönelik ilgiyi arttıracağını düşünmüyorum. Öğrenmek istemeyen öğrenci için bir fark olmaz. Ama deneyi yapmaya ilgi duyabilir. Tabi öğrenci görselliğe önem veriyor ise…(Ö1)”
“…Etki edeceğini düşünüyorum. Çünkü klasik fen deney prosedürü çocuğun motivasyonunu düşürecek, ilk görüşte zorlanacağını düşünecek ama akış diyagramını görünce ‘hıı bu kolay bakalım ne yazıyor’ deyip yapacağını düşünüyorum. Bundan sonra ben de deneylerimi akış diyagramında hazırlayacağım. Deneyler daha kolay anlaşılır hale gelsin…(Ö3)”
Akış diyagramı prosedürünün akılda kalıcılığa etkisinin olup olmadığını araştırmak amacıyla öğretmen adaylarına şu yöneltilmiştir: “Prosedürün akılda kalıcılığına etkisi açısından akış diyagramı fen deney prosedürü ile klasik fen deney prosedürünü karşılaştırıp, hangisinin daha faydalı/işe yarar olduğunu düşünüyorsunuz. Açıklayınız.” Adayların vermiş olduğu cevapların analizi Tablo 3.7’de belirtilmiştir:
43 Tablo 3.7: Soru 5’in analizi.
Öğretmen Adaylarının Yanıtları
Öğretmen Adaylarının Kodları Frekans %
Olumlu düşünce Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö6, Ö7, Ö8, Ö9, Ö10, Ö11, Ö12, Ö13, Ö14, Ö15, Ö16, Ö17, Ö18, Ö19, Ö20 20 100 Olumsuz düşünce 0 0 TOPLAM 20 100
Tablo incelendiğinde öğretmen adaylarının hepsinin olumlu düşünceye sahip oldukları düşüncesine ulaşılmıştır. “Görselliğin olması deneyin zihnimizde daha kalıcı olmasına neden olur.” ifadesinin ön plana çıktığı görülmektedir. Soruya verilen cevapların bazıları aşağıda belirtilmiştir:
“…akış diyagramı daha kalıcı çünkü hem okuyup hem de şekilleri görüp bağlantı kurulduğu için daha kalıcı oluyor. Klasik fen deneyinde sadece okuma ile unutma daha kolaylaşıyor…(Ö2)”
“…Akış diyagramı çünkü görerek işaretleyerek adım adım ilerleme var…(Ö12)”
Zaman kazandırma konusunda akış diyagramının etkisi olabileceği düşüncesinin belirlenmesi amacıyla aday öğretmenlere şu soru yöneltilmiştir: “Akış diyagramı fen deney prosedürünün zaman kazandıracağını düşünüyor musunuz? Açıklayınız.” Bu soruya verilen cevapların analizi Tablo 3.8’de belirtilmiştir:
Tablo 3.8: Soru 6’nın analizi. Öğretmen
Adaylarının Yanıtları
Öğretmen Adaylarının Kodları Frekans %
Olumlu düşünce Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö6, Ö7, Ö8, Ö9, Ö10,
44 Ö20
Olumsuz düşünce Ö5, Ö11, Ö13 3 15
TOPLAM 20 100
Tablo incelendiğinde öğretmen adaylarının %85’i olumlu düşünceye sahip, akış diyagramı prosedürlerinin aşamalı bir şekilde olmasının öğrenmeye zaman kazandıracağı düşüncesine ulaşılmıştır. Hazırlanan deneyin akıcı bir hal almasının öğrenme zamanı açısından iyi olduğunu belirtmişlerdir. “Basamaklar arasındaki ilişkiler daha basit kavranabiliyor.” görüşü ön plana çıkmaktadır. Soru ile ilgili bazı cevaplar aşağıda belirtilmiştir:
“…İzlenecek basamakları uygularken daha anlaşılır olduğu için zaman kazandırıcı olduğunu düşünüyorum…(Ö6)”
“…Klasiğe göre bir fark yaratacağını pek düşünmüyorum. Sonuçta aynı işlemleri adımları uygulaması gerekiyor…(Ö11)”
“…Evet, öğrenci işlem basamaklarını rahatlıkla görüp kavrayacağı için zaman kazandıracağını düşünüyorum…(Ö17)”
Deneyi daha dikkatli yapma konusunda akış diyagramlarının etkili olup olmayacağının düşüncesinin belirlenmesi amacıyla aday öğretmenlere “Akış diyagramı fen deney prosedürünün deneyi daha dikkatli yapma konusunda etkili olup olmayacağını düşünüyor musunuz? Açıklayınız.” sorusu yöneltilmiştir. Adayların vermiş olduğu cevapların analizi aşağıdaki Tablo 3.9’da belirtilmiştir:
Tablo 3.9: Soru 7’nin analizi. Öğretmen
Adaylarının Yanıtları
Öğretmen Adaylarının Kodları Frekans %
Olumlu düşünce
Ö1, Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö6, Ö7, Ö8, Ö9, Ö11, Ö12, Ö13, Ö14, Ö15, Ö16, Ö17,
Ö18, Ö19, Ö20
45
Olumsuz düşünce Ö10 1 5
TOPLAM 20 100
Tablo incelendiğinde öğretmen adaylarının %95’i olumlu düşünceye sahip olduğu görülmüştür. Aday öğretmenler, düz yazı ile yazılmış deney prosedürlerinde gözden kaçan yerlerin olabileceğini ama şekillerle zenginleştirilmiş deney prosedürlerinde bu olayın olma ihtimalinin düşük olacağını ifade etmişlerdir. “Basamaklar sıralı bir şekilde olacağı için adımlamalarda hata yapma durumunun düşük olacağı” görüşüne ulaşılmıştır. Bu soruya aday öğretmenlerin verdiği cevaplardan bazıları şu şekildedir:
“…Akış diyagramlarında basamak atlanmaz ve deneyin hatasız yapılma oranı artar. Bu yüzden akış diyagramı daha dikkatli deney yapmamızı sağlar…(Ö9)”
“…Akış diyagramı fen deney prosedüründe dediğim gibi dikkat dağıtabilir. Bunun içinde şekillerin birbiri içerisindeki uyumuna dikkat edilmelidir…(Ö10)”
“…Akış diyagramı ile fen deneyi hazırlarken basamakları takip etmek kolay olacağından öğrencilerin dikkatli davranmasının hata yapımını en aza indireceğini düşünüyorum…(Ö6)”
Öğretmen adaylarına “Akış diyagramları ile ilgili başka görüş ve önerileriniz varsa lütfen yazınız.” sorusu yöneltilmiş, adayların kendine özgü fikir ve görüşlerine başvurulmuştur. Genel olarak akış diyagramları ile ilgili olumlu düşüncelerin olduğu gözlemlenmiştir. Bunun yanı sıra akış diyagramlarının derslerde kullanımının arttırılması, ortaokul öğrencilerinde de farklı renklendirmelerle yapılan akış diyagramları ile uygulanması öğrenmeyi daha eğlenceli, etkili ve kalıcı hale getirebileceği düşüncesi oluşmuştur. Bu soruya aday öğretmenlerin verdiği cevaplardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir:
“…Akış diyagramı ortaokul çocukları için renklendirilmiş bir biçimde verilebilir diye düşünüyorum…(Ö9)”
“…Akış diyagramını görmem benim için iyi oldu, eğer ilerde kullanabilirsem bu akış diyagramını kullanmayı düşünmekteyim, tabi bunu yapabilirsem…(Ö5)”
46
“…Düz yazım şeklindeki deney anlatımından her konuda daha etkilidir…(Ö14)”
“…Kolay, anlaşılır, takip edilebilir, kalıcı bilgi kazandırır, uygulama çalışmalarında daha etkili bir prosedürdür…(Ö6) ”
47
4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bilim ve teknolojinin son derece önemli olduğu günümüzde fen bilimlerinin önemi yadsınamaz. Fen bilimleri genel olarak insanların çevrelerinde olup biten olayları anlamlandırma ve mantık çerçevesine yerleştirme temalarından yola çıkılarak yapılmaktadır. Fen bilimlerinin asıl öğrenildiği yer doğadır. Ancak, doğada yapılamayan deneyler ve uzun süreli araştırmaların yapılabilmesi için laboratuvarlar kullanılmaktadır. Bacanak (2009)’un da belirttiği gibi doğadan sonraki asıl alan laboratuvarlardır. Laboratuvarlar, fen bilimlerinin olmazsa olmaz etkenlerinden birisidir. Laboratuvar ortamında öğrenci deney yoluyla yaparak yaşayarak öğrendiği için kalıcı öğrenme gerçekleşmektedir. Laboratuvarda yapılan deneylerin önemini Hurd (1988) ayrıntılı bir şekilde açıklamıştır.
Laboratuvar kadar laboratuvar prosedürleri ve deney için hazırlanan akış diyagramları da önemlidir. Öğretmen adaylarının verdiği cevaplarda da öğrencilerin deneyden önce akış diyagramları oluşturarak deney malzemelerini elde edebilmesi, deneyin amacını ve yapılış şeklini kavrayabilmesi düşüncesine ulaşılmıştır. Aynı zamanda öğretmen adayı akış diyagramları ile protokole uygun olarak deney yapma sorumluluğu kazanacağı fikri ifade edilmiştir.
Bu çalışmada, fen laboratuvarı deney prosedürlerinin akış diyagramları ile düzenlenmesinin öğrenme ilgisine etkisi incelenmiştir. Literatür taramalarına bakıldığı zaman fen bilimleri eğitimi alanında akış diyagramları ile ilgili çok fazla çalışma bulunmamaktadır. Bundan dolayı, yapılan çalışma daha sonra bu konuda yapılacak çalışmalara hazırlık oluşturacaktır.
Çalışmanın kapsamında yöntemsel olarak Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi Programında öğrenim gören, 3. sınıf öğretmen adaylarından gönüllülük esasına dayalı 20 öğretmen adayı seçilmiştir. Seçilen örneklem grubuna 8 açık uçlu soru sorulmuştur. Bu sorularla öğretmen adaylarının klasik deney föyleri ile akış diyagramı kullanılarak yapılan deney prosedürlerini, deneyin uygulanması esnasında kolaylık, işe yararlık, öğrenme ilgisi ve merak uyandırma, akılda kalıcılık, zaman yönetimi gibi birçok yönden karşılaştırmaları
48
istenmiştir. Anket öncesi öğretmen adaylarına akış diyagramları ile yapılan deney prosedürleri hakkında bilgilendirme yapılmıştır.
Ankette yer alan sorulara verilen cevaplar incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmıştır: Akış diyagramı kullanılarak yapılan deney prosedürlerinin öğrenme ilgisine olumlu etkisi olduğu sonucuna varılmıştır. Deneyin uygulanma aşamasında akış diyagramları ile düzenleme yapılan deney prosedürlerinin kullanılması, klasik deney föylerine göre deneyin daha dikkatli ve kolay yapıldığını göstermiştir. Elde edilen bu sonuç Rollnick vd. (2001) tarafından da desteklenmiştir.
Aynı zamanda Hall vd. (2004)’nin de belirtiği gibi akış diyagramları ile düzenleme yapılan deney prosedürlerinin, deneyin kuş bakışı genel bir fotoğrafını hafızada tutmayı sağlayarak deney sırasında öğrencilere uygulama kolaylığı sunduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca akış diyagramları ile düzenleme yapılan deney prosedürleri ile deneyin aşamalarının küçük adımlara bölünerek ve bu adımlar arasındaki ilişki gösterilerek yapılan işlemleri kolaylaştırdığı düşüncesi çıkarılmıştır. Bu sonuç Duban (2010)’ın görüşleriyle de örtüşmektedir. Terzi (2008)’nin görev analizi ile ilgili görüşlerine paralel olarak akış diyagramları ile düzenleme yapılan deney prosedürlerinin klasik deney prosedürlerine göre hata yapma oranını minimum seviyeye indirdiği gözlemlenmiştir. Klasik deney prosedürleri genellikle kapalı uçlu deneyleri kapsadığından dolayı akış diyagramlarının sadece kapalı uçlu deneyler için kullanılması genellemesine varılmaması gerekir. Açık uçlu deneyler içinde akış diyagramları hazırlanabilir. Öğrencinin hipotez kurma problemi çözme gibi karar verme gibi becerileri gerektiren basamaklarda akış diyagramlarının elemanları boş bırakılarak öğrencilerden doldurulmaları istenebilir.
Bu çalışma, fen bilimleri alanında görev analizi kullanılarak akış diyagramlarının oluşturulması bakımından dikkat çekici bir çalışmadır. Genel olarak fen bilimleri konularında ve deneylerin yapımında akış diyagramlarının kullanılmasının, öğrenme ve öğretme süreçlerinin yanı sıra deneylerin başarı oranlarına olumlu yönde etki ettiği gözlemlenmiştir. Bunda akış diyagramlarının deneyin adımlarını şemalarla görselleştirmesi etkili olmaktadır.
Yapılan anket sonucunda öğretmen adaylarının çoğunluğu akış diyagramları ile düzenlenen fen deney prosedürlerinin çok faydalı, ilgi çekici, eğlenceli olduğunu dile getirmiş ve bu akış diyagramları ile düzenlenen fen deney prosedürlerini ileride
49
kendilerinin de etkin bir şekilde kullanacaklarını belirtmişlerdir. Buna karşın akış diyagramları ile düzenlenen fen deney prosedürlerinin karmaşık olduğunu ve hazırlanmasının zaman alacağını düşünen az sayıda öğretmen adayı da vardır. Literatüre bakıldığında öğretmenlerin okullarda laboratuvarı kullanmamaları gerekçeleri arasında sınıfların kalabalık oluşunu ve dolayısıyla deney esnasında sınıfı kontrol edememe gibi sebepleri göstermektedirler (Demir, Böyük ve Koç, 2011). Akış diyagramlarının, basamakların takibini kolaylaştırması ve bireysel çalışmaya kolaylık sağlaması nedeniyle, laboratuvarda kullanılmaları öğretmenlerin sınıfı kontrol edememe zorluğunu gidermelerine yardımcı olabilir. Aynı zamanda akış diyagramları ile düzenlemeler yapılan deney prosedürlerinin laboratuvarda kullanılması laboratuvar güvenliğini olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
Bütün bu sonuçlardan hareketle akış diyagramları ile düzenlenen fen deney prosedürlerinin kullanım sahasının genişletilmesi fen bilimleri eğitimi alanında yapılan çalışmaların kalitesini arttıracaktır. Günümüz çağında bilgisayar destekli öğretim ile akış diyagramları entegrasyon çalışmaları yapılabilir, öğrencilerin konuları öğrenmesi kolaylaştırılabilir. Bilgisayar destekli öğretimde olduğu gibi basamaklar sırası ile gerçekleştiğinden dolayı, akış diyagramı hazırlanma sürecinde bu benzerlikten faydalanılabilir. Öğretmen adaylarının görüşleri değerlendirildiğinde ortaokul çocuklarına da farklı renklerle kombine çalışmaları yapıldıktan sonra uygulanabilir ifadelerinin oluştuğu görülmektedir. Bu çalışmada sadece fen bilimlerinin alt alanı olan kimya ile ilgili deneyler akış diyagramları ile düzenlenmiştir. Benzer uygulamalar fen bilimlerinin diğer alt alanları olan fizik ve biyoloji deneyleri için de yapılabilir. Böylece yapılan deneylerin öğrenciler üzerinde