Araştırmanın Modeli

Dünya üzerinde yaşanan olayların, görülen, bilinen veya algılanan olguların basit olmayan, karmaşık ve çok boyutlu yapıları vardır. Öyle ki kavranması ve açıklanmasının zor olmadığı varsayılan yoksulluk, eşitsizlik, işsizlik gibi kavramların dahi ekonomik olduğu kadar, toplumsal, kültürel, mekânsal, siyasi, hukuki, psikolojik, tarihi pek çok nedeni vardır. Bu nedenler, karşılıklı olarak birbirini etkilemekte ve toplumların yüzleştiği, uğraşmak ve çözüm bulmak zorunda kaldığı bu tip problemlerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Dolayısıyla, özellikle toplumsal süreçlerin basit, tek boyutlu, indirgemeci bakış açılarıyla açıklanması mümkün olmakla birlikte, anlaşılması ve yorumlanması pek mümkün olmamaktadır. Toplumsal süreçlerin anlaşılması ve yorumlanması bu süreçlerin altındaki nedenleri anlamakla mümkün olabilmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2013).

Görünenin ve bilinenin ötesine geçmek, detayları idrak edebilmek çok boyutlu toplumsal süreçlerin kavranması adına kritik unsurlardır. Söz konusu unsurların sağlanabilmesi toplumsal olgu ve olayları içselleştirmeyi, algılamayı ve yorumlamayı da beraberinde getirir. Bir diğer deyişle “Ne oldu?”, “Nasıl oldu?”, “Nerede oldu?”, “Neden oldu?” gibi soruların yanı sıra, “Olanlar ne anlam ifade etmektedir?”, “Sürecin nasıl yorumlanması gerekmektedir?” sorularının cevapları da verilmiş olmaktadır. Kısacası toplumsal süreçleri bütün boyutlarıyla anlamak ve açıklamak için hem neden- sonuç ilişkileri kurmak, genelleme yapmak, geleceğe yönelik tahmin yürütmek, nesnel ölçütler kullanmak hem de ayrıntıya girmek, anlamak, algılamak, yorumlamak önem taşımaktadır. Bu noktada, bilimsel araştırmalardaki boşluk, karma yöntemlerin bilimsel araştırmalarda kullanılmaya başlamasıyla giderilmiştir (Punch, 2005; Yıldırım ve Şimşek, 2013; Balcı, 2016). Morgan (akt. Yıldırım ve Şimşek, 2013: 354) karma yöntemle ilgili şu değerlendirmeyi yapmıştır:

“Karma yöntem araştırması, nicel ve nitel yöntemlere alternatif üçüncü bir yaklaşımdan çok, her iki yöntemi de kapsayan bütünleştirici bir yaklaşım olarak görülmektedir. Bu yaklaşım araştırmacının, aynı araştırma içinde hem tümevarımcı hem de tümdengelimci, hem nesnel hem de öznel düşünmesini gerektirmektedir.”

35

Karma yöntemde, nicel yöntemin pozitivist anlayışı ve nitel yöntemin yorumlamacı anlayışının dışına çıkılarak pragmatist (faydacı) bir anlayış benimsenmiştir. Nicel ve nitel yöntemlerin eksik olan tarafları karma yöntemde bir araya gelmeleri nedeniyle tamamlanmış ve böylece bütüncül bir yöntem ortaya çıkmıştır (Punch, 2005; Yıldırım ve Şimşek, 2013; Balcı, 2016). Nicel ve nitel yöntemlerin karma yöntemde bütüncül bir çatı altında toplanması, toplumsal süreçlerin tüm boyutlarıyla açıklanması ve anlaşılması adına kritik bir aşamayı oluşturmuştur. Karma yöntemin tüm bu olumlu özellikleri, emekli göçü ve mekânsal algıyla ilgili literatürde karma yöntemi benimseyen birçok çalışma yapılması sonucunu doğurmuştur (Hoggart ve Buller, 1995; Williams vd. 2000; Truly, 2002; Tunçel, 2002; Yılmaz, 2005; Sunil vd. 2007; Aliağaoğlu, 2007; O’Reilly, 2007; Unutulmaz, 2007; Özerim, 2008; Deniz ve Özgür, 2010; Erbilen, 2012; Özerim, 2012; Südaş, 2012; Karadağ ve Turut, 2013; Sander ve Bell, 2014; Balkır ve Kırkulak, 2014; Temurçin ve Keçeli, 2015). Bu çalışmada da karma model benimsenmiştir. Böylece emekli göçmenlerin KDMP çevresine ilişkin mekânsal algılarının nasıl olduğu, bunun nedenleri, mekânsal algılarının çevrelerine olan davranışlarıyla ne anlamda bir ilişkisinin olduğu gibi noktalar dışında tüm bunların ne anlama geldiği, nasıl yorumlanması ve ele alınması gerektiği de anlaşılmaya çalışılacaktır. Emekli göçmenlerin mekânsal algıları sosyal bir gerçekliktir ve daha önce de belirtildiği gibi sosyal gerçekliklerin anlaşılabilmesi çok boyutlu, detaylı ve karmaşık araştırmaları zorunlu kılmaktadır. Ayrıca, araştırmanın sorularının cevaplanması adına da en uygun yöntem karma yöntem olduğu düşünülmektedir. Çünkü araştırma soruları nicel ve nitel yöntemlerin birlikte kullanılmasını gerektirecek yapıdadır.

Creswell ve Plano Clark (akt. Yıldırım ve Şimşek, 2013: 355), karma yöntemde araştırma desenlerini dört ana grupta toplamıştır:

• Çeşitleme (triangulation) deseni, • Açıklayıcı (explanatory) desen, • Açımlayıcı (exploratory) desen. • Gömülü (embedded) desen,

Kısaca açıklamak gerekirse çeşitleme deseninde amaç nitel ve nicel yöntemleri eşit olarak kullanmak, elde edilen verileri çeşitlendirmek ve karşılaştırmaktır. Araştırma soruları nicel ve nitel yöntemi eşit olarak yansıtmaktadır.

36

Açıklayıcı desende önce nicel yöntemle veriler elde edilir. Ardından bu veriler analiz

sürecine tabi tutulur ve analizlerden çıkan sonuçlar doğrultusunda nitel veriler toplanır. Dolayısıyla açıklayıcı desen iki aşamalıdır. Bir başka iki aşamalı karma yöntem deseni açımlayıcı desendir. Açımlayıcı desende önce nitel veriler toplanmakta, analiz edilmekte ve analize bağlı kalınmak şartıyla nicel veriler toplanmaktadır. Açıklayıcı ve açımlayıcı desenler, çeşitleme deseninde olduğu gibi nicel ve nitel yöntemleri eşit olarak içermektedir (akt. Yıldırım ve Şimşek, 2013).

Gömülü desen diğer üç karma yönteme kıyasla bir farklılık içermektedir. Gömülü desende, nicel veya nitel yöntemden biri daha baskındır. Üstelik karma yöntem araştırmalarında en çok uygulanan desendir (akt. Yıldırım ve Şimşek, 2013). Araştırmanın genelinde nitel veya nicel yöntemin ağırlıklı olduğu görülmektedir. Fakat araştırmalardan sağlanan verilerin anlaşılması, desteklenmesi veya açıklanabilmesi için diğer yönteme ihtiyaç duyulur. Literatürde gömülü desenin benimsendiği çalışmaların büyük bir kısmında nicel yöntem ağırlıklı olmakta ve nitel yöntemin yardımcı yöntem olarak kullanıldığı görülmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Bu çalışmada da gömülü desen yaklaşımının kullanılması uygun görülmüştür. Çünkü çalışmada kullanılan ankette emekli göçmenlerin mekânsal algısını, bu algının çevreye yönelik tutumlarına nasıl yansıdığını, tutumlarının KDMP çevresine göç ettikten sonra değişip değişmediğini belirlemek amaçlı sorular sorulmuştur. Bu sorularda verilen cevapların desteklenmesi adına, bir nitel araştırma yöntemi olan zihin haritası kullanılmıştır. Bir diğer deyişle, çalışmada yer alan araştırmanın sorularının gerektirdiği şekilde nicel yöntem ağırlıklı olmuş, nitel yöntem yardımcı yöntem olarak tercih edilmiştir.