Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Araçları

Araştırmada, hastaların hastalık süreci ile ilgili bilgilerinin ve sosyo- demografik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan Hasta Bilgi Formu (EK:1-A), bakımverenlerin sosyo-demografik özelliklerinin

29

belirlenmesi amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan Bakımveren Bilgi Formu (EK:1-B), yaşam kalitelerini belirlemek amacıyla SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği (EK:1-C) ve anksiyete–depresyon düzeylerinin belirlemek amacıyla Hastane Anksiyete ve Depresyon (HAD) Ölçeği (EK:1-D) kullanılmıştır. Her iki grupta SF- 36 Yaşam Kalitesi Ölçeği ve Hastane Anksiyete –Depresyon Ölçeği’nin kullanılma sebebi uygulamanın, değerlendirmenin kolay olması ve yurt dışında her iki ölçeğin benzer çalışmalarda kullanılmış olmasıdır.

3.7.1. Kişisel Bilgi Formu

Konu ilgili literatür taraması yapılarak (5,7,11,29,36,50) araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu, hasta ve bakımverenin tanıtıcı bilgilerine ilişkin iki form şeklindedir. Hasta bilgi formunda hastaların sosyo-demografik özellikleri, hastalık süreci ile ilgili 22 soru ve hasta dosyasından alınacak bilgi, bakımveren bilgi formunda ise bakımverenlerin sosyo-demografik özellikleri, hasta ile ilişkileri, hastalığın olup olmadığı ile ilgili bilgileri içeren 23 soru yer almaktadır.

Hasta Bilgi Formunda; sosyo-demografik özellikler 10 değişkenden oluşmaktadır. Bu değişkenler, yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, meslek, ekonomik durum, çalışma durumu, sosyal güvence ve birlikte yaşadığı kişilerdir.

Sağlık/hastalık ile ilgili bölümde; hastalardan boy, kilo, sigara ve alkol kullanımı, kalp yetersizliği tanısının ne kadar süre önce konduğu, son 1 yıl içersinde kalp hastalığı nedeni ile hastaneye kaç kez yattığı, hastalıkla ilgili yaşadığı semptomlar, diyet uyumu, ilaç kullanımı, egzersiz yapıp yapmadığı, hasta dosyasından sağlık durumu, eşlik eden kronik hastalıklar, fonksiyonel sınıf, EF değeri alınmıştır.

Bakımveren Bilgi Formunda; Sosyo-demografik özellikler 10 değişkenden oluşmaktadır. Bu değişkenler, yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, meslek, ekonomik durum, çalışma durumu, sosyal güvence, sigara ve alkol kullanımıdır. Ayrıca hasta ile birlikte yaşam, tedavi ve hasta ile ilgili yaşanan sıkıntılar, bakım süresi, bakımı paylaşma, hastalık hakkında bilgi, sağlık durumu yer almaktadır.

3.7.2. SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği

Jenerik ölçüt özelliğine sahip ve geniş açılı ölçüm sağlayan Ware tarafından 1987 yılında geliştirilen SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği, klinik uygulama ve araştırmalarda, sağlık politikalarının değerlendirilmesinde ve genel popülasyon incelemelerinde kullanılmak üzere düzenlenmiş bir bireysel değerlendirme ölçeğidir. 1992 yılında Rand Coorpation tarafından revize edilerek, kullanıma sunulmuştur. Türkçeye uyarlaması, geçerlik ve güvenirlik çalışmalarını Pınar 1995 yılında diabetes mellitus, hemodiyaliz ve kardiyoloji hasta gruplarında uygulayarak yapmıştır. Pınar’ın (88) çalışmasında SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği’nin test-retest değeri 0.94, iç tutarlık değeri ise 0.91 olarak bulunmuştur (88).

30

SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği’nde yer alan 2 ana boyut ve 8 alt boyut aşağıdaki gibidir (88,89).

1.Mental Boyut 2. Fiziksel Boyut

- Sosyal Fonksiyon - Fiziksel Fonksiyon - Rol Kısıtlanması-emosyonel - Rol Kısıtlanması-fiziksel - Mental Sağlık - Bedensel Ağrı

- Enerji / Canlılık - Enerji / Canlılık - Genel Sağlık Algısı - Genel Sağlık Algısı

Ölçek, sağlık durumunun olumsuz olduğu kadar olumlu yönlerini de değerlendirmesi ve çok kısa sürede doldurulabilmesi bakımından diğer jenerik ölçeklere göre avantajlıdır. SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği’nde, her sağlık alanının puanının yükselmesi sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin yüksek olduğunu göstermektedir. Örneğin, ağrı skalasındaki yüksek puan, azalmış ağrı durumunu gösterecektir. Ölçek ile 8 alt boyut ayrı ayrıdeğerlendirilebildiği gibi, yaşam kalitesi fiziksel ve mental boyut olmak üzere iki ana boyutta da değerlendirilebilir. Ana boyut puanlarının hesaplanmasında her bir ana boyutun altında bulunan alt boyut puanları toplanıp boyut sayısına bölünerek puan hesaplanır. Örneğin fiziksel boyut puanı hesaplanırken; fiziksel fonksiyon, rol kısıtlanması-fiziksel, bedensel ağrı, enerji/canlılık ve genel sağlık algısı puanları toplanır ve 5’e bölünür. Genel sağlık algısı ve enerji/canlılık her iki ana boyutta dayer almaktadır (88,89,90).

SF-36 Yaşam Kalitesi likert tipi bir ölçektir. Ölçekte yer alan 36 ifadeden 35’i son 4 hafta göz önüne alınarak değerlendirilir. Ölçekteki son 12 ayda sağlıktaki değişim algısını içeren “Bir yıl öncesi ile karşılaştırdığınızda şimdiki sağlığınızı nasıl buluyorsunuz?” ifadesi değerlendirmede dikkate alınmaz. Ölçek yalnızca tek bir toplam puan vermek yerine, her bir alt ölçek için ayrı toplam puan vermektedir. Ölçek puanları 0 ile 100 arasında değişen değerler alır. 100 puan iyi sağlık durumunu gösterirken, 0 puan kötü sağlık durumunu gösterir, puanın yüksek olması yaşam kalitesinin arttığını göstermektedir (88).

3.7.3. Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği (HAD)

Hastada anksiyete ve depresyon yönünden riski belirlemek, anksiyete düzeyini ölçmek amacıyla Zigmond ve Snaith tarafından geliştirilen, dörtlü likert tipi bir ölçektir. Toplam 14 soru içermekte ve tek sayılar anksiyeteyi, çift sayılar depresyonu ölçmektedir. Formun Türkçe geçerlik ve güvenirliği Aydemir tarafından yapılmış, ölçeğin bedensel hastalığı olanlarda depresyon ve anksiyete belirtilerini tarama açısından güvenli olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin, anksiyete (HAD-A) ve depresyon (HAD-D) alt ölçekleri vardır. Anksiyete alt ölçeği için kesme puanı 10/11, depresyon alt ölçeği için ise 7/8 bulunmuştur. Buna göre bu puanların üzerinde alanlar risk altında olarak değerlendirilirler. Ölçekte her maddenin puanlaması farklıdır. 1., 3., 5., 6., 8., 10., 11. ve 13. maddeler giderek azalan şiddet gösterirler ve

31

puanlama 3, 2, 1, 0 biçimindedir. Öte yandan 2., 4., 7., 9., 12. ve 14. maddeler ise 0, 1, 2, 3, biçiminde puanlanırlar. Anksiyete alt ölçeği için 1., 3., 5., 7., 9., 11. ve 13. maddelerin puanları toplanırken; depresyon alt ölçeği için 2., 4., 6., 8., 10., 12. ve 14. maddelerinin puanları toplanır. Hastaların ve bakımverenlerin her iki alt ölçekten alabilecekleri en düşük puan 0, en yüksek puan 21’dir (91).