Araştırmacıların Edat Grubu İle İlgili Görüşleri:

Muharrem Ergin edat grubunu “Edat grubu bir isim unsuru ile bir son çekim edatının meydana getirdiği kelime grubudur.” şeklinde tanımlamıştır. “Benim için, senin gibi, eve doğru, yeşil gözleri ile,bıçakla, dün geceye dair, bildirildiğine göre, bundan dolayı, koşup oynamaktan başka,on beş gün kalmak üzere…” örneklerini vermiştir.99 Metin Karaörs “Bir isim unsuru ile bir son çekim edatının oluşturduğu kelime grubudur. “için, ile, gibi, kadar, göre, doğru, karşı, üzere, başka, dair, dolayı, beri, rağmen, öte, önce, evvel, ötürü, diye, sonra” gibi son çekim edatları bu grubu meydana getirirler. İsim unsuru önce gelir ve son çekim edatı isimlerle birleşirken aldıkları hal ekini almış olarak bulunur. Son çekim edatı daima grupta eksiz olarak bulunur. Edat grubu cümlelerde sıfat ve zarf olarak kullanılır.” şeklinde edat grubunu açıklamış ve şu örnekleri vermiştir: “benim gibi, senin için, bana doğru, çalışkanlığından ötürü…”100

Leyla Karahan edat grubunu ‘’Bir isim unsuru ile bir çekim edatından meydana gelen kelime grubudur’’ diye tanımlar ve şu şekilde şemalaştırıp örnekler verir:

İsim unsuru + çekim edatı = edat grubu Yaşadığım + gibi = yaşadığım gibi Çocuklar + için = çocuklar için 101

Tahsin Banguoğlu edat grubunu “takı öbeği” terimi ile ifade etmiştir. “Takıların geldiği isimle birlikte teşkil ettikleri belirtme öbeğine takı öbeği deriz” tanımını yapmış, şu örneği vermiştir : “Buz gibi öğleden sonra” 102

99 _{Muharrem ERGİN (1993), s.370}  100 _{Metin KARAÖRS (1993), s. 24- 25}  101 _{Leyla KARAHAN (2008), s. 62}  102 _{Tahsin BANGUOĞLU (1974), s.386} 

Bilal Aktan, edatların eklendikleri, isim, sıfat, zamir gibi isim soylu kelime ve kelime grupları ile bir edat grubu oluşturduklarını söylemiş ve şu örnekleri vermiştir:

İsim veya isim soylu kelime + Çekim edatı = Edat grubu Çocuklar + gibi = çocuklar gibi Dünden + beri = dünden beri Akşama + doğru = akşama doğru 103

Edat grubunu, “Kelimeyle Kurulan Öbekler” büyük başlığı altında inceleyen Delice ‘edat öbekleri’ terimini kullanmış ve dört alt başlıkta incelemiştir: 1-bağlama edatı öbeği 2-çekim edatı öbeği 3-Ünlem edatı öbeği 4-pekiştirme edatı öbeği

Delice, “Çekim Edatı Öbeği” alt başlığında edat grubunu “Bir isim unsuru ile bir çekim edatından kurulan kelime öbeğidir.” diye tanımlamış ve şema ile göstermiş, şu örnekleri vermiştir:

ÇEÖ İSİM / ÇEKİM EDATI

“Kanın (su /gibi ) aktı , (sabah /a kadar) bekledi , bu iş (kıyamet / e dek ) sürer, (yarın geri vermek / üzere) bana on lira verir misin? , (sabahtan / beri )seni bekliyorum.” Araştırmacımız “Pekiştirme Edatı Öbeği” alt başlığı altında şu açılamaları yapmıştır: “Bazı bağlama, ünlem ve çekim edatları, cümle öğelerini veya cümlenin tamamını pekiştirmek için kullanılabilir. Eğer cümle öğelerini pekiştirmek için kullanılırsa cümle öğesi ile pekiştirme edatı bir kelime öbeği oluşturur. İşte, edatların bu şekilde kullanımlarıyla ortaya pekiştirme edatı öbeği ortaya çıkar. Pekiştirme edatı öbeği, yapı itibariyle çekim edatı öbeğine benzer ama görev açısından ondan ayrılır : “ (Ahmet / de ) geldi.”, “(Hasan / bile) gidecek.”104

103 _{Bilal AKTAN (2008) ,Türkiye Türkçesinin Sözdizimi, Ankara, s. 34}

Tuncer Gülensoy “Türkçe El Kitabı” adlı eserinde edat gruplarını “kelime grubu tahlili” başlığında incelememiş, “edatların cümlede kullanılışı” adlı bölümde “son çekim edatları” başlığı altında şöyle açıklamıştır: “Son çekim edatları beraber bulundukları isim unsurunun sonuna gelir ve onunla birlikte edat grubu adı verilen kelime grubunu meydana getirirler.

Türkçede kullanılan son Çekim Edatları Şunlardır:

a. İsimlerle eksiz olarak birleşenler: ile, için, gibi, kadar. “Tilki ile karga”

b. Zamirlerin genetif hali ile birleşenler: ile, için, gibi, kadar. “benimle, senin için”

c. İsimlerin ve zamirlerin datif hali ile birleşenler: kadar, göre, karşı, doğru, taraf, ait, dair, rağmen, değin, dek, nazaran. “saat on+a kadar, biz + e göre” d. İsimlerin ve zamirlerin ablatif hali ile birleşenler: dolayı, ötürü, beri, önce,

evvel, sonra, geri, böyle, yana, taraf, başka, ma’da, gayri, naşi, öte, içeri, dışarı, özge. “bun+dan dolayı, sabahtan beri…”105

“Türk Dilinde Edatlar” adlı eserinde Necmettin Hacıeminoğlu çekim edatlarını “çekim edatları” başlığı altında “isimlerden sonra gelerek bağlı olduğu isimle cümlenin unsurları arasında zaman, mekan, cihet, tarz, benzerlik, başkalık vb. gibi bakımlardan çeşitli ilgiler kuran kelimelere çekim edatı diyoruz. Bunlar mutlaka bir isimden sonra gelmeleri ve ancak o isim sayesinde mana kazanmaları ile hal eklerine çok benzerler.” biçiminde açıklamış ve “çekim edatları isim hal eklerinden şu farklarla ayrılır: 1.Edatlar müstakil kelimelerdir. Ses ve şekil bakımından bünyelerini muhafaza edip, ait oldukları isimle benzeşmezler, 2. Ait oldukları isimden mutlaka ayrı yazılırlar, 3.Edatlar mana bakımından isme daha geniş ve zengin hüviyet kazandırırlar. İsimlerle zarf ve sıfat grupları teşkil ederler, 4.Edatlar herhangi bir hal eki aldıkları zaman edatlık hüviyetlerini kaybederler.”

Hacıeminoğlu çekim edatlarının yanlış isimlendirildiği ve bu durumun Türkçenin bünyesine uygun olmadığını belirtmiş ve şu açıklamayı yapmıştır: “Türkçede bir <öne gelen edat> veya ek olmadığına, bütün ek ve edatlar tabii olarak sona geldiğine

göre bunlar için <son çekim edatı> tabirini kullanmak da hatalıdır. Çünkü bu ister istemez, bir de <ön çekim edatı> nın mevcut olduğunu zannettirmektedir. Onun içindir ki biz <son çekim edatı> tabirini yanlış buluyor ve sadece <çekim edatı> demekle yetiniyoruz.

Hacıeminoğlu, çekim edatlarını yapı ve menşe bakımından “1. Fiil menşeli olanlar, 2. İsim menşeli olanlar, 3. Yabancı asıllı olanlar.” şeklinde üç , kulanılışı bakımından “1. Yalnız edat olarak kullanılan donmuş kelimeler , 2. Aslında isim ve zarf olmakla bereber geçici olarak edat durumunda kullanılan kelimeler” olmak üzere iki gruba ayırmıştır. Hacıeminoğlu çekim edatlarını mana bakımından da şu şekilde ayırmıştır:

1- Başkalık, farklılık ifade edenler: artuk, başka, hariç …vb. 2- Benzerlik ve miktar bildirenler: asıl, derece, kadar …vb. 3- Mekan ve zaman ifade edenler: ara, değin, sonra …vb. 4- Cihet bildirenler: başka, dek, doğru …vb.

5- Sebep ve gaye bildirenler: dair, dolayı, içi …vb.

6- Tarz ve mukayese bildirenler: göre, nazaran, nispetle …vb.

7- Beraberlik ve vasıta bildirenler: beraber, bile, birle, ile …vb. 106

11.2. Metnimizde Tespit Edilen Edat Grupları İle İlgili Örnekler