Araştırma Verilerinin Toplanması

Araştırmada veri toplamada araç olarak katılımcılara yüz yüze uygulanacak anket formu ile sonrasında kendi kendilerine dolduracakları SF-36 formu kullanılmıştır. Araştırmanın gerçekleştirildiği Başkent Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı’na bağlı Ankara, İstanbul ve Adana Diyaliz Merkezleri’nde görevli sağlık personeli ile çalışma hakkında bilgilendirme ve hazırlık toplantıları düzenlenmiş; çalışmanın amacı, anket ve anketin nasıl kullanılacağı ile ilgili bilgilerin yer aldığı toplantı sonrasında, araştırmacı ile birlikte araştırmada yer alacak isimler belirlenmiştir. Araştırma evrenini oluşturan hasta popülasyonunun güven sorunları nedeni ile araştırmada anketlerin uygulanmasında tedavilerinde önemli bir yer tutan Nefroloji Yan Dal asistanlarının görev alması kararlaştırılmıştır.

43 Araştırmacı tarafından anketlerin uygulanması konusunda eğitim verilen Nefroloji Yan Dal asistanları, bu eğitim sonrasında anket uygulamasına başlamıştır. Yeni bir yüzü kabul etmekte zorlanan ve cevap vermeyen hemodiyaliz hastalarına daha kolay ulaşabilmek amacı ile anket uygulamaları sırasında merkezlerde anketi uygulayacak olan doktorun hasta ile yalnız olmasına karar verilmiştir. Araştırmaya katılım gönüllülük esasına dayandığı için hemodiyaliz tedavisi gören KBY hastalarının güvendikleri isimler tarafından araştırmanın anlatılması ve anketlerin uygulanması katılımı kolaylaştırmıştır. Çalışmaya, anketleri uygulamak üzere her merkezden iki yan dal asistanı katılmıştır. Ankara, İstanbul ve Adana’da Nefroloji yan dal eğitimlerini alan Dâhiliye uzmanları araştırmanın amacı, anketler, anket uygulaması ile ilgili konularda, bulundukları merkezlerde, araştırmacı tarafından 3 ayrı gün 3’er saat bilgilendirilmişlerdir. Anket uygulaması ile ilgili standardizayonun sağlanması amacı ile ön uygulama sırasında ilk üç hastanın görüşmesi araştırmacı ve anketi uygulayan yan dal asistanı ile birlikte yapılmıştır. Anket uygulamalarının denetimi araştırmacı tarafından her ayın birinci haftası 2 gün Ankara Hemodiyaliz Merkezi’nde, ikinci haftası 2 gün İstanbul Hemodiyaliz Merkezi’nde, üçüncü haftası 2 gün Adana Hemodiyaliz Merkezi’nde gerçekleştirilmiştir.

Çalışmaya Başkent Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı Ankara, İstanbul, Adana Diyaliz Merkezleri’nde hemodiyaliz tedavisi gören kronik böbrek hastaları alınmıştır. Katılmayı kabul eden 18 yaş ve üzerindeki hastalar rıza formunun başında yer alan çalışma ile ilgili özet sesli ve anlaşılır bir şekilde okunarak bilgilendirilmiştir. Çalışma hakkında bilgilendirildiğini ve gönüllü olarak katılmaya karar verdiğini gösteren hastalar rıza formunu imzalamıştır. Hastalar anket formunu uygulayıcıyla birlikte doldurmuşlardır. SF-36 formunu uygulama şartları nedeni ile kendi kendilerine doldurmuşlardır. Rıza formunu imzalamadan anket formunu dolduran katılımcı yoktur.

Her üç şehirden de araştırmaya katılmak istemeyen hastalar olmuştur. Araştırmaya katılmak istemeyen bu hastaların şehirlere göre dağılımı Tablo 3.1, Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’te verilmiştir. Bu hastaların araştırmaya katılmama sebepleri şöyledir: - Daha önce benzer nitelikteki anketleri defalarca doldurduğundan artık anket

44 - Hemodiyaliz tedavisi sırasında çok halsiz olduğu ve sadece uyumak istediği için hiçbir

yazıyı okumak istememek.

- Psikolojik olarak anketlerdeki sorulardan kötü yönde etkilenmek ve geleceğe yönelik umutlarını kaybetmek.

- Kimseyle konuşmak istememek.

- Anket doldurmanın kendisine hiçbir faydası olmayacağını düşünmek.

Anket uygulaması katılımcılara diyaliz seansları sırasında yapılmıştır. Anketi uygulayan doktorlar diyaliz seanslarının yapıldığı salonda farklı uçlardan uygulamaya başlamış, sorular okunurken diğer hastaların anket hakkında bilgi edinmemesi için yatak aralarındaki perde kapatılmış, hastaya yakın mesafede normal ses tonu ile konuşularak anket soruları yöneltilmiştir. Hastanın katıldığı bir sonraki diyaliz seansında hastaya SF-36 formu verilerek formu doldurulması istenmiştir. Araştırmaya katılan hastalar adına birer dosya açılarak hasta tarafından yanıtlanan belge ve anketler bu dosyaya konulmuştur. Cevaplarda tutarlılığı sağlamak amacı ile katılımcılara diyaliz seansı başladıktan 1 saat sonra anketlerin uygulanmasına başlanmıştır.

Araştırmaya katılmak için gönüllü olan hastaların doldurması gereken anket ve SF-36 formunun toplam soru sayısının 122 olması nedeni ile yaşanan sıkıntılar araştırma metodolojisinde veri toplama şeklinin araştırmanın başında değişmesine neden olmuştur. Hastalar anket formu ve SF-36 formunu iki ayrı seansta doldurulmuştur. Pilot çalışmada soru sayısı daha fazla olmasına rağmen bir sıkıntı yaşanmaması nedeniyle uygulamada da hem anket formu hem de SF-36 formunun aynı seansta doldurulması planlanmış ancak hastaların tepkileri nedeni ile anket formu ile SF-36 formunun iki ayrı seansta doldurulması uygun görülmüştür.

Haftada 3 gün gördükleri tedavi nedeni ile psikolojik olarak yıprandıklarını beyan eden hastaların tepkileri sonucunda araştırmada kullanılan anket ve SF-36 formu aynı hafta içinde farklı seanslarda uygulanmış, bu uygulama sonrasında hastalar hem anketi hem de SF-36 formunu sorunsuz bir şekilde doldurmuşlar, hatta doktorlarını bilgilendirici notlar da eklemişlerdir.

Hastaların bir kısmı anketlerin ayrı zamanlarda uygulanmasına rağmen, anketleri ya hiç doldurmamıştır ya da sorulara eksik cevaplar vermiştir. Eksik cevaplar içeren anketler çalışmaya dahil edilmemiştir.

45 Uygulama farkı nedeni ile anket ve SF-36 formunun birlikte uygulandığı dönemde araştırmaya katılan 50 hasta (pilot çalışma) veri değerlendirmesine alınmamıştır.

Araştırmacı tarafından hasta dosyalarında bulunan bazı bilgiler (yaş, diyalize başlama tarihi, diyalize girme sıklığı, vb.) Başkent Üniversitesi’nin ilgili sağlık personeli tarafından kontrol edilerek doğrulanmıştır.

Hastalar tarafından verilen cevapların veri tabanına doğru girildiğini kontrol etmek amacı ile araştırmacı tarafından her 50 anket sonrasında frekans dağılımlarına bakılmıştır.

3.4.4. Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin geliştirilen anketi oluşturan