Araştırmada Ortaokul Sosyal Bilgiler dersinde mesleklerle ilgili yapılan etkinliklerin öğrencilerin meslek seçimine etkisinin analizinin yapılması amaçlanmıştır. Araştırmada nitel ve nicel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Deneysel bir desen çerçevesinde denencelere dayalı nicel veri toplanmış ve bunların istatistiksel analizi yapılmıştır. Ayrıca tarama yöntemi ile mevcut durum analizi yapılmıştır. Araştırmanın nitel boyutu çerçevesinde doküman incelemesi ve görüşme yoluyla nitel veri toplanmış ve bu veriler analiz edilmiştir.
Nicel araştırmalar verilerin daha çok sayısal bir şekilde ifade edildiği araştırmalardır. Punch’a (2011: 58) göre, nicel veriler hem sayım hem de ölçekleme ya da her ikisinin birden kullanıldığı sayısal biçimdeki veridir.
Nicel araştırmada kullanılan deneysel yöntem, dikkatle kontrol edilmiş koşullar altında, belirli bir etkiye, harekete (girdi) karşılık nasıl bir tepkinin, davranışın (çıktı) meydana geleceğini saptamaya yönelmiş bir süreçtir. Araştırmacı, belirli etkileri, yolları ya da çevresel koşulları değiştirerek, ayarlayarak, kontrol ederek; objelerin, bireylerin davranışlarının nasıl etkilendiğini, değiştiğini gözler ve anlamaya çalışır. Araştırmacı, olanaklar elverdiği kadarınca olaylar arasındaki sebep sonuç ilişkilerini bulmaya çalışan bir kişidir. Bir araştırmada amaç, fonksiyonel ilişkilerden çok, sebep-sonuç ilişkilerini meydana çıkarmak ise seçilecek araştırma yöntemi, daha çok deneysel araştırma yöntemidir. Deneysel yöntemle “neden?” sorusuna cevap aranmaktadır (Kaptan, 1998: 74).
Araştırmada deneme modellerinden “Çok Değişkenli Model” kullanılmıştır. Çok değişkenli modellerde, birden çok bağımsız değişkenin (yöntem, yaş gibi) birlikte
etkileri denenmek istenir. Bu modellere, “faktöryel (factorial) modeller” de denir (Karasar, 2011: 94-95).
Şekil 1
Araştırmanın Deneysel Deseni
Yöntem A B C
Sı
nı
f
D
üzey
i
5 __ __ __ __ 1 __ __ __ __ __ __ 2 __ __ __ __ __ __ 3 __ __ 6 __ __ __ __ 4 __ __ __ __ __ __ 5 __ __ __ __ __ __ 6 __ __ 7 __ __ __ __ 7 __ __ __ __ __ __ 8 __ __ __ __ __ __ 9 __ __ (Karasar, 2011: 95).Burada yöntem değişkeni ve sınıfı üç düzeyli olarak ele alınmıştır. Modelin yazılı ifadesi “3 X 3 faktöryel model”dir. Değişkenler birbirinden çarpı işareti ile ayrılmakta; rakamlar, her değişken türü içindeki düzey sayısını göstermektedir. Bu modelde 3 X 3 = 9 gözenek vardır (Karasar, 2011: 95).
Tarama modeli, geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır. Araştırmaya konu olan olay, birey veya nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlamaya çalışır. Onları herhangi bir şekilde değiştirme, etkileme çabası göstermez. Tarama modellerinde amaçların ifade edilişi genellikle, soru cümleleri ile olur. Bunlar; “ne idi?”, “nedir?”, “ne ile ilgilidir?”, ve “nelerden oluşmaktadır?” gibi daha çok var olan bir şeyi değişik boyutlarıyla açıklamaya yönelik sorulardır (Kıncal, 2010: 109).
Nitel araştırma, verilerin sayılar biçiminde olmadığı görgül araştırmadır (Punch, 2011: 6). Yıldırım ve Şimşek’e (2011: 39) göre nitel araştırma, gözlem, görüşme ve
doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamlarda gerçekçi ve bütüncül biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür.
Nitel araştırma kullanılan yazılı doküman ve belgelerin analizi, gerek kendi başına gerekse görüşme ve gözlemle elde edilen verilere destek amacıyla kullanılan bir yöntemdir (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 41). Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar. Hangi dokümanların kullanılacağı araştırma konusu ile ilgilidir. Örneğin eğitim ile ilgili bir araştırmada, eğitim alanındaki ders kitapları, program (müfredat) yönergeleri, okul içi ve dışı yazışmalar, ders ünite ve planları, öğretmen ve öğrenci el kitapları, eğitim ile ilgili resmi belgeler veri kaynağı olarak kullanılabilir. Dokümanlar, nitel araştırmalarda etkili bir şekilde kullanılması gereken, araştırmacının gözlem veya görüşme yapmaya gerek kalmadan veri elde edebileceği önemli bilgi kaynaklarıdır. Doküman incelemesi, araştırmacıya, zaman ve para tasarrufu sağlama imkanı verecektir. Öte yandan diğer araştırma yöntemleri ile birlikte kullanıldığında “verinin çeşitlendirilmesi” amacına hizmet edecek ve araştırmanın geçerliğini önemli ölçüde artıracaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 187-188).
Nitel araştırmada kullanılan görüşme, araştırılan konuda karşılıklı konuşma yoluyla sözel bilgi toplama tekniğidir. Görüşmeler çoğunlukla yüz yüze yapılır (Kıncal, 2010: 147). Görüşme yöntemi; Bireylerin deneyimlerine, tutumlarına, görüşlerine, şikayetlerine, duygularına ve inançlarına ilişkin bilgi etmede oldukça etkin bir yöntemdir (Briggs, 1986; Akt. Yıldırım ve Şimşek, 2011: 119). Görüşme türleri kendi içinde farklı sınıflara ayrılarak incelenebilmektedir. Görüşmeye katılanların sayısına göre, bireysel ve grupça görüşme olmak üzere ikiye ayrılır. Görüşülmek istenen kişiye göre ise üçe ayrılır: önderlerle, uzmanlarla ve halk ile yapılanlar görüşmelerdir. Ayrıca görüşmeler uygulanan kuralların katılığına göre: yapılanmış, yarı yapılanmış, yapılanmamış olmak üzere üçe ayrılır (Karasar, 2011: 166-168).
Görüşme tekniğinin tüm tekniklerde olduğu gibi kuvvetli ve zayıf yönleri vardır. Bireyler arasındaki doğrudan sözlü ilişkiler görüşme tekniğini en kuvvetli ve aynı zamanda en zayıf yönünü teşkil etmektedir. Görüşme tekniğinin güçlü yönleri arasında
esnekliği, hemen hemen herkese uygulanabilirliği, geri besleme yönü, derinliğine bilgi elde edebilme ve cevaplarda bireyselliğin korunması gibi özellikler sayılabilir. Görüşme tekniğinin zayıf yanları ise: Yanlılığa açık olması, pahalı ve zaman alıcı olması ve yeterli sayıda kaynak kişiyle görüşmenin zor olmasıdır (Karasar, 2011: 175).
Nitel ve nicel araştırmalar genel anlamda, insanların çevresini değişik yönleriyle anlamasını, anlamlandırmasını ve daha iyi uyum sağlamasını amaçlamaktadır. Her iki araştırma da insana ve insanlığa değişik yönlerden katkı sağlama yollarını aratmakta ve bu yolda çalışmaktadır. Nitekim varlık ve olayların farklılığı, insanların değişken nitelikler göstermesi, farklı araştırma yollarını da zorunlu hale getirmektedir. Bu nedenle bu iki araştırma yaklaşımını bütünleştirme, birbirinin eksik ve eleştirilen yönlerinin tamamlama anlayışı içerisinde entegrasyon yaklaşımı benimsemek daha uygun bir yaklaşımdır (Bryman,2007; Sale, Lohfeld & Brazil, 2002; Akt. Kıncal, 2010: 75)