Araştırma kapsamında ele alınan ve yukarıda açıklanmaya çalışılan sosyal zekâ, takım algısı, içsel motivasyon, öğrenme yönelimi ve Ar-Ge projelerinin başarısı değişkenleri arasındaki ilişkiler ve bu doğrultuda oluşturulan araştırma hipotezleri aşağıda sunulmaktadır.
2.6.1. Sosyal Zekâ ve Ar-Ge projelerinin başarısı Arasındaki
İlişki
İşletmelerde yürütülen birçok çalışmada genellikle takımlar halinde çalışılmaktadır. Özellikle Ar-Ge ve inovasyon projelerine ait süreçlerde, çalışanlar görevlerini icra ederken takım içi veya takım dışı çok farklı kişiler ile iletişim kurmaktadırlar. Kurulacak bu iletişimin kalitesi, projelerin başarısı üzerinde olumlu ya da olumsuz sonuçların doğmasına etki edebilir. Bu nedenle Ar-Ge’de çalışan bireylerin, içinde bulundukları sosyal durumları fark edebilen, iletişime açık, olumlu ilişkiler kurabilen, takım arkadaşlarının duygu ve hislerini önemseyen bireyler olmasına ihtiyaç vardır.
Literatürde bulunan araştırmalar, sosyal zekâ ile başarı ve performans arasındaki olumlu etkiden bahsetmektedir (Hançer ve Tanrısevdi, 2003; Birknerová ve diğer., 2013; Rahim, 2014).
Goleman ve Boyatzis (2008) çalışmalarında, sosyal zekâ ve lider performansı ilişkisinin altını çizmiştir.
Salovey ve Mayer, sosyal zekânın alt kümesi olarak duygusal zekâdan bahsederken, problemlerin çözümünde duygusal zekânın etkisine işaret etmişler ve duygusal zekânın bireye yansıyan olumlu etkilerini incelemişlerdir (Salovey ve Mayer, 1990).
Bu ilişki, satış performansı ile ilgili bir çalışmada (Rozell, Pettijohn ve Parker, 2006) ve otomotiv sektöründe yapılan bir araştırmada (Yalçın, 2017) desteklenmiştir.
Edinilen bilgiler ve yukarıdaki kuramsal gerekçelerden hareketle, sosyal zekâ ve Ar-Ge projelerinin başarısı arasında H1 hipotezi oluşturulmuştur:
58
2.6.2. Takım Algısı ve Ar-Ge projelerinin başarısı Arasındaki
İlişki
İşletmelerde yürütülen birçok çalışmanın çoğunlukla takımlar halinde yürütüldüğünden yukarıda bahsedilmişti. Bu bağlamda, farklı kişilik yapısındaki bireylerden oluşan takımlarda, her bir takım üyesinin diğer takım üyeleri ile duygudaşlık içerisinde olması, takım arkadaşlarına güvenmesi, takım arkadaşlarıyla iş birliği içerisinde çalışması ve tüm bunların sonucunda yaptığı işten mutlu olması, iş sonuçlarına olumlu katkı sağlayabilir.
Araştırmalar, takım seviyesinde ele alınan süreç iyileştirmelerinin performansa ve iş sonuçlarına katkı sağlayacağını ileri sürmüştür (Johnson ve Johnson, 1997).
Drucker (2006), takım çalışmasının işletme başarısına olumlu etkisinden söz etmektedir.
Katzenbach ve Smith (1993a), takımlar ve işletmelerdeki yüksek performans arasındaki olumlu ilişkiyi ortaya koymuşlardır.
Araştırmalarında, Japonya’da takım çalışmasının toplumsal bir kültür olduğunu ifade eden Kılınç ve Akkavuk (2001), nihai olarak en yüksek performansın sağlanmasında kurumların etkisinden bahsetmektedir.
Ar-Ge takımlarına yönelik olarak yapılan bir çalışmada, takım düzeyinde ele alınacak iyileştirmelerin proje performansına olan olumlu etkisi belirtilmektedir (Pirola- Merlo, 2010).
Holmes (2016) çalışmasında, takım içindeki olumlu ortam ve performans ilişkisine yer vermiştir.
Edinilen bilgiler ve yukarıdaki kuramsal gerekçelerden hareketle, takım algısı ve Ar-Ge projelerinin başarısı arasında H2 hipotezi oluşturulmuştur:
59
2.6.3. İçsel Motivasyon ve Ar-Ge projelerinin başarısı
Arasındaki İlişki
Ar-Ge ve inovasyon projelerinin nitelikli hedefleri, Ar-Ge proje ekiplerinde yüksek motivasyona sahip çalışanların görev almasını gerektirmektedir. Çalışanların yetenek, bilgi ve tecrübelerini proje amaçları doğrultusunda etkin olarak harekete geçirebilmeleri ancak motivasyonları sayesinde mümkün olabilir. Çalışanların sahip oldukları içsel motivasyon sayesinde işlerinden elde ettikleri tatmin duygusu, başarılı Ar-Ge sonuçlarına ulaşmak için önemli girdilerden biri olarak değerlendirilebilir.
Gagne ve Deci (2005), içsel motivasyonun performans ve memnuniyet ile ilişkisine dikkat çekmiştir.
Öğretmenler üzerinde yapılan ve iki ülkeyi karşılaştıran bir araştırmada iş tatmini, iş kalitesi ve performans arasında ilişki olduğu öne sürülmüştür (Yazıcıoğlu, 2010).
Çalışan tarafından ulaşılan performans, çalışanın sahip olduğu yetenekler ve çalışana sağlanan dışsal ödüller kadar, çalışanın sahip olduğu içsel motivasyona da bağlıdır (Tietjen ve Myers, 1998; Taghipour ve Dejban, 2013).
Araştırma bulguları, içsel motivasyonun iş memnuniyetini ve aidiyeti artırdığını ve bunların sonucu olarak performansı olumlu etkilediğini göstermektedir (Karatepe ve Tekinkuş, 2006; Cerasoli ve Ford, 2014).
Grup seviyesinde de oluşabilen içsel motivasyon, çalışanların performansını artıran ve yenilikçi olmayı sağlayan pozitif etkiler sağlar (Thomas, 2009; Yidong, 2013).
Motive olmayan personelin performans göstermesi beklenmemelidir (Koçel, 2013).
Edinilen bilgiler ve yukarıdaki kuramsal gerekçelerden hareketle, içsel motivasyon ve Ar-Ge projelerinin başarısı arasında H3 hipotezi oluşturulmuştur:
H3: İçsel motivasyon Ar-Ge projelerinin başarısı üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir.
60
2.6.4. Öğrenme Yönelimi ve Ar-Ge projelerinin başarısı
Arasındaki İlişki
Her bireyin öğrenme isteği ve bilgi seviyesi, bireyin içinde bulunduğu grubun öğrenme yeteneğine ve bilgi birikimine katkı sağlamaktadır. Ar-Ge ve inovasyon projelerinde, çalışanların yaptıkları iş hakkında bilgi sahibi olmaları ve kişisel gelişim istekleri, kendi performansları kadar iş sonuçlarına da olumlu etki yapacak bir unsurdur. Yapılan çalışmalar, bilgi ve becerileri geliştirdiği için öğrenme yöneliminin performansa olumlu etkisi olabileceğini ortaya koymaktadır (Sujan ve diğer., 1994; Silver, Dwyer ve Alford, 2006).
Bireylerden başlayan öğrenme yönelimi ve öğrenme isteği, işletmelerde değişim sağlayarak uzun vadede başarıyı getirir (Sinkula ve diğer., 1997).
Öğrenme merakı ve başarma arzusu, gelişmeyi sağlayan etkenler olarak ifade edilmiştir (Wang ve Netemeyer, 2002).
Harris ve diğer. (2005), bireysel öğrenme yöneliminin iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerinde etkisi olduğunu belirtmiştir. Bu faktörlerin, performansa ve iş sonuçlarına olumlu etki edeceği çıkarımında bulunulabilir.
Edinilen bilgiler ve yukarıdaki kuramsal gerekçelerden hareketle, öğrenme yönelimi ve Ar-Ge projelerinin başarısı arasında H4 hipotezi oluşturulmuştur:
H4: Öğrenme yönelimi Ar-Ge projelerinin başarısı üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir.
61