AraĢtırmanın Genel Planı

Araştımaya katılmayı kabul eden tüm bireylere, bu araştırma için veri toplama aracı olan anket formu (EK-4) yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulanmıştır. Anket formu aracılığı ile bireylerin demografik özellikleri, sağlık geçmişleri, sigara ve alkol kullanım durumları, beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite alışkanlıkları, antropometrik ölçümleri, beslenme bilgi düzeyleri, bir günlük besin tüketimleri ve yaşam kalite düzeyleri sorgulanmıştır. Araştırmaya katılan bireylerin beslenme durumunu saptamak için alınan besin tüketim formu verileri yaşa ve cinsiyete göre önerilen “Türkiye Beslenme Rehberi 2015” TÜBER‟e göre değerlendirilmiştir. Araştırma bitirildikten sonra turnitin intihal tespit programı kullanılarak benzerlik durumu incelenmiş ve tez çalışması orjinallik raporu doldurulmuştur (EK-5).

16 3.3. Verilerin Toplanması

Araştırmaya katılan bireylerin kişisel ve genel özelliklerini, beslenme alışkanlıklarını, fiziksel aktivite alışkanlıklarını, beslenme bilgi düzeylerini, yaşam kalite düzeylerini saptamak için 38 soru, besin tüketim kayıt formu ve yaşam kalitesi formundan oluşan anket formu (Ek-4) araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulanmıştır. Anket formu A, B, C, D, E, F ve G olarak ayrılan 7 bölümden oluşmaktadır.

A) Genel bilgiler: 10 sorudan oluşan bu bölümde yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi ve yaşam şekli olarak sorgulanan bireylere ait demografik özellikler ve hekim tarafından tanısı konulmuş hastalık, diyet uygulama, geçmişte ameliyat olup olmaması soruları ile bireylerin sağlık özellikleri ve bireylerin sigara ve alkol kullanımlarına ait bilgiler sorulmuştur.

B) Antropometrik Ölçümler: 4 sorudan oluşan bu bölümde araştırmaya katılan bireylere ait vücut ağırlığı, boy uzunluğu, beden kütle indeksi (BKİ) ve bel çevresi ölçümleri yer almaktadır.

Vücut ağırlığı ve boy uzunluğu: vücut ağırlığı ve boy uzunluğu bilgileri kişilerden sorgulama yolu ile alınmıştır.

Beden kütle indeksi (BKİ): Bireylerin BKİ (kg/m2_{) değerleri [Vücut ağırlığı}

(kg)/Boy uzunluğu (m2_{)] formulü ile hesaplanmıştır. Bireylerin BKİ değerleri Dünya}

Sağlık Örgütü (DSÖ) sınıflamasına göre değerlendirilmiştir (49).

Tablo 3.3.1. BKI’ye göre değerlendirme

BKĠ (kg/m²) Sınıflama

< 18.5 Zayıf

18.5-24.9 Normal

25.0-29.9 Kilolu

> 30 Obez

Bel çevresi: Araştırmaya katılan bireylerin bel çevresi ölçümü araştırmacı tarafından alınmıştır. Bel çevresi ölçümü alınırken, en alt kaburga kemiği ile kristailiak arası bulunup, orta noktadan geçen çevre esnek olmayan mezura ile

17

ölçülmüştür. Araştırmaya katılan bireylerin bel çevresi ölçümü mümkün olduğu kadar ince giysi ile yapılmıştır. Bu araştırmada bel çevresi değerlendirilirken DSÖ değerleri referans alınmıştır. Bel çevresi ölçümü erkeklerde <94 cm ve kadınlarda <80 cm sağlıklı olarak kabul edilmiştir (50).

Tablo 3.3.2. Bel çevresi ölçümlerine göre değerlendirme

Cinsiyet

Normal Bel Çevresi

ArtmıĢ Risk Bel Çevresi

Yüksek Risk Bel Çevresi

(cm) (cm) (cm)

Erkek <94 94-101 >102

Kadın <80 80-87 >88

C) Beslenme alışkanlıkları: 14 sorudan oluşan bu bölüm araştırmaya katılan bireylerin beslenme alışkanlıklarını saptamak amacıyla günlük tüketilen ana öğün sayısı, ara öğün sayısı, öğün atlama olup olmadığı-sıklığı- nedeni, güne başladıktan sonra ilk öğünü tüketme süresi, günlük su tüketim miktarı, yemeklerin tuz düzeyi, yemek yeme hızı, öğün aralarında yiyecek içecek tüketimi olup olmaması ve yiyecek içecek tüketimi var ise bireylerin tercihleri, dışarıda yemek tüketim sıklığı (restoran, cafe vs.) dışarıda yemek tercihleri, yiyecek pişirme yöntemleri sorgulanmıştır.

D) Fiziksel aktivite alışkanlıkları: 2 sorudan oluşan bu bölümde araştırmaya katılan bireylerin fiziksel aktivite alışkanlıklarını belirleyebilmek amacıyla, düzenli fiziksel aktivite yapıp yapmadıkları ve eğer düzenli fiziksel aktivite yapıyorlar ise fiziksel aktivite türü, süresi ve sıklığı sorgulanmıştır. Fiziksel aktivite yapan bireyler DSÖ‟nün 18-64 yaş grubu bireyler için olan önerilerine göre değerlendirilmiştir (51).

E) Beslenme bilgi düzeyi: 10 sorudan oluşan bu bölüm araştırmaya katılan bireylerin beslenme konusundaki bilgi düzeylerini ölçmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu sorular; sağlıklı beslenmenin tanımı, günlük öğün sayısı, karbonhidrat-protein- yağ kaynakları, tuz tüketim düzeyi, besinlerin saklanması ve pişirilmesi hakkında bilgi seviyelerini ölçecek şekilde literatüre dayalı olarak hazırlanmıştır. Araştırmaya katılan bireylerin beslenme bilgi düzeylerinin değerlendirilmesinde her sorunun

18

doğru yanıtı için 1 puan, yanlış yanıtı için 0 puan verilerek toplam 10 puan üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Yapılan istatistiksel değerlendirme sonucu bilgi puanları küçükten büyüğe doğru dizilerek, çeyrek değerlere göre (quartiles) kesme noktası belirlenmiştir. 25. yüzdeliğe 5 puan, 50. yüzdeliğe 6 puan ve 75. yüzdeliğe 8 puan karşılık gelmektedir. Böylece bireylerin % 25‟ni kapsayan 0-5 puan aralığına zayıf, tam ortadaki %50‟lik dilimde olanlara (6-7puan) orta, bireylerin son yüzdelikte kalan yani 75. yüzdeliğe karşılık gelen kısmına ise iyi sınıflandırılması yapılmıştır. ( Tablo 3.3.3.)

Tablo 3.3.3. ÇalıĢmaya katılan bireylerin beslenme bilgi düzeyi BaĢarı Puanlarının Derecesi BaĢarı Derecelerinin Anlamı

≤5 Zayıf

6-7 Orta

≥8 İyi

F) Besin Tüketim Kaydı Formu: Anket formunun bu bölümde “ 24 saatlik hatırlatma yöntemi” kullanılarak besin tüketim kaydı alınmıştır. Besin tüketim kayıt formuna yazılan günlük diyetle alınan enerji ve besin öğeleri, Türkiye için geliştirilen “Bilgisayar Destekli Beslenme Programı, Beslenme Bilgi Sistemi (BEBİS)” kullanılarak analiz edilmiştir (52). Hesaplanan enerji ve besin ögeleri yaşa ve cinsiyete göre önerilen „Türkiye Beslenme Rehberi 2015‟ TÜBER‟e göre değerlendirilmiştir (3).

G) Yaşam Kalitesi Formu: Bu bölümde araştırmaya katılan bireylerin yaşam kalite düzeyleri jenerik ölçek özelliğine sahip kısa form - 36 (SF 36) ile ölçülmüştür. SF-36 yaşam kalitesi ölçeği 8 boyutun ölçümünü sağlayan 36 maddeden oluşmuştur. Bu alt boyutlar; sağlığın genel algılanması (5 madde), ağrı (2 madde), fiziksel fonksiyon (10 madde), enerji /vitalite (4 madde), mental sağlık (5 madde), emosyonel sorunlara bağlı rol kısıtlılıkları (3 madde), fiziksel fonksiyona bağlı rol kısıtlılıkları ( 10 madde) ve sosyal fonksiyondur (2 madde) (53). SF-36 yaşam kalitesi ölçeği son 4 haftanın değerlendirilmesini sağlamaktadır. Yaşam kalitesini belirten toplam bir puan yoktur, her bir alt boyut için ayrı ayrı puanlama sistemi vardır (54). Alt boyutlar 0-100 puan arasında puanlandırılmaktadır ve 0 puan kötü

19

sağlık durumunu belirtirken, 100 puan iyi sağlık durumunu belirtmektedir. Koçyiğit ve arkadaşları tarafından SF-36 yaşam kalitesi ölçeğinin Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmıştır (55). SF-36 alt birimlerinin anlamı Tablo 3.3.4‟te gösterilmektedir (56).

Tablo 3.3.4. SF-36 alt birimlerinin anlamı

Alt Ölçekler DüĢük Puan Yüksek Puan

Fiziksel Fonksiyon

Yıkanma ve giyinme tüm fiziksel etkinlikleri yerine

getirmede kısıtlılık

En zor olanlar dahil tü fiziksel etkinlikleri herhangi bir kısıtlılık olmaksızın yerine

getirebilme

Fiziksel Rol Kısıtlılıkları

Fiziksel sağlığın bozulmasının sonucu olarak işte ya da diğer günlük etkinliklerde sorunlar

Fiziksel sağlık olarak işte veya diğer günlük etkinliklerde

sorun olmaması

Sosyal Fonksiyon

Fiziksel ve emosyonel sorunlara bağlı olağan toplumsal etkinliklerde aşırı ve

sık kesinti olması

Fiziksel ya da emosyonel sorunlara bağlı kesinti olmaksızın olağan toplumsal

etkinlikleri yürütme

Ağrı Aşırı şiddetleyici ve kısıtlayıcı _ağrı Ağrı olmaması ya da ağrıya _{bağlı kısıtlılık olmaması}

Mental Sağlık Sürekli sinirlilik ya da _{depresyon duyguları} Sürekli sakin, mutlu ve rahat

hissetme

Emosyonel Rol Kısıtlılıkları

Emosyonel sorunların sonucu işte ya da diğer günlük

etkinliklerde sorunlar

Emosyonel sorunların sonucu işte ya da diğer günlük etkinliklerde sorun olmaması

Enerji/Vitalite Sürekli yorgun ve bitkin

hissetme

Sürekli canlı ve enerjik hissetme

Sağlığın Genel Algılanması _{giderek kötüleşeceğine inanma} Sağlığın kötü olduğuna ve Sağlığın mükemmel olduğuna

inanma