AraĢtırma Yapılan Ġstasyonların Özellikler

AraĢtırma yapılan toplam üç istasyonun hepsi, Edirne ili Merkez ilçesinde bulunmaktadır. Ġstasyonlar ortalama olarak sabah saat 5.00 ile akĢam saat 23.00 arasında ibadet ve ziyaret amaçlı kullanılmaktadır. Birinci ve ikinci istasyon ibadet etmenin yanında gün içerisinde turistik amaçla ziyaret edilen, üçüncü istasyon sadece ibadet etmek için kullanılan tarihi binalardır.

ÇalıĢmanın yapıldığı bütün istasyonlara dıĢarıdan giriĢler kontrollü olarak yapılmaktadır. Bu mekânların halıda, iç ve dıĢ havasında bulunan mikrofungusları izole

etmek amacıyla örnekleme iĢlemleri yapılmıĢtır. AĢağıda örnekleme yapılan bu üç istasyonun özellikleri belirtilmiĢtir.

Camiler ibadet etme ve turistik amaçla ziyaret edilen tarihi binalardır. Caminin dıĢ ve iç ortam atmosferi ve halısındaki fungal konsantrasyonu araĢtırmak, fungusların yaratabilecekleri olası riskleri belirlemede önemli rol oynayabilir ve önlem alma gerekliliğini ortaya koyabilir. Her yaĢ grubundan ziyaretçisi olmasının yanı sıra yaĢlılar ve sağlığı iyi olmayan çocuklar da bu tür yerleri ziyaret edebilirler. Hava ve halıdaki olası mikobiotayı saptamak, camiye gelen ziyaretçilerin sağlığını tehlikeye düĢürecek riskleri belirlemede önemlidir. Mikrofungusların enfeksiyon veya alerjik etki yapma etkileri göz önünde bulundurularak bir yerin özellikle hava kalitesinin incelenmesi büyük önem taĢımaktadır. Özellikle atopik kiĢilerde alerjik reaksiyonların tetiklenmesinde önemli rol oynadığından iç ortam hava kalitesinin en iyi olması gereken yerler arasında toplu kullanım alanlarının önemli olduğu düĢünülmelidir.

1. Ġstasyon:

Mimar Sinan‘ın yaptığı anıtsal yapı özelliği gösteren ve 2011 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine alınan cami Osmanlı-Türk sanatının ve dünya mimarlık tarihinin baĢyapıtlarındandır. Yapının mülkiyeti Sultan Selim Vakfı‘ndadır. Edirne-Merkez Yeni Mahalle‘sindedir.

Edirne‘nin ve Osmanlı Ġmparatorluğu‘nun simgesi olan cami, kentin merkezinde, daha önceleri Sarıbayır ve Kavak Meydanı isimlendirilen yerdedir. Burada daha önce Yıldırım Bayezid‘in bir saray yaptırdığı bilinmektedir. 1569–1575‘te Sultan II. Selim‘in emriyle yaptırılmıĢtır. Çok uzaklardan dört minaresi ile göze çarpan yapı, kurulduğu yerin seçimiyle, Mimar Sinan‘ın aynı zamanda usta bir Ģehircilik uzmanı olduğunu da göstermektedir. Kesme taĢtan yapılan cami iç bölümüyle 1.620 m2_‘lik, tümüyle 2.475 m2_{‘lik bir alanı kaplar. Mimarlık tarihinde en geniĢ mekana kurulmuĢ} yapı olarak nitelenen cami, yerden yüksekliği 43.28 metre olan kubbesiyle ilgi çeker.

Yapıyı, kubbe kasnağında 32 küçük pencereyle, yüzlerdeki üst üste 6 dizide çok sayıdaki pencere aydınlatmaktadır. Ortada, mermerden zarif bir Ģadırvan vardır. Son cemaat yeri, kalın yuvarlak 6 sütun üzerine 5 kubbelidir. Mermer iĢlemeli giriĢ kapısının

üzerindeki kubbe yivli, diğerleri düzdür. Caminin 3.80 m. çapında, 70.89 m. yüksekliğindeki üçer Ģerefeli dört zarif minaresi vardır. GiriĢ yönündeki Ģerefelere tek yolla, diğer ikisinde ise üç Ģerefeye ayrı ayrı yollardan çıkılmaktadır.

Cami, mimari özelliklerinin eriĢilmezliği yanında taĢ, mermer, çini, ahĢap, sedef gibi süsleme özellikleriyle de son derece önemlidir. Yapının çini süslemelerinin, Osmanlı ve dünya sanatında ayrı bir yeri vardır. XVI. yüzyıl çiniciliğinin en güzel örnekleri olan bu çiniler, sır altı tekniğinde olup Ġznik‘te yapılmıĢtır. Mihrap duvarı, minber köĢk duvarı, hünkâr mahfili duvarlar, kadınlar mahfili, kemer köĢelikleri, kıble yönündeki pencere alınlıkları çinilerle bezenmiĢtir. Mihrap duvarındaki büyük çini panolarda al, mavi çiçek ve yaprak süslemeler, pencere üstlerinde lacivert üzerine ak, sülüs Elham Suresi yazılı kartuĢlar, en üstte de geniĢ bir ayet bordürü yer alır. Minber KöĢkü‘ndeki çini pano, lacivert üzerine ortada kırmızı, ak bahar çiçekli ağaç altında yaprak, sümbül ve lalelerle bezenmiĢtir.

Cami, Osmanlı döneminde inĢa edilen camilere benzer özellik göstermektedir. Üç ana bölümden meydana gelmektedir.

1- Cami iç kısmı 2- Ġç avlu 3- DıĢ avlu.

Caminin içi ibadet edilen bölümdür. Ġç avlu cami binasına bitiĢik etrafı yüksek duvarlarla çevrili kısımdır. Ġç avlunun ortasında cemaatin abdest alması için yapılmıĢ Ģadırvan bulunmaktadır. DıĢ avlu ise iç avlu ve cami binasını çevreler. Etrafı pencereler açılmıĢ taĢ duvarlarla çevrilmiĢtir, zemini topraktır ve yeĢil alan Ģeklinde düzenlenmiĢtir [113].

Cami‘nin giriĢ ve ikinci katı ibadet etme ve turistik amaç için hizmet vermektedir. Binanın pencereleri ahĢap çerçeve, duvarları plastik boyadır ve kalorifer sistemi ile ısınma sağlanmaktadır. Ġç ortam zemini tamamen halı kaplamadır. Ortasında mermerden bir Ģadırvan bulunmaktadır. Havalandırma, pencereler ve hava sıcaklığının yüksek olduğu zamanlarda kapılar vasıtası ile doğal yolla yapılmakta ve baĢka bir havalandırma sistemi bulunmamaktadır. Binada idari sorumlu ve din görevlisi olarak bir kiĢi ve bir yardımcı eleman sürekli olarak bulunmaktadır [114].

2.Ġstasyon:

Cami Edirne‘de osmanlılardan günümüze ulaĢmıĢ en eski anıtsal yapıdır. 15. yüzyılda yapılmıĢ cüsseli camilerin en önemlisidir. Edirne‘de zamanımıza ulaĢmıĢ ilk orjinal abidevi yapı olarak da bilinir. 1403‘te Sultan I.Süleyman tarafından yapımına baĢlanmıĢ, Musa Çelebi inĢaatına devam etmiĢ ve Çelebi Sultan Mehmet zamanında 1414‘te bitirilmiĢtir. Mimarı Konyalı Hacı Alaaddin, kalfası Ömer Ġbn-i Ġbrahim‘dir.

Konum olarak cami Ģehir çarĢısının tam merkezinde tarif edilmektedir [114]. Erken dönem camileri baĢlığı altında çok birimli veya çok kubbeli camiler grubuna girer. Merkezi kubbeyi taĢıyan dört iri ayak ile dört duvar üzerine dokuz kubbelidir. Ġçeriden 2116 m2_{‘lik bir alanı kaplar, bu geniĢ saha dört adet taĢtan ve kare Ģeklinde} sütuna dayalı dokuz kubbeli bir çatı ile örtülmüĢtür [116]. Taç Kapı, son cemaat yeri giriĢi ve minber ak mermerdendir. Kuzey ve batı yüzleri daha süslüdür. Son cemaat yeri giriĢindeki kemer çevresinde bulunan rozetler ve spiralli süsleme, onarımda yapılmıĢtır. Ġç mekânda yalnızca dört paye oluĢu yapıya ferah bir görünüm verir. Bu özelliğiyle Osmanlı mimarisinde mekânın birleĢtirilmesi yönünden yeni bir aĢamayı oluĢturur. Paye ve duvarlarda yer alan iri ak yazılar ve Barok Süsleme, mekân etkisini zayıflatır. Camide süsleme yönünden en önemli bölüm minberdir.

Kapı üzerindeki yazıtta Çelebi Sultan Mehmet‘in adı vardır. BeĢ kemerli son cemaat yeri ve biri tek öbürü iki Ģerefeli, iki minaresi vardır. Cami, 1748‘de yangından, 1752‘de depremden zarar görmüĢtür. Sultan I.Mahmut Döneminde 1754‘te, daha sonraki dönemlerde ise 1924 ve 1934‘te restore edilmiĢtir. Bina yapımında iri kesme taĢlar kullanılmıĢtır.

Bina ulaĢımın yapıldığı ana caddenin yanında konumlanmıĢtır. Tek katlı yapı özeliği göstermektedir. Ġç ortam toplam olarak 2116 m2_{‘dir. Bu istasyonun pencereleri} ahĢap çerçeve Ģeklindedir. Duvarları, plastik boya ve üzerinde süslemeler bulunmaktadır. Isınma halı altına yerleĢtirilmiĢ elektrikli rezistans düzeneği ile sağlanmaktadır. Havalandırma pencereler ve kapılar yolu ile yapılmaktadır. Ġç ortam, ibadetin yapıldığı kısmın zemini tamamen halı ile kaplıdır. Cami 1. istasyona yakın konumdadır ve turist ve ibadet yoğunluğu benzer özelliklerdedir. Bu istasyonda din görevlisi ve hizmetli gün boyunca hizmet etmektedir [113, 116].

3.Ġstasyon:

Kontrol olarak kabul edilen Cami, Edirne‘de Yıldırım Semti‘nde 1942 yılında inĢa edilip günümüze ulaĢmıĢ bir yapıdır. Konum olarak cami, Ģehirden 6 kilometre uzaklıktadır. Kubbesiz camiler grubuna girer. Ġçeriden 150 m2_{‘lik bir alanı kaplar,} tuğladan yapılmıĢ duvarlara sahip olan bu cami normal bir çatı ile örtülmüĢtür. Camide süsleme yönünden hiçbir çalıĢma bulunmamaktadır.

Bina ulaĢımın yapıldığı ana caddenin yanında konumlanmıĢtır. Tek katlı yapı özeliği göstermektedir. Bu istasyonun pencereleri PVC çerçeve Ģeklindedir. Duvarları plastik boyalıdır ve üzerinde iĢlemeler bulunmamaktadır. Isınma klima ile sağlanmaktadır. Havalandırma pencereler ve kapılar yolu ile yapılmaktadır. Ġç ortamda ibadetin yapıldığı kısmın zemini tamamen halı ile kaplıdır. Etraf zemini topraktır ve yeĢil alan Ģeklinde düzenlenmiĢtir.

BÖLÜM 4