Annenin Çocuk Besleme Tutum ve Uygulamaları

Çocukluk çağında aşırı ağırlık kazanımına katkıda bulunan etmenler oldukça kapsamlıdır. Bu açıdan çocukların beslenme alışkanlıkları ve diyet alımında

ebeveynlerin etkili rolü bulunmaktadır. Özellikle annenin çocuğu besleme

uygulamaları çocuğun besin tercihi, enerji alımı ve vücut ağırlığı üzerinde etkilidir [196,197].

Çocuk besleme konusunda veriler genellikle ailenin verdiği ifadelerden elde edilmektedir ve yapılan çalışmalar gerçekten de annelerin çocuk besleme ile ilgili verdikleri ifadelerin oldukça güvenilir, doğru bilgi kaynakları olduğunu kanıtlamaktadır. Ebeveynlerin çocuklarının beslenmesiyle ilgili kontrolcü alışkanlıkları, tutumları ve inanışlarını inceleyen en yaygın metotlardan biri olan Çocuk Besleme Anketi’nden (CFQ) gelen öz-bildirimler konuyla ilgili önemli veri kaynaklarını oluşturmaktadır [198].

Ebevynlerin yüksek kontrollü besleme uygulamalarının (yeme baskısı, kısıtlama, izlem) çocuklarının besin alımı ve vücut ağırlığının, daha az kontrol uygulayan ebeveynlerin çocuklarına göre yüksek veya düşük olacağı hipotez

edilmektedir[132]. Camcı [115] Türkiye’de yaptığı çalışmada ebevynler en yüksek

puanı “izlem” alt boyutundan, en düşük puanı “algılanılan aile vücut ağırlığı” alt

boyutundan almıştır.Yapılan bu çalışmada anneler ölçek genelinden en yüksek puanı

“kısıtlama” (ortalama 30.0±7.3) alt boyutundan almış ve “algılanan sorumluluk” (ortalama 13.2±2.1), “izlem” (ortalama 13.2±2.4) ve “yeme baskısı” (ortalama 13.1±4.3), puanları onu izlemiştir. Anneler en düşük puanı ise “algılanan çocuk

vücut ağırlığı” (ortalama 8.8±1.) alt boyutundan almıştır (Tablo 4.12). Annelerin

çocuğun enerji içeriği yüksek besinlerin tür ve miktarını kısıtlama davranışını gösteren “kısıtlama” alt boyutu puanının yüksek olması çocuklarının vücut ağırlığını

96

kontrol etme çabasısının sonucu olarak düşünülebilir. Ancak çocuğu şişman olarak kabul etme derecesini gösteren ”algılanan çocuk vücut ağırlığı” puanının düşük olması da çocuklarını hafif şişman ve şişman olarak görmediğini düşündürmektedir.

Geçmiş çalışmalar, çocuk cinsiyetinin ebeveyn besleme uygulamalarında önemli bir rol oynayabileceğini ileri sürmektedir. Türkiye’de yapılan bir çalışma sonucu çocuklarının cinsiyetine göre ebeveynlerin ÇBA’nde yer alan “çocuk vücut ağırlığı hakkındaki ilgi” alt boyut puan ortalaması arasında anlamlı bir fark olduğu belirtilmiştir [115]. Yapılan bu araştırmada hem kız hem de erkek çocuğu olan annelerin “algılanan çocuk vücut ağırlığı” ve “izlem” alt boyut puanları arasında anlamlı bir fark olduğu bulunmuş. Erkek çocuk annelerinin bu iki alt boyuttan aldığı puanlar, kız çocuk annelerinden daha yüksek çıkmıştır (p˂0. 05) (Tablo 4.14). Annelerin erkek çocuklarının vücut ağırlığı ile ilgili daha çok endişe duydukları ve

besin tüketimlerini izlem altına aldıkları görülmektedir. Bu durum, araştırmada

şişman olan erkek çocuk oranının daha yüksek olmasından kaynaklanıyor olabilir. Yapılan bazı çalışmalar, annenin kısıtlama uygulaması ile çocuk vücu ağırlığı arasında pozitif bir ilişki olduğunu [129,143], bazı çalışmalarda yeme baskısı uygulaması ile çocuk vücut ağırlığı arasında negatif bir ilişki olduğunu göstermektedir [199,200]. Özellikle yeme baskısı uygulaması ile çocuklarda sebze ve meyve tüketimi arasında negaitf bir ilişki olduğu belirtilmiştir [201]. Ayrıca ebevyn besleme uygulamalarından bir diğeri olan “izlem” davranışı ile okul öncesi

çocukların BKİ arasında bir ilişkili olabileceği gösterilmiştir [9]. Webber ve

ark. [129] çocukların vücut yağ oranı ile “kısıtlama” uygulaması arasında yüksek, “yeme baskısı” uygulaması arasında ise düşük bir ilişki olduğunu ve çocuğunun vücut ağırlığı hakkında endişe duyan annelerin daha çok “kısıtlama” uygulaması yaparak çocukta yağ oranının artmasına neden olduğunu belirlemiştir. Aynı

97

çalışmada annelerin çocukların vücut ağırlığını zayıf olarak algılamaları sonucu yeme baskısı uygulamasının arttığı, ancak çocuk vücut ağırlığı ile yeme baskısı

arasında bir ilişki olmadığı saptanmıştır. Nitekim Matheson ve arkadaşları [202]

tarafından yapılan başka bir çalışma sonucu ise annelerin “yeme baskısı” uygulaması ile çocuklarda vücut yağ oranının azaldığı bulunmuştur. Kong ve ark. [197] annelerin “çocuk vücut ağırlığı hakkındaki ilgi” ve “kısıtlama” alt boyut

puanları ile çocukların BKİ’i arasında pozitif ilişki olduğunu göstermiştir.Türkiye’de

yapılan bir araştırmada erkek çocukların BKİ’leri artıkça ebeveynlerin “algılanan çocuk vücut ağırlığı” ve “kısıtlama” davranışlarının arttığı, “yeme baskısı” davranışlarının azaldığı görülmüştür.Aynı çalışmada kız çocuğu olan ebeveynlerin ise çocuklarının BKİ’leri artıkça, “çocuk vücut ağırlığı hakkındaki ilgi”, “algılanan aile vücut ağırlığı” ile ‘kısıtlama’ uygulaması puanlarının arttığı ve “izlem”

uygulamasından alınan puanların azaldığı belirtilmiştir [115]. Yapılan bu araştırmada

erkek çocukların vücut ağırlığı ve BKİ’i ile annelerin “algılanan çocuk vücut ağırlığı” ve “çocuk vücut ağırlığı hakkındaki ilgi” alt boyutları arasında positif ilişki olduğu saptanmıştır.(p<0.05)(4.17).

Birch ve Fisher [203] tarafından annelerin kız çocuklarına “kısıtlama” ve “izlem” uygulamasının kız çocuklarında enerji alımı ve BKİ’i artışı ile ilişkili olduğunu belirtmiştir. Yapılan bu araştırmada kız çocuklarının BKİ’i ile annelerin “algılanan çocuk vücut ağırlığı” ve “kısıtlama” uygulaması arasında positif ilişki olduğu saptanmıştır (p<0.05)(4.17). Powers ve ark. [204] okul öncesi dönem çocukların yalnızca şişman annelerinin “kısıtlama” ve “izlem” alt boyut puanları ile çocukların BKİ’i arasında ilişki olduğunu saptamıştır. Yapılan bu araştırmada annelerin “algılanan aile vücut ağırlığı” ve “çocuk vücut ağırlığı hakkındaki

98

ilgi” alt boyut puanları ile annelerin BKİ’i arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur (p<0.05) (4.17).

Diğer taraftan, yapılan bu araştırmada annelerin büyük çoğunluğu (% 70) çocuğuna besinleri “ödül” olarak sunmakta ve % 27.5’i çocuğuna kendisini daha iyi

hissetmesi için besin vermektedir (Tablo 4.2). Wardle ve ark. [138] 3- 5 yaş arası

ikiz çocuklarda yaptığı çalışmada; şişman annelerin vücut ağırlığı normal annelere göre duygusal sıkıntı ile başa çıkmak için çocuklarına besin sunduğu ve besinleri “ödül” olarak kullandığı ve çocukları besinleri daha fazla yemesi için daha çok teşvik ettiği saptamıştır.Yapılan bu araştırmada besinleri ödül olarak sunan ve sunmayan annelerin çocuk besleme ölçeğinden aldığı puanlar benzer , çocuğuna kendisini daha iyi hissetmesi için besin vermeyen annelerin ise “izlem” alt boyutu puanı daha yüksektir (p<0.05) (Tablo 4.15).