Anlaşma İçeriğini Değiştirmeye Zorlama Suçu 1. Genel Açıklamalar

AnlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu, 5237 Sayılı TCK'nın 117nci maddesinin birinci fıkrasında düzenlenen iĢ ve çalıĢma hürriyetinin ihlali suçunun özel görünüĢ biçimidir.

4.1.4.1.2. Suçla Korunan Hukuki Değer

Bu suçla korunmak istenen hukuki değer genel itibari ile bireye ait iĢ ve çalıĢma hürriyeti olmakla birlikte, aynı zamanda incelenen suç tipinin, iĢ ve çalıĢma hürriyetinin sınırlı bir bölümü olan “sözleĢme hürriyeti”ni himaye etmekte olduğunu ifade edebiliriz. Bu suçla korunan sözleĢme hürriyeti ise, genel anlamda sözleĢme hürriyeti olmayıp, iĢçi

60

ve iĢverenler arasında kurulan sözleĢmelere iliĢkin hürriyettir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:943).

Madde “sözleĢme içeriğini zorla değiĢtirme” eylemlerini suç saymaktadır. Bu itibarla içeriğinin zorla değiĢtirilmesi söz konusu olan sözleĢmeler, iĢ sözleĢmesi ile toplu iĢ sözleĢmeleridir. Bu bakımdan bir iĢverenin baĢka bir iĢverenle yapmıĢ oldukları sözleĢmelerin içeriklerinin değiĢtirilmesi için zorlama eylemi söz konusu olduğunda, 5237 sayılı TCK'nın 117nci maddesinin 4üncü fıkrası uygulama alanı bulamayacaktır (Öztürk,2006:215).

4.1.4.1.3. Fail ve Mağdur 4.1.4.1.3.1. Suçun Faili

Bu suçun faili, cebir veya tehdit kullanmak suretiyle, iĢçiyi veya iĢverenleri ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya daha önceden kabul edilenlerden baĢka koĢullar altında anlaĢma kabulüne zorlayan kiĢidir (Öztürk,2006:216). Maddede yer alan suç bakımından fail herhangi bir kimse olabilir. Bu bakımdan failin iĢçi, iĢveren, yabancı, Türk, devlet memuru, diğer kamu görevlisi olması mümkündür. Failin kamu görevlisi olması 119uncu maddeye göre ağırlaĢtırıcı bir sebep teĢkil etmektedir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:943).

4.1.4.1.3.2. Suçun Mağduru

117nci maddenin 4üncü fıkrasında yer düzenlenen suçun oluĢması için mağdurun iĢ ve çalıĢma hürriyetini kullanan bir kiĢi olması gerekmektedir. Bu sebeple anılan suçun mağduru, iĢçi veya iĢveren olabilir (Öztürk,2006:216). Mağdurun bir kiĢi ya da birden fazla olması önem taĢımamakla birlikte, tek bir kiĢi anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlandığında da madde hükmü ihlal edilmiĢ olacaktır.

4.1.4.1.4. Suçun Unsurları 4.1.4.1.4.1. Maddi Unsuru

117nci maddenin 4üncü fıkrasında yer alan anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçunun maddi unsuru, cebir veya tehdit kullanarak, iĢçiyi veya iĢverenleri ücretleri azaltıp çoğaltmaya ve evvelce kabul edilenlerden baĢka koĢullar altında anlaĢma

61

kabulüne zorlamak eylemi oluĢturmaktadır. Bu bakımdan cebir veya tehdit, bu suçun unsurunu teĢkil etmektedir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:945).

Bu kapsamda maddede yazılı suçun cebir veya tehdit dıĢında hukuka aykırı baĢka bir davranıĢla iĢlenmesi mümkün değildir. Mağdur olan iĢçi veya iĢvereni zorlamak neticesi, cebir veya tehdit dıĢında baĢla bir hukuka aykırı bir davranıĢla (örneğin, korkutma, hakaret veya Ģantaj yolu ile) elde edilmeye çalıĢıldığında, fail 117nci maddenin 4üncü fıkrasına göre değil, 117nci maddenin 1inci fıkrasına göre cezalandırılacaktır.

Cebir veya tehdit eylemleri, aktif bir davranıĢ gerektirdiğinden anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu icrai bir suçtur. Bunun yanında maddedeki suçun oluĢabilmesi için cebir veya tehdit eylemlerinden birisinin gerçekleĢtirilmesi suretiyle neticenin elde edilmesi gerekli ve yeterli olduğundan aynı zamanda bu suç seçimlik hareketli bir suçtur. Yine maddede yer alan suç, bir tehlike suçudur. Zira bu suçla korunan hukuki yarar, iĢ sözleĢmesi veya toplu iĢ sözleĢmesi yapma hürriyetidir. Suçun oluĢması için bu sözleĢmelerle belirlenen ücretlerin veya çalıĢma koĢullarının değiĢmiĢ olması gerekmez. Mağdurun buna zorlanması gerekli ve yeterlidir (ġen,2006:483; Öztürk, 2006:222).

Burada üzerinde durulması gereken önemli bir husus da Ģudur: 117nci maddenin 4üncü fıkrasında yer alan anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu grev ve lokavtı yasaklayıcı bir hüküm değildir. Zira kanuna uygun grev ve lokavt yapılmak suretiyle ücretlerin azaltıp çoğaltılması veya evvelce kabul edilen Ģartlardan daha baĢka koĢullar altında anlaĢma yapılmaya zorlanması mümkün olup, bu durumlar anılan maddenin ihlali sayılmayacaktır (Öztürk, 2006:219).

4.1.4.1.4.2. Manevi Unsuru

117nci maddenin 4üncü fıkrasında yer alan anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu kasten iĢlenebilen bir suç olup, bu suçun manevi unsurunu iĢçiyi veya iĢverenleri ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul edilenlerden baĢka koĢullar altında anlaĢmalar kabulüne zorlamak özel kastı oluĢturmaktadır. Bu suç bakımından genel kastın gerekli ve yeterli ileri olduğunu ifade eden görüĢler de bulunmakla beraber (ġen,2006:482), maddede aranan bu özel kasıt ile hareket etmeyen failin 117nci

62

maddenin 4üncü fıkrasında yazılı bulunan suçu iĢlemiĢ olduğu söylenemeyecektir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:946; Öztürk, 2006:223).

Maddede yazılı bulunan suç olası kastla da iĢlenebilecektir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:946). Bu suç bakımından failin hangi amaçla hareket ettiğinin bir önemi bulunmamakta, failin siyasi veya iktisadi bir amaç taĢıması suçun oluĢmasına engel olmamaktadır (Öztürk, 2006:224).

4.1.4.1.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri 4.1.4.1.5.1. Teşebbüs

117nci maddenin 4üncü fıkrasında yer alan anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu kasten iĢlenebilen bir suç olduğundan teĢebbüse elveriĢli görünmektedir. Ancak failin bu suça teĢebbüs ettiğinden söz edebilmek için, iĢlemeyi kastettiği bu suçu elveriĢli hareketlerle doğrudan doğruya icraya baĢlamıĢ olması gerekmektedir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:946).

4.1.4.1.5.2. İştirak

117nci maddenin 4üncü fıkrasında yer alan anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu iĢtirak bakımından herhangi bir özellik arz etmez (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:946). Bu kapsamda iĢtirakten söz edebilmek için, suça birden fazla kiĢinin katılmıĢ olması, suça katılan her kiĢinin bu suça iĢtirak etmek iradesine sahip olması, hareket ile netice arasında illiyet bağının bulunması ve bağlılık kuralı gereğince de, iĢlenen suçun en azından teĢebbüs aĢamasında kalmıĢ olması gerekmektedir (Öztürk, 2006:227).

4.1.2.5.3. İçtima

Suçların içtimaı, tek hareketle birden fazla hukuki değerin veya farklı hareketlerle tek hukuki değerin ihlal edilmesini ifade etmektedir (Centel, 2002:442). Suçların içtimaı 5237 Sayılı TCK'nın 42nci maddesinde (BileĢik suç), 43üncü maddesinde (Zincirleme suç) ve 44üncü maddesinde (Fikri Ġçtima) olarak düzenlenmiĢtir.

Maddede yazılı suçun zincirleme bir Ģekilde iĢlenmesi mümkündür. AnlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlamak kararını gerçekleĢtirmek iradesi kapsamında fail, maddede yazılı suçu mağdura karĢı farklı zamanlarda olmak üzere birden çok kez iĢlerse zincirleme suç

63

hükümleri çerçevesinde cezalandırılacak, ancak cezasında 5237 Sayılı TCK'nın 43üncü maddesi gereğince arttırıma gidilecektir.

Yine bu suç bakımından 5237 Sayılı TCK'nın 44üncü maddesinde düzenlenen fikri içtima hükümlerinin uygulanması mümkün olup, iĢlediği bir fiil ile anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu dıĢında farklı bir veya birkaç suçun oluĢmasına sebebiyet veren fail, 5237 Sayılı TCK'nın 44üncü maddesi gereğince en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılacaktır (Öztürk, 2006:212).

4.1.4.1.6. Suça Etki Eden Nedenler

5237 Sayılı TCK'nın 119uncu maddesinde yer alan “ortak hüküm”de sayılan ağırlatıcı sebepler 117nci maddenin 4üncü fıkrasında yer alan anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu yönünden de uygulama alanı bulacaktır. Buna göre anlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçunun silahla, kiĢinin kendisini tanınmayacak bir hâle koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel iĢaretlerle, birden fazla kiĢi tarafından birlikte, var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluĢturdukları korkutucu güçten yararlanılarak veya kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle iĢlenmesi halinde faile verilecek ceza bir kat arttırılacaktır. Bu suçun iĢlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaĢmıĢ hallerinin gerçekleĢmesi söz konusu olduğunda ise , faile ayrıca kasten yaralama suçundan dolayı da ceza verilecektir (Öztürk, 2006:213).

Diğer yandan bu suça özgü olarak faile daha az ceza verilmesini gerektiren hafifletici bir neden öngörülmemiĢ ise de, bu suçtan dolayı temel ceza tayini sırasında koĢulları oluĢtuğunda 5237 Sayılı TCK'nın 62nci maddesinin tatbiki ile failin cezasından altıda birine kadar indirim yapılabilecektir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:946; Öztürk, 2006:213). 4.1.4.1.7. Soruşturma ve Kovuşturma

AnlaĢma içeriğini değiĢtirmeye zorlama suçu Ģikâyete bağlı değildir (Öztürk, 2006:213).Bu sebeple mağdurun Ģikâyeti olmasa dahi bu suçun iĢlendiğini ihbar alan Cumhuriyet savcısı, fail hakkında genel hükümler uyarınca resen soruĢturma baĢlatabilecektir (Parlar ve Hatipoğlu, 2007:946).

64

4.1.4.2. İşin Durmasına, Sona Ermesine veya Durmanın Devamına Neden Olma