Anket

Tarih öğretmenlerinin tarihsel empatiyle ilgili bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi amacıyla, araştırmacı tarafından açık uçlu anket geliştirilmiştir.

3.3.1.1. Anketin Geliştirilmesi

Araştırmanın amacı doğrultusunda, araştırmacı tarafından hazırlanan anket 13 sorudan oluşmaktadır. Geliştirilen anketin geçerlilik çalışması kapsamında yapılan pilot çalışmada 1 akademisyen ve 3 tarih öğretmeninin görüşünden faydalanılmıştır. Alınan uzman görüşlerinden sonra anket sorularında herhangi bir değişikliğe ihtiyaç duyulmamıştır.

3.3.2. Mülakat

Görüşme, nitel çalışmalarda sıklıkla kullanılan veri toplama araçlarından birisidir. Brigs (1986) görüşme yönteminin sosyal bilimlerde kullanılan en etkili yöntem olduğunu savunmakta, bireyin duygu, düşünce ve inançlarına ulaşmada etkili olduğunu belirtmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Görüşme (mülakat) ile bireylerin iç dünyasına inilebilir. Bireyin form doldurduğunda elde edemediğimiz bilgileri elde etmemizi sağlar.

Mülakatta uygulanan esneklik (soruların sırasını değiştirme, soruyu tekrar etme, soruyu atlama, soruyu değişik şekilde sorma) bireyin daha rahat bir şekilde görüşmeye katılmasını sağlar. Görüşmenin araştırmacı tarafından kontrol edilmesini sağlaması açısından önemlidir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Görüşme, anketteki sorulara cevap vermek istemeyen, zamanı olmayan, konuşmayı yazmaya tercih eden bireyler için daha kolay bilgi elde etmeyi sağlar. Derinlemesine soru sorma, soru net anlaşılmamışsa tekrar soru sorarak soruyu daha açıklayıcı hale getirme yoluyla cevapları tamamlama fırsatı olmaktadır. Araştırmacının kontrolünün olması ve görüşmeye bizzat katılması nedeniyle yanıt oranı daha yüksek olmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Görüşme ile bireyin soru sorulduğu andaki tepkileri, bundan hoşlanıp hoşlanmadığı, samimi bir şekilde verdiği cevaplar daha rahat anlaşılabildiğinden, geçerliliği daha yüksektir. Mülakat ile bireylerin ne düşündüğünü, niçin öyle düşündüğünü araştırma imkanı vardır (Çepni, 2014).

3.3.2.1. Mülakatın Geliştirilmesi

Araştırmanın amacına yönelik düzenlenen anketten elde edilen bulgular doğrultusunda daha derinlemesine bilgi elde etmek amacıyla mülakat soruları geliştirilmiştir. Araştırma, tarih öğretmenliği yapmakta olan bireylerle yarı yapılandırılmış mülakat metoduyla yürütülmüştür. Araştırmacı tarafından hazırlanan mülakat formu 12 sorudan oluşmaktadır. Geliştirilen mülakat sorularının geçerlik çalışması kapsamında yapılan pilot çalışmada 1 akademisyen ve 4 tarih öğretmeninin görüşlerinden yararlanılmıştır.Geçerlik çalışması kapsamında mülakat sorularının ilk hali uzmanlara dağıtılmıştır. Alınan uzman görüşlerinden sonra mülakat sorularında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Mülakatların yürütüldüğü tarih öğretmenleri, gönüllülük esasına dayanarak seçilmiştir. Araştırma sürecinde veri kaybını önlemek ve yapılan görüşmelerin tekrar dinlenebilmesi için araştırmanın yürütüldüğü tarih öğretmenlerinden yazılı izin alınarak, yapılan mülakatlar ses kayıt cihazı kullanarak kaydedilmiştir. Mülakatlar bireysel olarak yürütülmüştür.

3.4. Verilerin Toplanması

Tarih öğretmenlerinin tarihsel empatiyle ilgili bilgi ve tutumlarını değerlendirmek amacıyla açık uçlu anket ve yarı yapılandırılmış mülakat kullanılmıştır. Veri toplama araçlarındaki soruların hangi alt probleme yönelik olduğu Tablo 2 ve Tablo 3’te gösterilmiştir.

Tablo 2. Alt Problemlere Yönelik Anket Soruları

Alt Problemler İlgili anket soruları

Tarih öğretmenlerinin tarihsel empati ile ilgili bilgi düzeyi nedir?

2.1., 2.2., 2.3. Tarih öğretmenlerinin tarihsel empatiyi kullanma becerisine

yönelik bilgi düzeyi nedir?

2.4., 2.5., 2.6., 2.7., 2.8. Tarih öğretmenlerinin tarihsel empati ile ilgili tutumları

nelerdir?

2.9., 2.10., 2.11., 2.12., 2.13.

Tablo 3. Alt Problemlere Yönelik Mülakat Soruları

Alt Problemler İlgili mülakat soruları

Tarih öğretmenlerinin tarihsel empati ile ilgili bilgi düzeyi nedir?

1, 2,3 Tarih öğretmenlerinin tarihsel empatiyi kullanma becerisine

yönelik bilgi düzeyi nedir?

4,5,6,7,8,9 Tarih öğretmenlerinin tarihsel empati ile ilgili tutumları

nelerdir?

10,11,12

Tablo 2 ve Tablo 3 incelendiğinde hangi veri toplama aracında, hangi soruların, hangi alt probleme ait olduğu gösterilmiştir.

Araştırmada kullanılan veri toplama araçlarının pilot uygulaması 2016-2017 Eğitim Öğretim yılı Şubat ve Mart ayları içerisinde gerçekleşmiştir. Pilot uygulamalar sonucunda veri toplama araçlarında herhangi bir değişime gerek duyulmamıştır.

Bu araştırma 2017-2018 Eğitim Öğretim yılı içerisinde Trabzon ilindeki anadolu liseleri ve fen liselerinde görevli tarih öğretmenleri ile yürütülmüştür. 58 tarih öğretmenine açık uçlu anket uygulanmış olup, anket uygulanan katılımcılardan 30’u ile yazılı izinleri alınarak mülakat yapılmıştır. Anket, araştırmacı tarafından öğretmenlere bizzat ulaştırılmıştır. Mülakat verileri katılımcılarla görüşme yapılarak toplanmıştır. Yapılan ses kayıtları için öğretmenlerden yazılı izin alınmıştır. Görüşmelerden sonra ses kayıtları yazılı metne dönüştürülmüştür.

3.5. Verilerin Analizi

Araştırmada açık uçlu anket ve yarı yapılandırılmış mülakat kullanılmıştır. Bu bölümde veri toplama araçlarından elde edilen verilerin veri analizinin nasıl yapıldığı açıklanmıştır.

3.5.1. Anketten Elde Edilen Verilerin Analizi

Anket 13 sorudan oluşmaktadır. Bu sorular tarih öğretmenlerinin tarihsel empatiyle ilgili bilgilerini, tutumlarını ve kullanma becerilerine yönelik bilgi düzeyini değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Anket anadolu ve fen liselerinde tarih öğretmenliği yapmakta olan 58 tarih öğretmenine uygulanmış olup katılımcılar analiz sürecinde Ö1, Ö2, Ö3…Ö58 şeklinde kodlanmıştır. Tarih öğretmenine uygulanan anket verilerinin analizinde içerik ve betimsel analizden yararlanılmıştır. İçerik analizinde veriler arasındaki anlamlı bölümler kodlandırılmıştır. Kodlama ile elde edilen veriler bölümlere ayrılmıştır. Araştırmanın amacı çerçevesinde katılımcıların kullandıkları kelime ve kavramlar kodlamada kullanılmıştır. Toplanan veriler kodlar aracılığı ile kategorize edilip ortak temalar bulunmuştur. Öğretmenlerin ilgili temaya yönelik ifadesinden alıntılar yapılarak örnekler verilmiştir. Veriler ortaya çıkan kodlara ve temalara göre düzenlendikten sonra bulgular tanımlanmış ve yorumlanmıştır. Anket verilerinin analizinde kodlar ve temalar oluşturulduktan sonra frekans ve yüzdelik dilimlerinden yararlanılmıştır. Bir öğretmenin birden fazla cevap vermesi durumunda frekanslar alınmış ve yüzdesi tabloda yer almamıştır.