Anayasa Mahkemesi’nin Vikipedi Kararı

51 AYM, Youtube LLC Corporation Service Company ve Diğerleri Başvurusu, 2014/4705, 29/5/2014, paragraf 40, Bkz: https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2014/4705 (Erişim Tarihi: 30.12.2020)

Anayasa Mahkemesinin internette ifade özgürlüğü konusunda yakın geçmişte verdiği bir diğer karar ise Wikipedia kararıdır⁵². İnternet ansiklopedisi olarak da bilinen wikipedia, bireylerin birçok farklı dil seçeneği ile birlikte özellikle İngilizce, Almanca ve Fransızca içerik oluşturdukları ve bu içeriklerin editör denetimlerinin ardından erişime açıldığı bir yapıdadır.

Dünyanın dört bir yanından içerik aktarımlarına olanak sağlaması açısından internet alanında önemli bir misyona sahiptir. Türkçe dili versiyonu olarak Vikipedi’nin bir milyonun üzerinde kullanıcısı bulunmaktadır. Bu açıdan söz konusu site ülkemiz internet kullanıcıları açısından da önemli bir bilgi kaynağı niteliğindedir.

Söz konusu web sitesinde paylaşılan ve devletlerin savaşlardaki rolü konulu iki farklı içerik açısından BTK erişim engeli kararı vermiş ve içeriklerin kaldırılması için web sitesine on dört saat süre tanımıştır. Sürenin sonunda Vikipedi tarafından kaldırılmayan içerikler nedeniyle siteye erişim tamamen engellenmiştir. Youtube.com sitesinin erişim engellenmesi sürecindeki kanunilik sorunu Vikipedi’nin erişime engellenmesi noktasında yeniden gündeme gelmiştir. BTK’nın erişim engelleme yönündeki kararını onaylayan Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği, karar gerekçesinde “...terörü öven, şiddete ve suça teşvik eden, kamu düzenini ve milli güvenliği tehdit eden, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, suç işlenmesinin engellenmesi...” şeklinde açıklamaya yer verirken yapılan itiraz üzerine verilen ret kararında “…Türkiye Cumhuriyeti Devletinin, …. Uluslararası platformda ve ülke içerisinde saygınlık ve itibarını zedeleyecek terörü destekleyen bir devlet olduğu izlenimi verecek derecede haksız nitelikte saldırının…” şeklinde ifadeye yer vermiştir.⁵³ Söz konusu iki gerekçe incelendiğinde 5651 sayılı kanunun erişim engeline ilişkin hükümlerinde düzenlenmeyen gerekçeler ile erişim engellenmesi kararının verildiği anlaşılmaktadır. Gerek BTK’nın gerekse BTK kararını onaylamasının akabinde yapılan itirazları reddeden sulh ceza hakimliğinin kararının yasal dayanağı bulunmamaktadır. Zira ret gerekçesi olarak kararda yer verilen hususlar 5651 Sayılı Kanun tarafından düzenlenmemiştir.

Anayasa Mahkemesi kararında, siteye erişimin Türkiye’den engellenmiş olmasının sadece içerik sağlayıcı başvurucunun bilgi ve fikirlerini yayma hakkına müdahale oluşturmadığını, aynı zamanda Türkiye’deki kullanıcıların bilgi ve fikirlere erişim hakkını da sınırlandırdığına vurgu yapmıştır.

52 AYM Wikimedia Foundation Inc. ve Diğerleri Başvurusu, 2017/22355, 26/12/2019 Bkz: https://kararlarbilgibankasi.

anayasa.gov.tr/BB/2017/22355 (Erişim Tarihi: 30.12.2020)

53AYM, Wikimedia Foundation Inc. ve Diğerleri Başvurusu, 2017/22355, 26/12/2019 paragraf 20

Mahkeme, devletlerin savaşlardaki rolü başlıklı içeriklerde Türkiye’nin Suriye’deki iç çatışmaları desteklediği yönündeki ifadelerin sahipleri bilindiği halde herhangi bir ceza soruşturulması yoluna başvurulmasının tercih edilmemiş olması nedeniyle aslında makale içeriklerinde sitenin tümden erişime engellenmesini haklı gösterecek vahim nitelikte bir içerik bulunmadığı sonucuna ulaşmıştır. Mahkeme ayrıca sitenin süresiz olarak erişime engellenmesinin ifade özgürlüğünün orantısız bir müdahale niteliğinde olduğu değerlendirilmiştir.

Anayasa Mahkemesi’nin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarında belirlenen kriterler doğrultusunda incelediği Twitter, Youtube ve Vikipedi kararlarında yukarıda belirtildiği üzere önemli tespitler yer almaktadır.

Anayasa Mahkemesi, erişim engelinin ifade ve basın özgürlüğüne dönük sınırlayıcı bir müdahale olup olmadığına ilişkin değerlendirme yaparken hukuken öngörülebilirlik, demokratik toplumda gereklilik ve meşru amaçla orantılılık kriterleri üzerinde durmaktadır. Üç önemli kararda da ortak nokta, uygulanan erişim engeli tedbirinin ölçüsüz olduğu sonucuna ulaşılmasıdır.

Mahkeme’nin en önemli tespitlerinden biri de kanun koyucu tarafından 5651 sayılı kanun ile idari bir merci olarak BTK’ya sınırları belirsiz ve somutlaştırılmamış bir yetki verilmiş olduğunun tespitidir. Mahkeme, bunun bir sonucu olarak söz konusu erişim engelleme tedbirlerinin ifade ve basın özgürlüğüne müdahale edecek boyutta uygulanmasına yol açtığını belirtmiştir. Gerçekten de Twitter ve Youtube web sitelerinin erişime engellenmesi açısından TİB, Vikipedi web sitesinin erişime engellenmesi açısından ise BTK, kendisine 5651 sayılı Kanun’un 8, 8/A ve 9. maddelerinde düzenlenen yetkiyi aşacak nitelikte kararlara imza atmıştır.

5651 sayılı Kanun’un genelinden çıkarılacak sonuç erişim engelleme kararlarının kovuşturma evresinde mahkeme ve soruşturma evresinde hakimliklerce verilmesinin esas olduğudur. Öyle ki Kanun’un 8/2 maddesine göre gecikmesinde sakınca bulunan halde cumhuriyet savcısının içeriğin kaldırılması veya erişim engelleme kararı verebileceği ifade edilse de bu kararın yirmi dört saat içerisinde hâkim onayına sunulmasını zorunlu kılmıştır. 5651 sayılı Kanun’da belirtilen durumlarda dahi BTK’nın aldığı kararların Sulh Ceza Hakimliğine sunulması ve yargısal denetimden geçmesi gerekmektedir. Ancak Anayasa Mahkemesi kararlarına konu olan örneklerde görüldüğü üzere BTK’nın idare mahkemeleri tarafından verilen yürütmenin durdurulması kararlarının gereğini dahi yerine getirmekten imtina etmektedir.

Bu noktada söz konusu Anayasa Mahkemesi kararlarına rağmen, 2020

yılında 7253 sayılı Kanun ile 5651 sayılı Kanun’da değişiklik yapılmış ve kanun koyucu BTK’nın yetkilerinin daraltmak yerine genişletilmeyi tercih etmiştir. İnternet özgürlüğü açısından, geçmişteki pratikleri ortada olan bir idari makamın yetkilerinin genişletilmesi ülkemizde ifade ve basın özgürlüğü açısından yeni ihlallere zemin hazırlamaktadır.