2.4 Veri Analizi
Bu çalışmanın verilerinin analizinde içerik analizi kullanılmıştır (Creswell, 2016; Huberman ve Miles, 2015; Patton, 2014). İçerik analizi, olgu ve olayların anahtar kelimelerle kodlanması, kategorileştirilmesi ve ulaşılan asıl anlamları tanımlamak için örüntü ve tema gibi kavramları kullanmayı gerektirmektedir (Merriam; 2013; Patton, 2014). Fakat nitel çalışmaların veri analiz sürecinin, veri toplama aşamasından sonra başlamadığı, veri toplama aşamasındayken başlayan ve araştırmanın sonuna kadar süren bir aşama olduğu bilinmektedir (Glesne, 2013; Patton, 2014). Bu çalışmada da görüşmeler esnasında örüntüler şekillenmeye başlamış ve ön analiz aşamasında şekillenmeye başlayan örüntüler not edilmiştir. Bu evrede araştırmacının niteliği, analiz aşamasının en önemli parçalarından biri olarak görülmektedir. Çünkü analiz aşaması yalnızca verinin değil aynı zamanda araştırmacının da sınandığı bir evre olarak görülmektedir (Robson, 2015). Araştırmanın her aşamasının araştırmacıya bağlı olduğu gibi, analiz aşaması da araştırmacının eğitimine, içgörülerine, analitik düşünebilme yeteneğine, beceri ve zekasına bağlıdır (Patton, 2014). Bu nedenle yukarıda detaylı bir şekilde açıklandığı üzere veri toplama aşamasına geçilmeden önce araştırmacının analitik düşünme becerisi yine veri toplama aşamasından önce yapılan pratikler ve pilot görüşmelerde pekiştirilmiştir.
Görüşme verisinin deşifreleri yapılarak elde edilen çevriyazın analize hazır hale getirilmiştir. Deşifreler Express Scribe Transcription Programı ile tamamlanmış, programın özellikleri kullanılarak deşifrenin kalitesi artırılmıştır. Bahsedilen bilgisayar destekli program yalnızca ses kayıtlarının yazıya aktarılma sürecinde kullanılmıştır. Elde edilen yazılı metinler çalışmayı şekillendiren araştırma soruları (mevcut durum, nedenler ve gelişim) dahilinde araştırmacı tarafından renk kodlarına
21
ayrılmıştır. Çalışmada teyit incelemesi yapılmış, araştırmacının oluşturduğu örüntü ve temaların, ulaşılan sonuçların ve yaptığı yorumların veri tarafından teyit edilebilirliği tez danışmanı tarafından değerlendirilmiştir. İlk 7 görüşmenin çevriyazını danışman ve araştırmacı tarafından birbirinden ayrı kodlanmış ve analiz edilmiştir. Bu aşama sonrasında karşılaştırma yapılarak kodlayıcılar tarafından verilen kodlar ve ulaşılan örüntüler değerlendirilmiş ve analizin geri kalan bölümünde araştırmacı tarafından kullanılmak üzere bir kod şeması oluşturulmuştur.
Tüm görüşme verileri renk kodlarına ayrıldıktan sonra yeniden ele alınmış, kodlar ve alt kodlar kullanılarak veri kodlanmış, kod ve alt kodlardan yararlanılarak da kategorilere ulaşılmıştır (Huberman ve Miles, 2015; Patton, 2014). Çalışmada toplam 9 adet kategori kullanılmıştır. Mevcut durum başlığı altında, nicelik, nitelik ve değer; nedenler başlığı altında, kişi kaynaklı nedenler, örgüt kaynaklı nedenler,
sistem kaynaklı nedenler; Gelişim başlığı altında ise yine nedenlerle bağlantılı olarak
ele alındığı için kişi odaklı gelişim önerileri, örgüt odaklı gelişim önerileri ve sistem
odaklı gelişim önerileri olarak kategorileştirilmiştir.
Bulguların raporlandırma kısmında ise aktarılabilirliğin sağlanması adına, amaçlı örneklem yanında yapılması beklenen ayrıntılı betimlemelerden yararlanılmıştır. Ayrıntılı betimlemeler bulguların okuyucu açısından açıklık kazanması anlamında büyük önem taşımakta ve katılmcıların alıntılarına, araştırmacı tarafından sıkça yer verilmelidir. Bu araştırmada tüm bu unsurlar dikkate alınarak katılımcılardan toplanan veriler aktarılırken sıkça, doğrudan alıntılara yer verilmiş ve bu alıntılar okuyucu için açıklık kazanması bakımından uzun tutulmuştur. Bulgular, okuyucuların araştırma sonuçlarını kendi koşullarında düşünme ve yorumlama fırsatı sunması açısından (Yıldırım ve Şimşek, 2013) zengin ve yoğun betimlemeler ile okuyuculara aktarılmıştır. Çalışmanın bulguları detaylı ve birbirleriyle bağlantılı bir şekilde verilerek bulguların anlaşılabilirliği artırılmıştır (Creswell, 2016a).
22
Çalışmanın kişisel yargılardan sıyrılarak okuyucuya aktarıldığını belirtmek adına teyit edilebilirlik kavramı kullanılmakta ve bu yine bir uzman tarafından ham verilerle sonuçların karşılaştırılması anlamına gelmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Katılımcıların herhangi bir durumdan zarar görmemeleri için, kimliklerini gizlemek adına beyan edilen; verilerin danışman ve araştırmacı haricinde kimse ile paylaşılmayacağı hususu dikkate alınarak, ham verilerle bulgular, tez danışmanı tarafından karşılaştırılmıştır. Tutarlılık incelemesi yanında tez danışmanı araştırmanın tüm aşamalarında dikkate alınması gereken ve inandırıcılığı, yapılan çalışmaların bilimsel olarak kabul edilebilmesini sağlayan, değerlendirme ölçütlerini artıran, en önemli stratejilerden biri olan uzman incelemesini gerçekleştirmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Bu çalışmada araştırmanın deseni, veri toplama süreci ve veri analizi de dahil olmak üzere tüm sürece dahil olan danışman, eleştirel bir gözle araştırmacıya geri bidirimlerde bulunarak çalışmanın niteliğini artırmaya yardımcı olmuştur. Araştırmanın her aşamasını detaylı bir şekilde inceleyen danışman, bu sürece fikren aktif olarak katılmıştır. Bunun yanında nicel ifade ile güvenirliğin, nitel ifade ile tutarlığın da, tüm araştırma süreci kapsamında dikkate alınması gerekmektedir. Tutarlık, olay ve olguların sürekli değişkenliği dikkate alındığında, nitel çalışmaların bu değişkenliği göz önünde bulundururarak, tutarlılığı tüm araştırma yöntem ve araçlarına yansıtılmalıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Bu süreçte tutarlık incelemesi yapılması gerekliliği doğduğundan, yine danışman tarafından sürecin farklı aşamaları arasındaki tüm bağlantılar ve ilişkiler incelenmiştir. Araştırma boyunca etik unsurlar büyük bir hassasiyet ile araştırmaya yansıtılmıştır.