Anaerobik tank giriĢ ve çıkıĢ TKM ve UKM konsantrasyonları,

Atıksu arıtma tesislerinin iĢletilmesinde karĢılaĢılan temel sorunların baĢında arıtma çamurlarının bertarafı gelmektedir. Anaerobik arıtım prosesinin arıtma çamurlarına uygulanmasının en önemli sebebi arıtma çamurunda bulunan organik madde içeriğinin azaltılması ve çamur stabilizasyonunun sağlanması gerekliliğidir. Anaerobik arıtma ile çamur içeriğindeki organik maddenin parçalanmasıyla arıtma çamuru miktarı azalmakta, çamur stabilize edilmekte, aynı zamanda çamurun nihai bertarafında oluĢabilecek koku oluĢumu engellenmekte ve biyogaz üretimi yoluyla enerji üretimi sağlanmaktadır.

Anaerobik çamur çürütme sistemi tasarımında çamur çürütücü TKM giriĢ konsantrasyonu 50 g/L ve çamurun uçucu katı muhtevası %62 kabul edilmiĢ ve tasarım yapılmıĢtır. Bu durumda tasarımda UKM giriĢ konsantrasyonu 31 g/L olarak kabul edilmiĢ olmaktadır. ġekil 4.2.’de çamur çürütme sistemi giriĢ ve çıkıĢ TKM ve UKM konsantrasyon değerlerinin zamanla değiĢimi verilmiĢtir. ġekil 4.2.’den görüleceği üzere çamur çürütücü giriĢ akımında TKM ve UKM değerleri sırasıyla 27,3-79,3 g/L ve 21,9-57,9 g/L aralığında değiĢim göstermiĢtir. 2014 yılı çalıĢma döneminde giriĢ ortalama TKM ve UKM konsantrasyonları sırasıyla 52,4 g/L ve 40,6 g/L olarak gerçekleĢmiĢ ve tasarım değerleri sağlanmıĢtır. Çamur çürütme sistemi çıkıĢında ortalama TKM değeri 31,6 g/L ve ortalama UKM değeri 21,3 g/L olarak tespit edilmiĢtir.

83

ġekil 4.2. Çamur çürütme sistemi giriĢ ve çıkıĢ TKM ve UKM konsantrasyon değerlerinin zamanla değiĢimi

Anaerobik çamur çürütme sistemi tasarımında çamur giriĢ debisi 400m3_{/gün ve} giriĢ TKM ve UKM konsantrasyonları 50 kg/m3

ve 31 kg/m3 olarak alındığında, çamur çürütme sistemi tasarım TKM ve UKM yükleme değerleri sırasıyla 20000 kg/gün ve 12400 kg/gün olarak hesaplanmaktadır. ġekil 4.3a’da çamur çürütme sistemine yüklenen UKM miktarlarının zamanla değiĢimi (365 güne ait tüm veriler) ve ġekil 4.3b.’de arıza-bakım günlerinin hesaplamalarda dikkate alınmadığında çamur çürütme sistemine yüklenen UKM miktarlarının zamanla değiĢimi (290 gün ait veriler) verilmiĢtir. 2014 çalıĢma döneminde çamur çürütme tankına yüklenen minimum, ortalama ve maksimum UKM miktarları sırasıyla 0, 12273 ve 31985,6 kg UKM/gün olarak hesaplanmıĢtır. 2014 çalıĢma döneminde anaerobik çamur çürütme sistemine toplam 4479677 kg UKM yüklemesi yapılmıĢ ve çamur stabilize edilmiĢtir. Arıza- bakım günleri dikkate alınmadığında hesaplanan ortalama UKM yüklemesi ise 15528 kgUKM/gün olarak bulunmuĢtur.

84

ġekil 4.3. Çamur çürütme sistemi UKM yükleme değerlerinin zamanla değiĢimi (365 güne ait tüm veriler) (a), Arıza-bakım günlerinin hesaplamalarda dikkate alınmadığında çamur çürütme sistemi UKM yükleme değerlerinin zamanla değiĢimi (290 gün ait veriler) (b)

Hacimsel organik yükleme, birim zamanda birim tank hacmi baĢına yüklenen organik madde miktarı olarak tanımlanmaktadır. Arıtma çamurları için organik madde uçucu katı madde olarak tanımlandığında, organik yükleme kgUKM/m3

gün Ģeklinde ifade edilmektedir. ġekil 4.4.’de anaerobik tank hacimsel organik yükleme miktarının zamanla değiĢimi verilmiĢtir. Hacimsel organik yükleme değerlerinin hesaplanmasında arıza ve bakım günleri dikkate alınmamıĢtır. 2014 çalıĢma döneminde hacimsel organik yükleme minimum, ortalama ve maksimum değerleri sırasıyla 0,11, 1,74 ve 3,55 kgUKM/m3gün olarak hesaplanmıĢtır. Literatürde Hollanda’da çalıĢan ve arıtma çamuru iĢleyen anaerobik tanklar için hesaplanan hacimsel organik yükleme 0,53-4,66 kgTKM/m3gün aralığındadır (De Mes vd 2003). Hurma AAT, çamur çürütme sistemi anaerobik tank için hesaplanan hacimsel organik yükleme değerleri, literatürde verilen gerçek ölçekli tesisler için hesaplanan değer aralığına uymaktadır.

(a)

ġekil 4.4. Anaerobik tank hacimsel organik yükleme miktarının zamanla değiĢimi Anaerobik arıtım uygulamalarında, yüksek BOĠ yüklü endüstriyel atıksuların arıtılmasında BOĠ giderimi esas alınırken, arıtma çamurunun arıtılmasının performans değerlendirmesi organik madde (UKM) giderimi baz alınarak yapılmaktadır. ġekil 4.5’te 2014 çalıĢma döneminde çamur çürütme ünitesinde elde edilen % TKM ve UKM giderim verimlerinin zamanla değiĢimi sunulmuĢtur. % TKM ve UKM giderim verimlerinin hesaplanmasında arıza ve bakım günleri dikkate alınmamıĢtır. Anaerobik çamur çürütme sistemi tasarımında UKM giderim verimi %50 olarak kabul edilmiĢtir. 2014 çalıĢma döneminde çamur çürütme tankında minimum, ortalama ve maksimum UKM giderim verimleri sırasıyla %8,1, 46,4 ve 64,1 olarak hesaplanmıĢtır. Elde edilen ortalama %46.4 UKM giderim verimi tasarım değerine oldukça yakındır.

ġekil 4.5.Çamurçürütme sistemi% TKM ve UKM giderim verimlerinin zamanla değiĢimi

86

4.1.3. Sıcaklık

Biyokimyasal reaksiyonlarda sıcaklık reaksiyon hızını etkilemektedir. Anaerobik prosesler, aerobik prosese göre sıcaklık değiĢimlerine daha hassastır. Anaerobik arıtımda reaksiyon hızı belirli aralıkta (20-60C) sıcaklık arttıkça artacağından, sıcaklığın etkisi önemlidir (Perendeci, 2004).

Arıtma çamuru içinde bulunan organik maddeleri tüketerek metana dönüĢtüren anaerobik mikroorganizmaların talep ettiği sıcaklığı sağlamak için anaerobik çamur çürütme sistemi mezofilik (37 2C) koĢullarda mikrobiyal faaliyet gerçekleĢecek Ģekilde tasarlanmıĢtır. Anaerobik parçalanma çevresel koĢulları sağlandığında oldukça kararlı bir prosestir. ġekil 4.6’da çamur çürütme sistemi anaerobik tank sıcaklık değerlerinin zamanla değiĢimi verilmiĢtir.

ġekil 4.6. Çamur çürütme sistemi anaerobik tank sıcaklık değerlerinin zamanla değiĢimi ġekil 4.6’dan görüleceği üzere 2014 çalıĢma döneminde çamur çürütme sistemi anaerobik tank sıcaklığı ilk 55 gün 33-37C aralığında değiĢim göstermiĢ ve optimum sıcaklık değeri tam olarak sağlanamamıĢtır. Ayrıca, çamur çürütme sistemi anaerobik tank’a çamur beslemesi yapılamayan arıza döneminde de (160-207 gün aralığı) tank sıcaklığı düĢmüĢtür. 2014 çalıĢma döneminde minimum, ortalama ve maksimum anaerobik tank sıcaklık değerleri sırasıyla 33,8, 36,7 ve 37,7C olarak gerçekleĢmiĢtir. Üretilen biyogazın anaerobik sistemde bulunan brülörde yakılması ile optimum sıcaklık seviyeleri istenilen düzeyde tutulmuĢ ve çalıĢma dönemi boyunca anaerobik arıtım prosesini etkileyecek düzeyde bir sıcaklık değiĢimi gerçekleĢmemiĢtir. Genel olarak 2014 çalıĢma döneminde sağlanan ortalama sıcaklık değeri tasarımda kabul edilen değer aralığındadır.

87