Ana Kütle ve Örneklem

Yapılan bir araştırma çerçevesinde ana kütle araştırmanın yürütüleceği tüm katılımcıları kapsamaktadır. Yürütülen araştırmalarda tüm ana kütleye ulaşmak olanaksız olmasının yanı sıra hem çok vakit alması hem de çok masraflı da olabilmektedir. Nitekim bu nedenlerden ötürü ana kütlenin tümünü kapsayacak şekilde araştırma yapılamadığından dolayı ortaya çıkabilecek sorunların giderilebilmesi için, araştırmanın kütlesini oluşmasını sağlayan birimlerin bütünündense sadece bir kısmının inceleme konusu olarak ele alıp gözlenmelidir. Bu çeşit yapılan bir seçime de örnekleme denir227. Araştırmanın ana kütlesini Hâkimler, Avukatlar, Mükellefler oluşturmaktadır.

Tablo 1:

Katılımcı Ana Kütle Örneklem Tablosu

Katılımcı ^{Türkiye Geneli} _sayısı ^Uygulanan _{Anket Sayısı} Kaynak

Hâkim 11.220 105 http://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9627 36e7-d42b-4930-bd91-ec352fea7891.pdf Erişim Tarihi: 21.05.2017 Avukat 100.461 206 ^{http://www.barobirlik.org.tr/Detay75022.tbb} Erişim Tarihi: 21.05.2017 Mükellef 7.891.554 300 http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmi n/user_upload/VI/20171.htm Erişim Tarihi: 21.05.2017 Toplam 8.003.235 611

Tablo 2:

Türkiye Geneli Toplanan Vergilerin Ana Kütle Örneklem Tablosu

Örneklem Adı ^{Türkiye Geneli}

toplanan Vergi ^Kaynak

Gelir Vergisi 1.839.696

http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_uplo ad/VI/AIGMS/2017/TABLO_1.xls.htm Erişim Tarihi: 21.05.2017 Gelir Vergisi Stopajına Tabi Mükellef 2.632.164 http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_uplo ad/VI/AIGMS/2017/TABLO_3.xls.htm Erişim Tarihi: 21.05.2017 Gelir Vergisi Gayri Menkul Sermaye İradı 1.918.594 http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_uplo ad/VI/AIGMS/2017/TABLO_5.xls.htm Erişim Tarihi: 21.05.2017

Gelir Vergisi

Basit usul ^766.590

http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_uplo ad/VI/AIGMS/2017/TABLO_7.xls.htm. Erişim Tarihi: 21.05.2017

Kurumlar Vergisi 734.510

http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_uplo ad/VI/AIGMS/2017/TABLO_9.xls.htm. Erişim Tarihi: 21.05.2017

Toplam 8.003.235

Yukarıdaki tabloyu incelediğimizde Türkiye geneli toplam 11.220 kişi Hâkim, 100.461 kişi Avukat ve 7.891.554 kişi mükelleften oluşmasından ötürü bunların tümü ile birebir görüşme ve ankete katılmalarını sağlanamayacağından ötürü, bu araştırmada örnekleme yöntemi kullanılması tercih edilmiştir. Bu çerçevede örneklem yapılmasının amacı, çalışmayı yürüten araştırmacıya ana kütle konusunda tahminlerde bulunabileceği (tüme varım) ulaşılmak istenen bilgiye, ana kütlenin tamamını bir bir araştırılmasına ihtiyaç duyulmadan yapmaktır. Araştırmada herhangi bir olasılığa bağlı örneklemede, belirtilen örneklem örneğin seçildiği ana kütlede bulunan tüm unsurların yazılı olduğu listedir. Nitekim yapılan bu çalışma bakımından Türkiye Geneli tüm Hâkimler, Avukatlar ve Mükellefler ana kütle olacaktır. Bu çerçevede örnek bir kütleden sağlanan verilere bakarak ana kütle ne olacağı konusunda tahminlerde bulunmak, olasılığa dayanmaktadır. Bu nedenle, örnek kütle ne kadar çok büyük olursa ana kütlenin ne olacağı konusunda bulunulan tahminlerde yanılma olasılığı minimum seviyede olur. Araştırma için beklenilen önem derecesi, kabul edilebilir derecede hata payı, yapılacak olan istatistiksel analiz sonrasında nihayet ana kütlenin büyüklüğü, örnek kütlenin büyüklüğünün temel belirleyicileridir. Bu anlatılanlar çerçevesinde ana kütle için belirlenen büyüklüğün, İyi bir şekilde hesaplamadan ziyade araştırmacının kendi yargısına dayalı olabileceği söylenebilir. Fakat belli başlı istatistiksel tekniklerin yapılabilmesi için minimum 30 adet deneğin olması konusunda geniş çapta yaygın bir görüş vardır. 30 adet denekten daha az sayıdaki örnek kütlelere yapılabilecek uygun istatistiksel teknik sayısı çok azdır ve bunlardan yapılabilecek tahminler eleştiriye açıktır.

Kabul edilebilir bir örneklem oluşturduktan sonra gerekli görülen örnek kütle büyüklüğünün ne kadar olacağı belirlenmesinin akabinde, oluşturulması gereken şey araştırmanın örnek kütlesini temsil edebilecek güçte olması gerekmektedir. Bu durumda örnek seçme yöntemini belirlemektir. Bu çerçevede aslında iki farklı örnekleme yaklaşımı vardır. Bunlar olasılığa dayalı örnekleme teknikleri ve Olasılığa dayalı olmayan örnekleme teknikleridir228.

Bu araştırmada uygulanılan Basit Tesadüfi Örnekleme yöntemi, olasılığa bağlı örnekleme metotlarının en fazla rağbet görenidir. Nitekim belirtilen bu yöntem ile tasarlanan ana kütledeki her bir eleman, hem eşit hem de bağımsız bir şekilde seçilebilme durumu vardır. Şöyleki, seçilen her bir eleman eşit seçilme durumuna haiz olmalı ve öte yandan birisinin seçilmesi, ötekisinin seçilmesine hiçbir şekilde mani olmamalı, hiçbir şekilde etki etmemelidir. Yapılan örnekleme çerçevesinden oluşturulan belli sayıda ismin gözlerin kapatılması sureti ile seçilmesi diğer başka bir yöntem olabilir. Ancak diğer bir yöntem bilgisayara yüklenen ana kütleden kabul edilebilir sayıda deneğin bilgisayara verilen ‘Random’ komutuyla da yapılabilmektedir. En İyi örnekleme metotlarından birisi de budur.

Tesadüfi örnekleme metodun da en dikkat edilmesi gereken konu, kabul edilebilir bir örneklemenin oluşturulmasına gereksiniminin olmasıdır229. Belli başlı ana kütleler için (şirketler, eğitim kurumları, sendikalar gibi) bu şekilde bir oluşuma sahip olunabilir. Fakat kentlerde ya da ülkelerde yaşayanların ana kütlesini belirlemeleri durumunda, bu şekilde bir örnekleme şemasını oluşturmanın olanağı yoktur. Ayrıca şemaya sahip olunsa dahi mevcut bölgesel dağılım, araştırmanın uygulanabilirliğini hemen hemen olanaksız bir hale getirir.

Başka bir olasılığa bağlı örnekleme metodu da Tabakalı yani diğer bir deyişle Zümrelere Göre Örneklemedir. Hangi değişkenin tercih edileceği saptandıktan sonra, saptanan bu değişken ile ilgili ana kütlede mevcut durumda bulunan özelliklerin örnek üzerinde de aynı ölçüde temsil gücünün olmasıdır. Bu çerçevede saptanan değişkenin cinsiyet olduğunu kabul edersek örneği oluştururken tercih edilen değişken cinsiyet. Ana kütle 3500’ü erkek, 1500 Kadın olacak şekilde toplam 5.000 mükelleften oluşmakta olduğunu

228 Remzi Altunışık ve diğerleri, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 5. Baskı (Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2007): s 129-130.

229 Vasfi Nadir Tekin, SPSS Uygulamalı Bilimsel Pazarlama Araştırmaları (Ankara: Seçkin Yayınları, 2007): s 104-105.

kabul edersek eğer, 200 kişilik örneklemin %70’i erkek, 30’u kadındır. Bu çerçevede örneğin de aynı ölçülerini vermesi için 140 erkek ve 60 kadın mükelleften meydana gelmesi lazım bunun için ana kütledeki kişiler cinsiyetlerine göre iki küme şeklinde oluşturulurlar. Erkeklerin bulunduğu ve 3500 mükelleften meydana gelen kümeden tesadüfi örnekleme yöntemi ile 140, kadınların bulunduğu kümeden ise 60 kişi seçilerek örnek sağlanmış olur230.

Zümrelere göre örneklem de özellikle saptanan değişkenlerin ön plana çıktığı araştırmalarda bu yöntemin önemi büyüktür. Örnek verecek olursak belirli bir coğrafi bölgede yaşayan insanların seçim dönemlerinde rey kullanma eğilimleri saptanmak isteniyorsa yaşa bağlı bir zümreleme, örnek kütlenin ana kütleyi temsil etme kuvvetini daha da güçlendirecektir. Zümreleri belirlerken birden çok değişkeni örneğin yaş, iş durumu ve eğitim seviyesi vs aynı anda dikkate alınabilir. Bu yöntemlerin haricinde Sistematik Örnekleme ve Kümelere Göre Örnekleme yöntemleri de vardır.

Yapılan araştırmaların saha çalışmalarında örnekleme büyüklüğünün saptanmasında detaylı olarak yapılan bir hesaplama yöntemi yoktur. Belli başlı istatistiksel yöntemlerin yapılabilmesi açısından minimum 30 adet deneğin bulunması gerektiği hususunda geniş bir kabul edilebilirlik bulunmaktadır. 30 adet denekten daha az sayıdaki örnek kütlelere yapılabilecek uygun istatistiksel yöntem sayısı çok azdır ve bunlardan çıkacak sonuçlara bakılarak yapılabilecek tahminler eleştiriye açıktır231. Yapılan örneklemin tümünde %5’lik bir belirlilik (certainty) seviyesinde yapılmıştır. Eğer bu örnek kütle 100 defa seçilseydi bunlardan minimum 95 tanesi ana kütlenin özelliklerini temsil kuvvetine haiz olduğunu göstermektedir232.

Yapılan araştırmada ana kütle büyüklüğü belli olmasından ötürü örneklemin saptanmasında aşağıdaki formülden faydalanılmıştır233.

N: Ana kütle,

n: Örneklem büyüklüğü,

230 Kemal Kurtuluş, Pazarlama Araştırmaları, 5. Baskı (İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayını, 1996): s 237.

231 Hamza Al, ilimsel Araştırma Yöntemleri, 2. Baskı (Sakarya, 2007): s 76.

232 Remzi Altunışık ve diğerleri, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, s 127.

233 Hüseyin Bal, Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri (Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, 2001): s 113.

Z: Güven düzeyine göre %95 için: 1,96 alınmaktadır.

π: Ana kütle içindeki ilgilendiğimiz özellikteki birimlerin oranıdır. Bu rakam 0,50 olarak

alınmaktadır.

(p- π): Göz yumulabilir yanılgı payını göstermektedir.

n=(1,96)² * 0,50(1-0,50)*8003235 / (1,96)² * 0,50(1- 0,50)+(0,05)² * (8003235-1) n= 7686306 / 20009

n= 384,14

Yukarıdaki formüle bağlı olarak yapılan işlemler neticesinde 384 örnek büyüklüğünün yeterli olacağı görülmüştür. Nitekim araştırma teknikleri konusunda kaleme alınmış kaynaklarda %5 belirlilik seviyesinde ne büyüklükte bir ana kütle için ne büyüklükte bir örneklemin kafi olacağı belirtilmiştir234. Bu çerçevede araştırmanın ana kütlesi 8.003.235 kişiden oluştuğu için uygulanan formül sonunca da yeterli örneklem sayısının da 384 alarak gösterilmiştir. Belirtilen örnek kütlenin yeterli olduğu açık bir şekilde ifade edilmesi ile beraber araştırmanın güvenirliliğini daha fazla kuvvetlendirmek için bu toplamda 611 adet anket (örneklem) alınmıştır.