Bu araştırmanın amacı, Afyonkarahisar İl merkezinde faaliyet gösteren hastanelerde görev yapan cerrahi hemşirelerinin hasta güvenliği kültürüne ilişkin algılarının belirlenmesidir. Bu genel amaç çerçevesinde araştırmada aşağıdaki alt amaçlara ulaşılması hedeflenmektedir.
Afyonkarahisar İl merkezinde görev yapan cerrahi hemşirelerinin bazı demografik özelliklerinin belirlenmesi,
Afyonkarahisar İl merkezinde görev yapan cerrahi hemşirelerinin hasta güvenliği kültürüne ilişkin algılarının belirlenmesi,
Afyonkarahisar İl merkezinde görev yapan cerrahi hemşirelerinin demografik özellikleri ile hasta güvenliği kültürüne ilişkin algıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesi (Hemşirelerin hasta güvenliği kültürüne ilişkin algılarının demografik özelliklerine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği amaca uygun istatistiksel yöntemler ile belirlenecektir.
57
Sağlık kurumlarında hasta güvenliğinin sağlanabilmesi için hasta güvenliği kültürünün oluşturulması esastır. Genel olarak hasta güvenliği kültürüne yönelik hemşire algılarının belirlenmesi amacı taşıyan bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, hasta güvenliği kültürü konusunda mevcut durumu cerrahi hemşireleri açısından ortaya koyacaktır. Hemşirelerin hastalar ile en yakın ilişkide olan sağlık personeli olması ve özellikle cerrahi servisinde hasta güvenliğinin önemi dikkate alındığında çalışmadan elde edilen sonuçların daha da önemli olacağı düşünülmektedir.
Diğer taraftan, yabancı literatürde hasta güvenliği kültürü konusunda pek çok çalışma yapılmış olsa da ulusal düzeyde sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Özellikle cerrahi hemşireleri üzerinde uygulama gerçekleştirilen çalışmaya literatürde rastlanmamıştır. Bu bilgiler çerçevesinde çalışmanın literatüre katkısının yanı sıra hasta güvenliği kültürü konusunda hemşire algılarının belirlenerek bilişsel düzeyde mevcut durumun betimlenmesi sağlık kurumlarımız açısından alınması gereken önlemlere ilişkin de veri kaynağı oluşturabilecektir.
2.GEREÇ VE YÖNTEM
Araştırma hasta güvenliği kültürüne ilişkin mevcut durumu ortaya koyması bakımından betimsel (descriptive) ve uygulamalı bir çalışma niteliğindedir. Çalışmada veri toplama yöntemi olarak anket tekniği kullanılmıştır. Söz konusu anket temel olarak altı bölümden oluşmaktadır (EK-1). Birinci bölümde katılımcıların (cerrahi hemşirelerinin) bazı bireysel özelliklerini belirlemeye ve bazı değerlendirmelerine (raporlanan olay sayısı, hasta güvenliği derecesi) yönelik sorulara yer verilmiştir. İkinci bölümde çalışılan birim, üçüncü bölümde yönetici, dördüncü bölümde iletişim, beşinci bölümde raporlanan olayların sıklığı ve altıncı
58
bölümde ise hastane ile ilgili cerrahi hemşirelerinin hasta güvenliği kültürüne ilişkin algılarının belirlenmesine yönelik sorulara (maddelere, yargılara) yer verilmiştir. Hasta Güvenliği Kültürü Hastane Anketi (Hospital Survey on Patient Safety Culture) 2004 yılında, Amerika’da, Sağlık Hizmetlerinde Araştırma ve Kalite Ajansı (Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ) tarafından hastanelerde hasta güvenliği kültürünü belirlemek amacıyla geliştirilmiştir (Sorra and Nieva 2004). Anketin ülkemizde geçerlik ve güvenirlik çalışması Filiz (2009) tarafından yapılmış ve Cronbach's Alpha katsayısı α=0.86 olarak hesaplanmıştır. Ankette kullanılan ölçekler 5' li Likert tipi derecelendirmeye tabi tutulmuş olup, ölçeklerdeki maddelere ilişkin katılım düzeyleri “Hiç Katılmıyorum=1”, “Az Katılıyorum=2”, “Orta Düzeyde Katılıyorum=3”, “Çok Katılıyorum=4” ve “Tamamen Katılıyorum=5”; sıklık düzeyleri ise "Hiçbir Zaman=1", "Nadiren=2", "Bazen=3", "Çoğu Zaman=4" ve "Her Zaman=5" şeklinde puanlandırılmıştır. Ölçeklerde olumsuz olan maddeler de yer aldığı için bulgular bölümünde olumlu ve olumsuz maddeler ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bu çerçevede, olumlu maddelere ilişkin ortalama değerler 5'e doğru yaklaştıkça hemşirelerin hasta güvenliği kültürü algısının da olumlu olduğu, olumsuz maddelere ilişkin ortalama değerler 5'e doğru yaklaştıkça ise hemşirelerin hasta güvenliği kültürü algısının olumsuz olduğu değerlendirilmiştir. Diğer taraftan, ölçek genel ortalamalarının alınarak hasta güvenliği kültürü algısının ile bireysel özelliklere göre karşılaştırılmasında, ölçeklerdeki olumsuz olan maddeler ters puanlandırılarak analize tabi tutulmuştur.
Araştırmanın evreni, Afyonkarahisar İl merkezindeki hastanelerde görev yapan cerrahi hemşirelerinden oluşmaktadır. Afyonkarahisar İl merkezinde, Afyon Kocatepe Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Afyon Devlet Hastanesi, Özel Fuar Hastanesi ve Özel Park Hastanesi bulunmakta olup bu hastanelerin cerrahi servislerinde toplam 138 hemşire görev yapmaktadır. Araştırmada örneklem alınma yoluna gidilmemiş olup, hastanelerin cerrahi servislerinde görev yapan tüm hemşirelere ulaşılarak “tam sayım” yapılması planlanmıştır. Araştırmanın yürütülebilmesi için Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıbbi Etik Kurulundan yazılı izin (EK-2 Sayı:94862910-129) alınmıştır. Çalışmanın uygulanabilmesi için,
59
Afyonkarahisar İl Kamu ve Özel Hastane Başhekimlikleri’ ndengerekli yazılı izinler alınarak (EK-3), Afyon Kocatepe Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Afyon Devlet Hastanesi, Özel Fuar Hastanesi ve Özel Park Hastanesi cerrahi servislerine 16.12.2013-16.03.2014 tarihleri arasında 138 anket dağıtılmıştır. Buna göre, ilgili tarihlerde izinli olan veya anket uygulamasını kabul etmeyen 17 hemşire dışında toplam 121 hemşireden elde edilen anketler değerlendirmeye alınmıştır.
Verilerin SPSS 18.00 for Windows paket programında değerlendirildiği çalışmada, hemşirelerin bireysel özellikleri frekans ve yüzde dağılımları ile sunulmuş olup, hemşirelerin hasta güvenliği kültürüne ilişkin algıları ise frekans ve yüzde dağılımlarının yanı sıra aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri ile betimlenmiştir. Bununla birlikte, hemşirelerin hasta güvenliği kültürü algısının bireysel özelliklere göre karşılaştırılmasında iki grup için t testi ve ikiden fazla grup için varyans analizi gibi parametrik testlerden yararlanılmıştır.
60 3.BULGULAR
Bu bölümde; öncelikle ankete katılan cerrahi hemşirelerinin bireysel özellikleri ve hasta güvenliği kültürü algılarına yönelik bulgulara yer verilmiştir. Diğer taraftan, hemşirelerin hasta güvenliği kültürü algılarının bireysel özelliklerine göre karşılaştırılması yapılmıştır.