Almanya‟daki iĢ piyasası politikasında “Hartz-reform yasaları”

IV. Hartz Reformu Almanya‟nın iĢ piyasası noktası da önemli dönüm noktası olarak bilinen ve alınan cesur kararlar ile uygulamaya alınan bir reform olmuĢtur. Alınan cesur kararlar ve atılan adımlar kısmen Hartz Komisyonu olarak tanımlanan komisyonun bizzat kendisi tarafından önerilmemekle birlikte bilimsel tartıĢmaların baĢında ve Hartz Komisyonu‟nun raporu hakkındaki görüĢlerde yer almıĢtır. Hartz Refortmları, olası hatalı teĢvikleri ortadan kaldırmaya ve kiĢinin en kısa süre içerisinde tekrar düzenli bir iĢe adapte olmasında kendi çıkarlarını harekete geçirmeye yönelik teĢvik edici çalıĢmalar olarak nitelendirilir. Böylece reformlar, yaĢanılan olumlu tecrübelerle teyit edilmiĢ ve iĢsiz kalınması halinde sosyal devletin müdahalesini bu tür bilgilere uygun bir biçimde yeniden Ģekillendirmeyi amaçlayan ekonomik hipotezlerden sonuçlar çıkarmaktadırlar. Son yıllarda iĢsiz sayısının artması ile birlikte Alman Hükümeti 2003 ve 2005 yılları arasında detaylı bir emek piyasası reformu çalıĢmıĢ ve ortaya koymuĢtur. Bahsi geçen Hartz Reform yasaları Reform paketi istihdam politikaları kapsamında detaylı bir düzenlemeye gitmiĢtir. Atılan adımlar genel hatları ile alttaki Ģekilde tanımlanabilmektedir. Bu tanımlar hem aktif hem de pasif istihdam politikalarını kapsamaktadır.

• Pasif istihdam politikası olarak uygulanan iĢsizlik sigortasının ödemeleri I. ĠĢsizlik Parası olarak da adlandırılan ĠĢsizlik sigortasının ödemelerinin azami on iki aya indirilmesi

• Pasif istihdam politikası olarak uygulanan bu reformlardaki “adalet problemi” olarak görünen “uzun süre prim ödeyenler” ve çalıĢabilecek durumda olup sosyal yardım alan kiĢiler için eĢit yapılandırılmıĢ muhtaçlık Ģartları dikkate alınarak gelire bağlı iĢsizlik yardımı yerine, asgari ihtiyaca bağlı II. ĠĢsizlik Parası getirilmesi

• Aktif istihdam politikası olarak uygulanan ve daha önce normal bir çalıĢma geçmiĢine sahip olan, uzun süre iĢsiz kalan kiĢilere iĢ teĢvik ve iĢ bulma tekliflerinin, çalıĢanlara devlet tarafından ödenen çeĢitli yardımların sosyal yardıma muhtaçların aynı çerçevede birleĢtirilmesi.

• Sosyal sigortalarda mevcut olan ve gelecek için öngörülen atılabilecek olan adımlarla ilgili (özellikle “IV. Hartz” Yasası‟nda) atılan adımlar.

• Alman Hükumetinin sosyal politikasının sigorta primi ödemekle yükümlü olduğu iĢçiler için bu adımlar bir yaĢam standardı teminatından öte temel garanti politikası Ģeklinde değerlendirilebilmektedir. Asgari geçim giderlerinin zorunlu olan, vergiler aracılığıyla finanse edilen ve devlet tarafından sağlanan teminatı, on iki aylık sürenin geçmesinden sonra devam eden iĢsizlik söz konusu olduğunda da sadece mal varlığının tükenmesi ve genel ihtiyaç halinde mevcuttur. Önceki zamanlarda elde edilen yaĢam standardının korunması günümüzde artık uzun süreli iĢsizlikte karĢılanamamaktadır. Ancak Kleihenz‟e göre uluslararası bir muhakeme yapıldığında Almanya‟daki asgari geçim giderlerinin oldukça lüks bir Ģekilde belirlenmiĢ olduğuna dikkat çekmek gerekmektedir (Kleinhenz, 2007).

Almanya aynı zamanda 2007-2013 hibe döneminde (ASF/ESF) Avrupa Sosyal Fonu ve (ABKF/ERDF) Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu‟ndan istihdam ve büyüme kapasitesine yönelik olarak desteklenmiĢtir.

Çizelge 4.1: Hartz Reformlarının geçirdiği süreçler ve özellikleri

I.-IV Hartz Reformlarına Genel BakıĢ

1 Ocak 2003‟ten itibaren geçerli 1.Hartz Reformu

ĠĢ Piyasasındaki Modern Hizmetler hakkındaki Ġlk Kanun (Federal Resmi Gazete, I 2002 S. 4607)

 Yeni iĢ biçimlerinin kolaylaĢtırılması

 ĠĢ Ajansı tarafından meslek içi eğitim için teĢvik edilmesi (FbW), Eğitim imkanı belgesinin (Bildungsgutschein) devreye konulması

 ĠĢ Ajansı verdiği geçim yardımı  ĠĢ Ajansı firmalarıyla süreli iĢler (PSA) 1 Ocak 2003‟ten itibaren geçerli II.Hartz Reformu

ĠĢ Piyasasındaki Modern Hizmetler hakkındaki Ġkinci Kanunun (Federal Resmi Gazete,I 2002 S.4621)

 Ġstihdam türlerinin düzenlenmesi, mini ve midi iĢler  ĠĢsiz birinin kurduğu münferit Ģirket

 “ Job Center ”lerin kurulması

1 Ocak 2004‟ten itibaren geçerli III.Hartz Reformu

ĠĢ Piyasasındaki Modern Hizmetler hakkındaki Üçüncü Kanun (Federal Resmi Gazete, I 2003 S. 2848)

 ĠĢ Ajansının, Federal ÇalıĢma Ajansına yönelik yeniden yapılandırma ve değiĢtirilmesi

1 Ocak 2005‟ten itibaren geçerli IV.Hartz Reformu

ĠĢ Piyasasındaki Modern Hizmetler hakkındaki Dördüncü Kanun (Federal Resmi Gazete,I 2003 S. 2954)

 ĠĢsizlik yardımı ile sosyal yardımın II. ĠĢsizlik Parası ile birleĢtirilmesi (Geçim Yardımı)  Her iki sosyal yardımının iĢleri de çalıĢabilecek durumundaki iĢsizler için ĠĢ Ajansında

yapılmalıdır. Fakat altmıĢ dokuz ilçe ve belediye uzun süreli iĢsizlere verilecek hizmetleri sorumluluğu kendilerine ait olmak üzere üstlenme imkanı elde etmektedir. (böyle yerel opsiyon veya yerel opsiyon modeli denilen model)

 ġimdiye kadarki iĢsizlik parası yani iĢsizlik sigortasından ödenen geçim yardımının ödeme süresi Ģimdiye kadarki sürenin yarısına indirilmektedir (azami 1 yıl) ve I. ĠĢsizlik Parası‟na dönüĢmektedir. Böylece (artık) I.ĠĢsizlik Parası alma hakkı olmayan bir kimse, II.ĠĢsizlik Parası alır ve II. ĠĢsizlik Parası‟nın verilmesinde müracaat eden Ģahsın ve ailenin belirli mensuplarının sahip olduğu mal varlığı ve mali geliri dikkate alınır.

Kaynak: Kleinhenz, 2007

IV. Hartz reformu, iĢsizliğin beraberinde getirdiği bütün bireysel ve toplumsal yükleri hafifletmekte, iĢsizlik sigortasının ekonomik avantajlarının kullanılmasında,

bu sigortanın ödenmesi ve iĢ piyasası politikasıyla ilgili önlemlerin alınmasında, bunun yanında iĢsizlik süresi ve iĢsizliği asgariye indirmede etkisi olduğu düĢünülmektedir.

Reformlar ile ilgili detaylar dikkate alındığında ve ekonomik boyutta aktif istihdam politikaları perspektifiyle bakıldığında, çalıĢmayı teĢvik eden ve istihdama olanak sağlayan altyapı ve önlemlerin, iĢ arayan ve iĢsizlik sonrası adaptasyona hazır olan iĢçilerin ihmal edilmesinden kaynaklı olarak kısa sürede bir iĢe girme durumu üzerinde olumsuz etkileri olabileceği düĢünülmektedir.

Almanya iĢ piyasasındaki geliĢmeler 1980‟den sonra uygulamaya alınan yönetmelikler ve önlemler ile somut bir Ģekilde gözlenmektedir. Bu bilgi ġekil 7'de de verilmiĢtir. ġekilte 1980-2001 yılları arasında iĢ piyasalarında yaĢanan iyileĢme yıllara göre verilmiĢtir. ĠyileĢme olgusu istihdam alanında artıĢ olarak kabul edilebilir. Yapılan istatistiklere göre 1981 yılına kadar çalıĢan sayısında yaklaĢık 400 bin kiĢilik bir iyileĢme sağlanmıĢtır. (Reyher, 1981). Bu geliĢmeyle Almanya‟da istihdamı sağlamada olumlu geliĢmeler yaĢanmıĢtır. Bu yenilik ile ilk yıllarda iki milyon kiĢiye iĢ imkânı verilmiĢtir. Bu sayı 1992 yılında 2.5 milyona ulaĢmıĢtır.

ġekil 4.2: Almanya iĢ piyasasındaki istihdam artıĢının yıllara ve iĢçi sayısında göre dağılımı

Kaynak: Jutta Hinrichs / Elvira Giebel-Felten ''Die Entwicklung des Arbeitsmarktes 1962-2001''

Almanya‟da iĢ piyasasının durumunda yaĢanan geliĢmeleri farklı perspektiflerden değerlendirebilmekteyiz. YaĢanan geliĢmeleri altta tanımlanan özellikler ile vurgulamak faydalı olacaktır. Almanya‟da iĢsizlik oranları ilk kez 2001 yılında 1993‟teki değerin altına düĢürülmüĢtür. Ayrıca sigortalı olarak tam zamanlı çalıĢan sayısındaki artıĢ olduğu görülmektedir (Hinrichs ve Felten, 2002). Politikacılar ise konu hakkında çalıĢmalar yapmıĢ ve ekonomideki mesleki eğitim ve iĢyerinde istihdam için sürekli bir talep olduğunu iletmiĢlerdir. Alman hükümetinin iki önemli partisi olan CDU ve SPD, eski Almanya baĢbakanı Gerhard Schröder'in reform stratejisi miraslarını kurduğu büyük koalisyon ile devralmıĢtır. Ulusal ve uluslararası ekonomik araĢtırmalar yapan kurumlar ve tanınmıĢ ekonomistler, Almanya'daki emek piyasasının baĢarısının büyük ölçüde ekonomik konjonktür, ihracatın teĢviki, iĢletmelerin rasyonalizasyonu gibi faktörlere bağlı olduğu fikrini 2000 yılında teknik analiz ile birleĢtirmiĢlerdir (Hinrichs ve Felten, 2002).

4.4 Almanya‟da Aktif Ġstihdam Politikası Türleri