Aksiyomlarla Tasarım Yönteminin Seçim Nedenleri

Teknolojinin geliĢmesi ile rekabetin artması ve çevresel koĢullarda meydana gelen hızlı değiĢikliklerle birlikte iĢletme yönetimi daha karmaĢık bir hal almıĢtır. Teknolojide meydana gelen bu hızlı geliĢme, iĢletmeleri çeĢitli kazanımlarından dolayı üretim faaliyetlerinde robot kollarını kullanmaya itmesinin yanında bu faaliyetler için tercih edebileceği alternatiflerin artmasını da beraberinde getirmiĢ ve bu da karar verme iĢlemini zorlaĢtıran bir etken olmuĢtur. Sağlam bir karar verme sürecine sahip bir iĢletme açısından karar verme yalnızca bilgi toplama olmayıp, aynı zamanda geliĢmiĢ karar verme yöntemlerinden yararlanma anlamını taĢımaktadır (Özel, 2007).

Genel olarak iĢletmeler karar sürecinde bilgi toplama ve toplanan bilgilerin analizi aĢamasına yoğunlaĢırken, alternatiflerin değerlendirilmesi aĢamasında daha az çaba ve zaman harcamaktadırlar. Pek çok günlük karar, sezgisel olarak alınabilmektedir. Uzun vadeli ve karmaĢık kararların sezgisel olarak alınması yeterli veya doğru olmayabilir (Özel, 2007). Bir robot firması yetkilileri ile yapılan derinlemesine mülakatlar sonucu; robot sistemleri tasarım sürecinde tasarımcının, robot kolu ön seçim iĢlemini sezgisel olarak gerçekleĢtirdiği öğrenilmiĢtir. Ön seçim süreci; müĢteri ihtiyaçları, hedefleri ve kısıtları öğrenildikten sonra programlaması yapılacak ve simülasyon testine alınacak robot kolu alternatifinin seçimini içerir. Sezgisel olarak seçilecek yanlıĢ robot kolu alternatifinin, sonraki adımlarda robotun programlamasını ve uyumlaĢtırılmasını zorlaĢtıracağı gibi kaynak harcandığı için zaman ve maliyet kaybına sebep olabilmektedir. BaĢka bir kötü senaryo da, yanlıĢ seçimin müĢterilerin ihtiyacına tam olarak cevap veremeyen baĢarısız projelere sebep olmasıdır. Bu sebeple karar verme sürecinin sistematik ve bilimsel bir temele oturtulması, karar verme sürecinin etkin ve tutarlı bir Ģekilde yönetilmesi için faydalı olacaktır.

Karar sürecinde birbiriyle çeliĢen kriterlerin de yer alması, süreci zorlaĢtıran diğer bir etkendir. Bu da bazı kriterler açısından taviz verilmesi, yani kriterler arasında ödünleĢmenin sağlanması anlamını taĢımaktadır. Sezgisel olarak kriterler arasında ödünleĢmenin sağlanması epey zor olacaktır. Bu sebeple çoklu ölçüt altında karar verme yöntemlerine ihtiyaç doğmaktadır.

Aksiyomlarla Tasarımın bilgi aksiyomu, birçok ölçütün yer aldığı çok ölçütlü karar verme problemlerinde alternatifler arasında seçim yapma amaçlı kullanılan bilimsel temele dayanan bir yaklaĢımdır. Bu prensip, müĢterinin ihtiyacına göre tasarımcı tarafından belirlenen tasarım aralığını hesaba katmaktadır. Bu özelliği sayesinde; diğer çok ölçütlü karar verme yöntemleri, kriter değeri en iyi seviyede olan alternatifleri seçerken, Aksiyomlarla Tasarım yaklaĢımı tasarım aralıklarını sağlayan alternatifleri seçecektir. Tasarımcı, birbiri ile çeliĢen kriterlerden dolayı bazı kriterlerden ödün verme durumunda kalacağı için bir kriterin en iyi düzeyde karĢılamasından ziyade, kendisinin belirlediği bir tasarım aralığını karĢılamasını isteyebilmektedir (Özel, 2007). AHP, bulanık AHP, TOPSIS ve puanlama tekniğine dayanan diğer çok ölçütlü karar verme yöntemlerinde bir kriterin değerinin çok yüksek veya düĢük olması toplam puanı etkileyeceği için çeliĢen ölçütler altında ilgili kriter yüzünden istenmeyen alternatifi seçim sırasında ön sıralarda yer alabilmektedir. Bu yöntemlerde bu durumun önüne geçilmesi amacıyla ölçütler önem derecesi ile ağırlıklandırılmaktadır. Fakat bu durum da karar aĢamasının öznel yargılara dayanmasına, yani sübjektif olmasına sebep olmaktadır. Oysa Aksiyomlarla Tasarım yönteminde sistemin iĢi baĢarabilme olasılığı dikkate alınarak kıyaslama puanı (bilgi içeriği) hesaplandığı için diğer yöntemlere göre daha objektif sonuç vermektedir. Bunun yanında sistemin, tasarım aralığından daha iyi bir sistem aralığına sahip olması, tasarım aralığı ötesindeki değerler açısından bilgi içeriğinde marjinal katkı sağlamaz. Yani ilgili kriter açısından sistem aralığının, hedeflenen aralıktan daha olumlu bir değer alması ile hedeflenen aralık ile aynı değeri alması arasında fark yoktur. KarĢılanan tasarım aralığının ötesindeki değerler için kayıtsız kalmaktadır. Matematiksel ifade Ģekli ile her iki durumda da baĢarı olasılığı 1‟den büyük olamayacağı için bilgi içeriği sıfır olacaktır. Ayrıca Aksiyomlarla Tasarım, herhangi bir kriterin tasarım aralığının karĢılanamaması durumunda alternatifin reddedilmesini sağlaması bakımından diğer yöntemlerden ayrılmaktadır.

Genel olarak çok ölçütlü karar verme tekniklerinin matematiksel formülasyonu ile alternatiflere ait puanlar belirlenirken, kriter bazında göreli değerler dikkate alınmaktır. Yani alternatif kümesi içerisindeki her robotun kriter bazında birbirleri ile kıyaslanması sonucu sıralama yapılmaktadır. Bu kıyaslama referans bir değere göre yapılmaktadır. Alternatif kümesine dahil edilecek yeni bir alternatif, seçim sonucunu değiĢikliğe sebep olabilecektir. Aksiyomlarla Tasarım yönteminde ise alternatiflerin değerlendirme süreci birbirinden bağımsızdır ve kümeye eklenecek yeni bir alternatif mevcut alternatiflerin bir birine göre konumunda değiĢikliğe sebep olmayıp, sıralamada kendi seviyesine yerleĢecektir. Ayrıca formülasyonunun, iĢi baĢarma olasılığına dayanması sebebiyle hesaplama yöntemi diğer MADM metotlarına göre basit ve anlaĢılırdır. Kriterlerin önem derecesini belirlemeye ihtiyaç duyulmaz. Bunun yanında, değerlendirme kriteri ve alternatif sayısındaki artıĢ, diğer MADM yöntemlerin çözümünün zorluk derecesini daha fazla etkileyecektir.

Bu çalıĢmada kullanılmasına ihtiyaç duyulmamakla birlikte niceliksel ve niteliksel ölçütlerin birlikte kullanılabildiği bir yöntem olup, klasik ve bulanık kümelerle iĢlem yapılmasına imkan sağlamaktadır.

Yukarıda belirtilen faydalarından dolayı bu çalıĢmada endüstriyel robot kolu seçimi için bilimsel bir metot olan Aksiyomlarla Tasarım yöntemi uygulanmıĢtır.