Aile Değerlendirme Ölçeği’nin Yurtiçinde ve Yurtdışında Yapılan

McMaster Aile Değerlendirme Ölçeği, Epstein, Bishopi Bldwin ve Keitner tarafından Brown Üniversitesi ve Buttler Hastanesi’nin işbirliği ile geliştirilmiştir.

McMaster Aile İşlevleri Modeli, Aile Değerlendirme Ölçeği için 53 soruya indirgenirken her boyuttan tesadüfi yöntemle sorular seçilmiş ve her boyutun iç tutarlılığı Cronbach alfa katsayısı ile hesaplanmıştır. Her boyutun alfa katsayısı en az 0.70 olana kadar bu işleme devam edilmiştir. İç tutarlılık ( alfa katsayısı ) altı boyutta 0.72 ile 0.92 arasında değişmektedir. Bu da Ölçeğin iç tutarlılığının yüksek olduğunu göstermektedir.

1983’te Epstein ve Bishop tarafından geçerlik çalışması yapılan ölçek; 218 Normal, 98 psikiyatrik hasta ailesinden yalnız birer kişiye uygulanmış, her alt ölçekte normal ailelerin aldıkları puan ortalamaları, hasta ailelerin aldıkları puan ortalamalarından daha düşük ( sağlıklı ) çıkmıştır. İki grubun aldığı puanlar arası fark, istatistiki olarak yüksek düzeyde anlamlı bulunmuştur. Aynı kişiler, ADÖ’nün uyum geçerliliğini saptamak amacıyla 60 ytaşlarındaki 178 emekli çifte ADÖ ile birlikte Philadelphia Geriatrik Moral Skalası ve Locke Wallace Evlilik Doyum Ölçeği’ni aynı anda uygulayarak regresyon analizi yapmışlar ve Locke Wallace Evlilik Doyum Ölçeği ile aralarında önemli bir ilişki olduğunu bulmuşlardır.

Miller ve arkadaşları 1985 yılında ölçeğin ikinci geçerlik ve güvenirlik çalışmasını gerçekleştirmişlerdir (Miller, Bishop, Epstein, Keitner, 1985:Akt:Bulut, 1990). Ölçeğin sosyal beğenirlik yönelimlerinden etkilenme durumunu saptamak amacıyla 72 aile içindeki 164 aile üyesine Aile değerlendirme Ölçeği ve Marlowe – Crowne Sosyal Beğenirlik Yönelimlerinden Etkilenme Ölçeği ile birlikte verilmiştir. Bu ölçeğin her alt boyut ile yapılan korelasyonları düşük çıkmıştır. Bu sonuç Aile Değerlendirme Ölçeğinin sosyal beğenirlikten etkilenmediğini göstermiştir.

Test tekrar test güvenirlik çalışması için ölçek 45 kişilik gruba 15 gün ara ile iki kez uygulanmış ve iki uygulama sonucu elde edilen puanlar arasındaki korelasyon katsayısı .66 ( problem çözme) ile .76 (duygusal tepki verme) değerleri arasında bulunmuştur.

Aile Değerlendirme Ölçeğinin dış ölçütlere göre geçerliğinin incelenmesinde aile üyelerinin Ölçek puanlarıyla deneyimli bir aile terapistinin aileye ait

değerlendirmeleri karşılaştırılmıştır. Davranış Kontrolü hariç, terapist ve ölçeğin değerlendirmeleri uyumlu çıkmıştır. Bu çalışmaya dayanılarak, ölçeğin davranış Kontrolü boyutu dışında psikiyatrik hasta bulunan ve normal ailelerin işlevlerini ayırt etmede etkili olduğu ifade edilmiştir.

Orjinal adı “Family Assessment Device” (FAD) olan Aile Değerlendirme Ölçeği’nin Türkiye ’ deki geçerlik ve güvenirlik çalışması Bulut tarafından gerçekleştirilmiştir ( 1989 ). Ölçeğin orjinali Türkçeye çevrildikten sonra Türkçesi hazırlanan ölçek Psikiyatrist, Psikolog ve Sosyal Hizmet Uzmanlarından oluşan 20 kişilik bir grubuna dağıtılmış; anlaşılabilirlik geribildirimleri ve öneriler doğrultusunda ölçek uygulamaya hazır hale gelmiştir.

Yapı geçerliği bilinen grupların karşılaştırılması tekniğiyle sınanan Ölçek, Boşanmış ailelerin işlevlerinin sağlıksız olduğu düşünülerek, 25 boşanma sürecinde olan çift ve 25 normal evlilik sürdüren çifte ölçek uygulanmış ve sonuçlar her boyut için t testi ile karşılaştırılmıştır. Yedi ölçeğin altı tanesi p = 0.001 düzeyinde önemli fark gösterirken Davranış Kontrolü boyutu p = 0.01 düzeyinde anlamlılık göstermiştir.

Ölçeğin içinde ruh hastası bulunan ve bulunmayan aile üyelerine uygulanması sonucunda da iki grup arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Ankara Üniversitesi Psikiyatri Kliniğinde 1985 – 1988 yıllarında yatarak tedavi görmüş 100 hastanın ailelerinde 15 yaş üzerindeki hasta hariç herkese ölçek uygulanmış; Duygusal Tepki Verebilme, Gereken İlgiyi Gösterebilme ve Genel Fonksiyonlar boyutlarında p = 0.0001 düzeyinde; İletişim, Roller ve Davranış Kontrolü boyutlarında p = 0.001 düzeyinde ve Problem Çözme boyutunda ise p = 0.01 düzeyinde önemli farklar gözlenmiştir.

Uyum geçerliliğini incelemek amacıyla halen evli bulunan 25 kişiye Evlilik Yaşam ölçeğiyle beraber uygulanan Ölçek, ADÖ’nün sadece “Genel Fonksiyonlar” alt ölçeğiyle karşılaştırılarak Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon katsayısı’nın 0.66 ve p = 0.001 düzeyinde anlamlı olduğu görülmüştür.

İç tutarlık ve puan değişmezliği açısından incelenen ölçeğin, iç tutarlığı ile ilgili analizler 67 deneğin ADÖ’ye verdikleri cevaplar üzerinden her bir alt grup için ayrı ayrı Cronbach alfa katsayıları hesaplanarak yapılmıştır. ADÖ, puan değişmezliğini incelemek amacıyla Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu öğrencileri ve çalışanlarından meydana gelmiş 51 kişiye 3 haftada iki kez uygulanarak, test – tekrar test katsayıları Problem çözme için 0.90, roller için 0.82, İletişim için 0.84, Gereken İlgiyi Gösterme için 0.62, Duygusal Tepki Verebilme için 0.78, Davranış Kontrolü için 0.80 ve genel Fonksiyonlar için 0.89 olarak bulunmuş; gerek iç tutarlılığı gerekse puan değişmezliği açısından anlamlı sonuç vermiştir ( p<0.001 ).

İç Tutarlılık Katsayıları

“Aile Değerlendirme Ölçeği”nin iç tutarlılığını incelemek amacıyla Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayıları hesaplanmıştır. Alt ölçeklerin iç tutarlılık katsayılarını incelemek amacıyla her bir alt ölçeğe ilişkin amacıyla Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayıları hesaplanarak Tablo 6’da gösterilmiştir.

Tablo 6 Aile Değerlendirme Ölçeği Alt Ölçeklerinin İç Tutarlılık Katsayıları Alt Ölçekler Cronbach Alfa

Katsayıları

Problem Çözme .869

İletişim .871

Roller .772

Duygusal Tepki Verebilme .813

Gereken İlgiyi Gösterme .778

Davranış Kontrolü .716

Tablo 6’da görüldüğü gibi Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayılarının; alt ölçekler için .716 ile .933 arasında olduğu bulunmuştur. Bulgular bu araştırmada ölçeğin tutarlı bir yapıya sahip olduğunun göstergesidir.