AHP ANKETİ
4.5. AHP-TOPSIS Sıralamanın Uzman Görüşüne Sunulması
Geliştirilen tekniğin klinik gözlemlerle destekleme ve sınamak adına Antalya Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Fizik Tedavi Polikliniğine başvuran hastalardan rasgele 30 kişi seçilerek Fried Ölçeği, G8 ölçeği uygulanmıştır. G8 ölçeğine göre elde edilen skorlar kullanılarak başlangıç matrisi elde edilmiştir. Elde edilen başlangıç matrisi Tablo 4.10’da verilmiştir.
48
Tablo 4.10. TOPSIS için kullanılan veri seti
Hastalar G1 G2 G3 G4 G5 G6 G7 G8 A001 2 3 2 2 3 0 0 2 A002 2 3 1 2 3 0 0 2 A003 2 3 2 2 3 1 2 2 A004 2 3 2 2 3 1 2 2 A005 2 3 2 0 3 0 2 1 A006 2 3 2 2 3 0 0 2 A007 2 3 2 2 3 1 2 2 A008 2 3 2 2 3 0 2 2 A009 2 3 2 2 3 0 1 2 A010 2 3 1 2 3 1 1 2 A011 2 3 1 2 3 0 1 2 A012 2 3 2 2 3 1 2 2 A013 2 3 1 1 3 0 1 2 A014 2 3 2 2 3 1 2 2 A015 2 3 2 2 3 1 2 2 A016 2 3 2 1 3 0 0 2 A017 2 3 2 2 3 1 0 2 A018 2 3 2 2 3 1 2 1 A019 2 3 1 1 3 1 1 1 A020 2 3 2 2 3 1 2 2 A021 2 3 2 2 3 1 1 2 A022 1 3 2 1 3 0 2 2 A023 0 2 1 0 3 1 0,5 2 A024 1 3 0 0 3 0 0 0 A025 2 0 2 1 3 0 2 2 A026 2 3 2 1 3 0 1 0 A027 2 3 1 0 3 0 0 2 A028 2 3 2 2 3 1 1 2 A029 2 3 1 0 3 0 2 2 A030 2 3 2 2 3 1 2 2
Oluşturulan matris (2.4) nolu ifade kullanılarak normalize edilmiş matris oluşturulmuştur. Normalize edilmiş ağırlıklı karar matrisi elde etmek için normalize edilmiş karar matrisi AHP ağırlıkları ile çarpma işlemi yapılmıştır. Normalize edilmiş ağırlıklı matristen bir kesit Tablo 4.11’de verilmiştir.
49
Tablo 4.11. Normalize edilmiş ağırlıklı veri matrisi
Hastalar G1 G2 G3 G4 G5 G6 G7 G8 A001 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,00 0,00 0,20 A002 0,19 0,19 0,10 0,22 0,18 0,00 0,00 0,20 A003 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20 A004 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20 A005 0,19 0,19 0,21 0,00 0,18 0,00 0,25 0,10 A006 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,00 0,00 0,20 A007 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20 A008 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,00 0,25 0,20 A009 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,00 0,12 0,20 A010 0,19 0,19 0,10 0,22 0,18 0,26 0,12 0,20 A011 0,19 0,19 0,10 0,22 0,18 0,00 0,12 0,20 A012 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20 A013 0,19 0,19 0,10 0,11 0,18 0,00 0,12 0,20 A014 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20 A015 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20 A016 0,19 0,19 0,21 0,11 0,18 0,00 0,00 0,20 A017 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,00 0,20 A018 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,10 A019 0,19 0,19 0,10 0,11 0,18 0,26 0,12 0,10 A020 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20 A021 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,12 0,20 A022 0,10 0,19 0,21 0,11 0,18 0,00 0,25 0,20 A023 0,00 0,13 0,10 0,00 0,18 0,26 0,06 0,20 A024 0,10 0,19 0,00 0,00 0,18 0,00 0,00 0,00 A025 0,19 0,00 0,21 0,11 0,18 0,00 0,25 0,20 A026 0,19 0,19 0,21 0,11 0,18 0,00 0,12 0,00 A027 0,19 0,19 0,10 0,00 0,18 0,00 0,00 0,20 A028 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,12 0,20 A029 0,19 0,19 0,10 0,00 0,18 0,00 0,25 0,20 A030 0,19 0,19 0,21 0,22 0,18 0,26 0,25 0,20
İdeal çözüm için vektörü (2.5) nolu denklem kullanılarak oluşturulmuştur. = (0,0198 0,0245 0,0472 0,0360 0,0137 0,0158 0,0215 0,0303)
İstenmeyen çözüm için vektörü (2.6) nolu denklem kullanılarak oluşturulmuştur. = (0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0137 0,0000 0,0000 0,0000)
Her alternatifin ideal çözümden uzaklığı ( ) ve ideal çözümden en uzak çözüme olan uzaklığı ( ) hesaplamak için (2.7) ve (2.8) nolu denklem kullanılmıştır.
50 Her alternatifin vektörüne göre göreceli uzaklığı (2.9) nolu denklem kullanılarak hesaplanmış ve alternatifler sıralanmıştır. Sıralanan alternatifler Tablo 4.12’de verilmiştir.
Tablo 4.12. TOPSIS sıralama sonucu
Sıra Hasta TOPSIS Puanı Sıra Hasta TOPSIS Puanı
1 A24 0,27 16 A09 0,73 2 A23 0,47 17 A18 0,78 3 A27 0,50 18 A06 0,80 4 A29 0,54 19 A08 0,83 5 A19 0,59 20 A17 0,83 6 A05 0,60 21 A21 0,88 7 A26 0,60 22 A28 0,88 8 A13 0,60 23 A03 1 9 A25 0,63 24 A04 1 10 A02 0,66 25 A12 1 11 A16 0,67 26 A14 1 12 A11 0,67 27 A15 1 13 A22 0,71 28 A20 1 14 A10 0,72 29 A30 1 15 A01 0,73 30 A07 1
AHP-TOPSIS tekniği kullanılarak, yapılacak Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme için öncelikli hastaları belirlemek için bir sıralama oluşturmuştur. Bu sıralama kaynakların kısıtlı olduğu durumda bile Düşkünlük taraması imkan vermektedir. Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme için hastaları rasgele seçmek yerine bu listenin başlangıcından başlayarak yapıldığı takdirde öncelikle Düşkünlük derecesi en yüksek hastalar değerlendirmeden geçmiş olacaktır. Listenin sonuna doğru gittikçe Düşkünlük derecesi azaldığından gereksiz kaynak harcanmamış olacaktır.
AHP-TOPSIS tekniğinde yapılan sıralamanın uzman görüşüyle karıştırma yapılabilmesi için uzmandan sıralama yapılması istenmiştir. Bazı kişilerin durumları benzerlik gösterdiğinden sıralama işlemini oldukça zorlaştırdı. Ayrıca kapsamlı değerlendirmede birçok kriterin etkili olduğundan karar verme süreci oldukça karmaşık hal aldığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle uzmanlar, kişi sayısını azaltarak sıralama yapmak daha doğru sonuçlar vereceğini veya sıralama yerine, gruplamanın daha uygun olabileceği görüşünde bulunmuştur.
51 Gruplar arasındaki benzerliği çalışması daha önce yapıldığından ve özellikle sıralamanın doğru test edilmesi çalışıldığından kişi sayısı azaltarak değerlendirmeye karar verilmiştir. Uzmanların belirttiği ve Tablo 5.3’den de görüldüğü gibi TOPSIS Sıralama puanları birbirine çok yakındır. Bu nedenle listeden iki farklı grup seçilmiş ve sıralama sonuçları hakkında uzmanlara bilgi vermeden uzmanların görüşlerine sunulmuştur. İlk grup, listen her 5.kişiyi seçerek oluşturulmuştur. İkinci grup AHP- TOPSIS puanları dikkate alarak her tabakalara bölerek kişi seçimi yapılmıştır. yapılmıştır. Gruplar Tablo 4.13’de verilmiştir.
Tablo 4.13. Uzman görüşüne sunulan hastalar
1. Grup 2. Grup
Sıra Hasta TOPSIS Puanı Sıra Hasta TOPSIS Puanı
1 A24 0,27 1 A24 0,27 6 A05 0,60 2 A23 0,47 11 A16 0,67 9 A25 0,63 16 A09 0,73 14 A10 0,72 21 A21 0,88 21 A21 0,88 26 A14 1,00 30 A07 1,00
Uzman önce birinci gruptaki altı hastayı değerlendirerek sıralamaya çalışmış ve aşağıdaki uzman yorumları düşkünlük derecesi azalacak şekilde verilmiştir.
1. A24: 85 yaşındaki Alzheimer teşhisi konmuş erkek hasta düzenli olarak reçeteli dokuz ilaç kullanmaktadır. Tekerlekli sandalye kullanan hastanın düzenli olarak yardıma ihtiyacı bulunmaktadır. İleri derecede görme bozukluğunun yanında pençe kuvveti sınırın çok altında kalmıştır. Hem bilişsel hem de bedensel kişisel bakım konusunda tamamen bağımlıdır. 2. A05: 78 yaşında tansiyon, guatr ve depresyon tedavisi gören kadın hastanın
dikkatinin çok dağınık olması yanında düşme öyküsü de bulunmaktadır. Öz değerlendirmesinin çok iyi olmasına rağmen tek başına dışarı çıkamamaktadır. Baston kullanan hastanın evde ve dışarıda düzenli olarak yardıma ihtiyacı vardır. Pençe kuvvetinin çok düşük çıkmasına rağmen, yürüyüşü sınırın üstünde çıkmıştır. Hastanın sağlık sorunları, temel günlük aktivitelerini etkilemektedir. Hafif düşkün düzeyde bir hastadır.
3. A16: 67 yaşında kalp, şeker ve tansiyon sorunları olan erkek bir hastanın yaşının fazla olmamasına rağmen, geçirdiği bypass ve prostat ameliyatı genel
52 klinik durumunu etkilemiştir. İşitme zayıflığı ve hafif bilişsel sorunlar yaşamamaktadır. Medikal sorunları kontrol altında tutulan hasta düşkünlük öncesi durumda olarak tanımlanabilir. Genel durumu A09 ile hemen hemen aynıdır. A09 ve A16 arasında ayrım yapmakta oldukça zorlanıldığı ve değerlendiren hekimler arasında fikir ayrılığı yaşandığı gözlemlenmiştir. 4. A09: 73 yaşında kalp, çeker ve tansiyon sorunları olan erkek hasta da A16
gibi bypass ameliyatı geçirmiştir. Yaşı A16’dan fazla olmasına rağmen hareketlerinde bir yavaşlama hissedilmemiştir. Medikal sorunları kontrol altında tutulan hasta düşkünlük öncesi durumda olarak tanımlanabilir. Genel durumu A16 ile hemen hemen aynıdır. A09 ve A16 arasında ayrım yapmakta oldukça zorlanıldığı ve değerlendiren hekimler arasında fikir ayrılığı yaşandığı gözlemlenmiştir.
5. A21: 68 yaşında tansiyon ve sarı leke rahatsızlığı olan kadın hastanın belleği iyi durumda ve düşme öyküsü bulunmamaktadır. Pençe kuvveti sınırda çıkmasına rağmen yürüme testi oldukça iyi çıkmıştır. Fiziksel aktivite yapmamasına rağmen klinik tablosu iyi görünmektedir. A09 ve A16 gibi düşkünlük öncesi durumda olmakla birlikte onlara nazaran çok daha iyi durumdadır. Düşkünlük önleme programına dahil edilerek düşkündük durumu önlenebilir.
6. A14: 78 yaşında aktif hayat temposu olan erkek hasta şehirlerarası araç kullanma yetkinliğini kaybetmemiş, düzenli olarak seyahat etmektedir. Diyabet teşhisi olmasına rağmen klinik tablosunu hiç etkilememiş, pençe kuvveti sınırların çok üstünde çıkmıştır. Oldukça motive ve dinç olan hasta, bu altı kişi arasında en az düşkün olan kişidir.
Birinci gruptaki hastalar incelendiğinde AHP-TOPSIS sıralaması ile hemen hemen aynı sonuç verdiği görülmüştür. Değerlendirme sonuçların karşılaştırılması Tablo 4.14’de verilmiştir.
53
Tablo 4.14. Birinci grup için uzman sıralaması ve AHP-TOPSIS sıralaması
1. Grup
Sıra TOPSIS Sırlaması Uzman Sıralaması
1 A24 A24
2 A05 A05
3 A16 A16 ve A09
4 A09 A09 ve A16
5 A21 A21
6 A14 A14
Uzman ikinci gruptaki altı hastayı değerlendirerek sıralamaya çalışmış ve aşağıdaki uzman yorumları düşkünlük derecesi azalacak şekilde verilmiştir.
1. A24: 85 yaşında Alzheimer teşhisi konmuş erkek hasta düzenli olarak reçeteli dokuz ilaç kullanmaktadır. İleri derecede görme bozukluğunun yanında pençe kuvveti sınırın çok altında çıkmıştır. Tekerlekli sandalye kullanan hastanın düzenli olarak yardıma ihtiyacı bulunmaktadır. Hem bilişsel hem bedensel kişisel bakım konusunda tamamen bağımlı olan hasta çok düşkün sınıfında tanımlanabilir.
2. A23: 79 yaşında Alzheimer teşhisi konmuş erkek hastanın ev dışında her zaman, ev içinde de sıklıkla yardıma ihtiyacı bulunmaktadır. Evde merdiven çıkma, banyo yapma, giyinme ile ilgili işlerde yardıma ihtiyacı bulunmaktadır. Baston ya da yürüme desteği kullanmamaktadır. Fakat yürüme hızı sınıra yakın çıkmıştır. Bilişsel sorunları yaşam kalitesini çok etkilemiş olan hasta orta düşkün sınıfında tanımlanabilir.
3. A25: 69 yaşında astım, tansiyon, unutkanlık şikayetleri olan erkek hastanın mali yönetim, ilaç alımı ve ev işlerinde yardıma ihtiyacı bulunmaktadır. Hareketlerinde meydana gelen yavaşlamalar daha belirgin olmasına rağmen yürüme hızı sınıra yakın çıkmıştır. Pençe kuvveti sınırın üstünde çıkan hastanın A23’e göre klinik tablosunun daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. Hasta hafif düşkün olarak tanımlanabilir.
4. A10: 71 yaşında, takip edilen kronik hastalığı olmayan kadın hastanın gündelik işlerinde başkalarına muhtaç olmamasına rağmen bazı bilişsel sorunları nedeniyle hareketleri kısıtlanmaktadır. Alzheimer başlangıcı olabileceği şüphesiyle daha detaylı test için yönlendirilmiştir. Hareketlerinde
54 yavaşlama olmasına rağmen yürüme hızı sınırın üstünde çıkan hastanın pençe kuvveti sınırın altında çıkmıştır.
5. A21: 68 yaşında tansiyon ve sarı leke rahatsızlığı olan kadın hastanın belleğinin iyi durumda olmasının yanında düşme öyküsü de bulunmamaktadır. Pençe kuvveti sınırda çıkmasına rağmen yürüme testi oldukça iyi çıkmıştır. Fiziksel aktivite yapmamasına rağmen, klinik tablosu iyi görünen hasta, A10’dan daha iyi durumda olmakla birlikte onun gibi düşkünlük öncesi durumdadır. Düşkünlük önleme programına dahil edilerek düşkündük durumu önlenebilir.
6. A07: 72 yaşında aktif hayat temposu olan erkek hastaya yapılan teste hem bilişsel hem bedensel testlerde tüm değerler sınırın üstünde çıkmıştır. Hayatı boyunca kilosunda hiç değişme olmamış, oldukça dinç görünen hasta bu altı kişi arasından en dinç olan ve düşkün olamayan kişidir.
İkinci gruptaki hastalar da incelendiğinde AHP-TOPSIS sıralaması ile aynı sonuç verdiği görülmüştür. Değerlendirme sonuçların karşılaştırılması Tablo 4.15’de verilmiştir.
Tablo 4.15. İkinci grup için uzman sıralaması ve AHP-TOPSIS sıralaması
2. Grup
Sıra TOPSIS Sırlaması Uzman Sıralaması
1 A24 A24 2 A23 A23 3 A25 A25 4 A10 A10 5 A21 A21 6 A07 A07
Daha sonraki aşamada 6 kişi rasgele seçilerek üçüncü grup oluşturarak uzmanlar tarafından sıralanması istenmiştir. Uzman üçüncü gruptaki altı hastayı değerlendirerek sıralamaya çalışmış ve aşağıdaki uzman yorumları düşkünlük derecesi azalacak şekilde verilmiştir.
1. A28: 77 yaşında Alzheimer teşhisi konmuş erkek hastanın kalp rahatsızlığı bulunmaktadır. Düzenli olarak reçeteli yedi ilaç kullanmakta olan hastanın düzenli olarak ev içi ve ev dışı yardıma ihtiyacı vardır. Baston veya yürüme desteği kullanmamakla birlikte, hareketlerinde ileri derecede yavaşlama
55 olduğu gözlemlenen hasta yürüme testini tamamlayamamıştır. Pençe kuvveti sınırın çok altında çıkan hasta bilişsel ve bedensel olarak kişisel bakım konusunda kısmen bağımlıdır. Orta düşkün sınıfına tanımlanabilir.
2. A13: 79 yaşında kroner arter hastalığı, diyabet, hipertansiyon, osteoartrit hastalıkları olan kadın hastanın hareketlerinde yavaşlama belirgin olmamasına rağmen desteksiz yürüyememektedir. Mali yönetim, ilaç alımı ve ev işlerinde yardıma ihtiyacı bulunan hastanın pençe kuvveti sınırın çok altında çıkmıştır. A28’e göre klinik tablosu daha iyi olduğu gözlemlenen hasta, hafif düşkün olarak tanımlanabilir.
3. A10: 71 yaşında takip edilen kronik hastalığı olmayan kadın hastanın gündelik işlerinde başkalarına muhtaç olmamasına rağmen bazı bilişsel sorunları dolayısıyla hareketleri kısıtlanmaktadır. Alzheimer başlangıcı şüphesiyle daha detaylı test için yönlendirilen hastanın hareketlerinde yavaşlama olmasına rağmen yürüme hızı sınırın üstünde çıkmıştır. Pençe kuvveti sınırın altında çıkan hastanın durumu düşkünlük öncesi olarak tanımlanabilir.
4. A28: 68 yaşında alerji ilaçları dışında reçeteli ilaç kullanmayan kadın hastanın kısa bellek ile ilgili hafif derecede sorunları mevcuttur. Pençe kuvveti sınırda çıkmasına rağmen yürüme testi oldukça iyi çıkan hastanın düşme öyküsü bulunmamaktadır. Fiziksel aktivite yapan hastanın klinik tablosu iyi görünmektedir. Genel durumu A03 ve A30 ile hemen hemen aynıdır. A03, A30 ve A28 arasında ayrım yapmakta oldukça zorlanıldığı ve değerlendiren hekimler arasında fikir ayrılığı yaşandığı gözlemlenmiştir 5. A03: 67 yaşında aktif hayat temposu olan apartman yöneticiliği yapan erkek
hasta oldukça dinç görünmektedir. Yapılan testlerde kısa bellekte çok hafif sorunlar dışında bilişsel ve bedensel yapılan testlerde tüm değerler sınırın üstünde çıkmıştır. A03, A30 ve A28 arasında ayrım yapmakta oldukça zorlanıldığı ve değerlendiren hekimler arasında fikir ayrılığı gözlemlenmiştir. 6. A30: 75 yaşında müteahhitlik faaliyetlerine devam eden erkek hasta oldukça dinç görünmektedir. Bilişsel ve bedensel yapılan testlerde tüm değerler sınırın üstünde çıkmıştır. A03, A30 ve A28 arasında ayrım yapmakta oldukça zorlanıldığı ve değerlendiren hekimler arasında fikir ayrılığı gözlemlenmiştir.
56 Üçüncü gruptaki hastalar incelendiğinde AHP-TOPSIS sıralaması ile benzer sonuç ürettiği görülmüştür. Değerlendirme sonuçların karşılaştırılması Tablo 4.16’da verilmiştir.
Tablo 4.16. Uzman sıralama ve AHP-TOPSIS sıralama sonuçları
Uzman Sıralaması AHP-TOPSIS Sıralaması
Sıra Hasta TOPSIS Puanı Hasta
1 A29 0,54 A29
2 A13 0,60 A13
3 A11 0,67 A11
4 A28 0,88 A28
5 A03 ve A30 1,00 A03, A28 ve A30
57
5. TARTIŞMA
G8 anketinde yer alan kriterler AHP tekniği ile uzmanlara danışarak ağırlıklandırılma sürecinde, Şekil 4.1’de de görüldüğü gibi, Geriatri uzmanlarından bazıları bazı kriterleri çalışma grubunun genelinden daha farklı değerlendirmede bulunmuştur. Elde edilen grafikte, çalışma grubunun geneli değerlendirildiğinde, Hareketlilik ve Nöropsikolojik problemler gibi kriterlerin daha yüksek değerler aldığını, Vücut kitle indeksi ve Reçeteli ilaç sayısının daha düşük değerler aldığını, Yaş kriterine doğru değerlerin tekrar yükselişe geçtiğini göstermektedir. Tüm çalışma grubu için kriterlerin önem dereceleri yüzde olarak ifade edilirse; görüşlerinden yararlanılan uzman hekimlere göre İştah 10,4%, Kilo Kaybı 13%, Hareketlilik 22,7%, Nöropsikolojik problemler 16,3%, Vücut kitle indeksi 7,5%, Reçeteli ilaç sayısı 6,1%, Öz değerlendirme 8,6%, Yaş ise 15,4% öneme sahiptir. Tüm çalışma grubu önemli kriterin Hareketlilik (Mobilite) olduğunu düşünürken, “Geriatri 7” ve “Geriatri 8” uzmanları en önemli kriterin Kilo Kaybı olduğunu, “Geriatri 10” en önemli kriterin Öz değerlendirme olduğunu, “Geriatri 11” en önemli kriterin Reçeteli İlaç Sayısı olduğunu düşünmektedir.
Hummel ve arkadaşlarına (2014) göre çalışma grubunun aynı çalışma ortamında bulunmamasından dolayı bu tür farklı yorumlar ortaya çıkabilir. Bunu nedeni farklı tecrübelerden kaynaklanıyor olduğu gibi, problemin tam olarak anlaşılamadığından kaynaklanması mümkündür. Bu nedenle çalışma grubu değerlendirmeleri yaptıktan sonra toplantı ortamında buluşarak “Baştan Aşağıya Validasyon” çalışmasının yapılması önerilmektedir. “Baştan Aşağıya Validasyon” çalışmasında her soru için tüm çalışma grubunun verdiği cevaplar ekranda yansıtılır ve faklı cevaplar irdelenir. Farklı değerlendirmede bunulan katılımcı tecrübelerin grupla paylaşıp konunun detayı tartışılır. Bunun sonucunda isteyen katılımcılar cevaplarında değişiklik yapabilirler (Hummel ve ark., 2014). Çalışma grubunun katılımcıları farklı şehirlerde olduğundan toplandı ortamı sağlama imkanı olmadığından “Geriatri 7”, “Geriatri 8”, “Geriatri 10” ve “Geriatri 8” uzmanlara konu tekrar açıklanıp cevaplarının gözden geçirmeleri istenmiştir. Bunun sonucunda bir düzeltme gerçekleşmemiştir.
G8 ölçeğin performansını değerlendirmede kullanılan doğruluk oranı %75, seçicilik %89, kesinlik %62, duyarlılık %87, F-ölçütü %72 değerleri literatürle uyumlu
58 çıkmıştır. Soubeyran ve arkadaşlar (2011) tarafından geliştirilen, 0 ile 17 arasında değişen puanlama aralığı bulunan ve 14 puan alan hastalara Kapsamlı Geriatrik Değerlendirmeye ihtiyaç olduğuna karar veren G8 ölçeğinin duyarlılığı %90, spesifitesi %60 bulunmuştur (Baitar ve ark., 2013; Soubeyran ve ark., 2011). Smets ve arkadaşları ise Kısaltılmış Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme, G8 ölçeğini kanser hastalarına ve kanser hastalığı olmayan hastalara uygulayarak sonuçlarını karşılaştırmıştır. Çalışılan tüm ölçeklerde iki grup arasında duyarlılık ve spesifite açısından büyük bir fark olmadığı görülmüştür. G8 ölçeği için her iki grup için spesifite oranı %68 olduğu görüşmüştür. Bunun yanında test edilen ölçeklerde hiçbiri spesifite değeri açısından %85 değerini geçmediği için tek başına kullanılmayıp sadece bir ön değerlendirme enstrümanı olarak kullanılması önerilmiştir (Smets ve ark., 2014). Performans ölçütlerinin literatürle benzerlik arz ettiğinden dolayı G8 ölçeği Türk toplum için geçerli bir ölçek olduğu sonucuna varılmıştır.
Elde edilen AHP ağırlıkları kullanılarak TOPSIS tekniğiyle 100 kayıt düşkünlük derecesine göre sıralanmıştır. Oluşturulan sıralama, verinin içince mevcut olan Fried Ölçeği sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Sıralamanın performansını değerlendirmek için farklı frekans aralıklarında doğruluk oranı, kesinlik, duyarlılık, F-ölçütü değerlerine bakılmıştır. Verinin içinde mevcut olan Fried ölçeğine göre “Düşkün” sınıfta 38 örnek, “Düşkünlük Öncesi” sınıfta 54 ve “Kesin Düşkün Olmayan” sınıfta 8 örnek olduğundan, AHP-TOPSIS tekniğinde düşkünlük derecesine göre sıralama yapıldığında ilk 50 kişi “Düşkün”, son 50 kişi “Düşkün olmayan” sınıf olarak kabul edilmiştir. Buna göre Doğruluk Oranı %78, Seçicilik %90, Kesinlik %66, Duyarlılık %87, F-Ölçü %75 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre AHP-TOPSIS performans ölçütleri, G8 ölçeğinin performans ölçütlerine daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir.
Hamaker ve arkadaşları çalışmalarında G8 ölçeğinin ön değerlendirme enstrümanı olarak çok kullanışlı olduğunu ancak duyarlığı ve spesifite açısından değerlendirilince mükemmel olmadığını ve ölçeği iyileştirmek için araştırmalar yapılmasını gerektiğini vurgulamıştır (Hamaker ve ark., 2014). Bu çalışma değerlendirme kriterlerine ağırlıkların atanması ile G8 ölçeğinin performansında artış olabileceğini göstermiştir.
59 Fried Ölçeği örneklemi “Düşkün” ve “Düşkün olmayan” gibi 2 gruba ayırmaktadır. AHP-TOPSIS Tekniği ise “düşkünlük” derecesine büyükten küçüğe sıralayarak Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme için öncelik listesi oluşturmaya çalışmaktadır. Literatür incelendiğinde AHP-TOPSIS Tekniğinin sağlık alanında az kullanıldığı ve böyle sıralamanın performansının altın standartla karşılaştırmadan, sadece sonuçların raporlandığı karşılaştırıldığı görülmüştür (Pecchia ve ark., 2011). Sağlık dışındaki alanlarda elde edilen sıralamanın diğer sıralama algoritmaları ile yapılan çalışmalarla karşılaştırılmıştır (Koyuncu ve Özcan, 2014). Bu nedenle ilk aşamada yapılan karşılaştırma çalışmasının doğruluğunu teyit için uzman görüşüne başvurulmuştur. Uzman görüşlerine başvurma aşamasında, bazı kişilerin durumları benzerlik gösterdiğinden sıralama işlemini oldukça zorlaştırdı. Ayrıca Kapsamlı Geriatrik Değerlendirmede birçok kriterin etkili olduğundan karar verme süreci oldukça karmaşık hal aldığı gözlemlenmiştir. Burada çok kriteri karar verme tekniklerinin bu tür problemlin çözümünde uzmanlara karar destek niteliğinde olabileceği görüşü bir kez daha gözlemlerle teyit edilmiştir. Karar verme düzeyi ne olursa olsun alternatifler çoğaldıkça ve belirsizlik arttıkça karar verme süreci karmaşık hale gelmektedir. Özellikle verilen kararlarda birden fazla kişinin etkili olduğu durumda ortak paydada buluşmak oldukça zordur. Bu nedenle karar verme sürecinde sistematik yaklaşımın izlenmesi hem kolaylık sağlamakta hem de verilen karara güven duyulmasını sağlamaktadır (Thokala ve ark., 2016).
Birinci gruptaki hastalar uzman tarafından detaylı değerlendirme için önceliğe göre sıralandığında A16 ve A09 hastaların genel durumu hemen hemen aynı olduğunda arasında ayrım yapmak oldukça zorlanıldığı ve değerlendiren hekimler arasında fikir ayrılığı gözlemlenmiştir. A16 (0,56) ve A09(0,66) hastaların AHP-TOPSIS puanları arasında sadece 0,1 puanlık bir fark olduğu görülmüştür. Bu kadar fark olduğunda uzmanlar bu kişileri aynı seviyede olduğuna karar vermiştir.
İkinci gruptaki hastalar tabakalara bölünerek her tabakadan bir hasta seçildiğinden ve kişiler arasında belirgin farklar bulunduğundan uzmanlar sıralamakta zorlanmadığı görülmüştür. AHP-TOPSIS sıralamasının uzmanların yaptığı sıralama ile tamamen aynı olduğu görülmüştür. Buradan AHP-TOPSIS sıralamasının elde ettiği puanları tabakalar elde etmede kullanmak mümkündür.
60 Üçüncü grupta hastalar rasgele seçildiğinden tesadüfi olarak sağlık durumları bir birine çok benzer ve AHP-TOPSIS puanları bir birine çok yakın seçilmiştir. Genel durumu hemen hemen aynı olduğunda arasında ayrım yapmak oldukça zorlanıldığı ve değerlendiren hekimler arasında fikir ayrılığı gözlemlenmiştir. A28(0,72), A03(0,74) ve A30(0,74) hastaların AHP-TOPSIS puanları arasında sadece 0,02 puanlık gibi çok küçük bir fark olduğu görülmüştür. Bu kadar fark olduğunda uzmanlar bu kişileri aynı seviyede olduğuna karar vermiştir. Bu farkların daha büyük örneklemlerde analiz edilerek hata paylarının araştırılması önerilmektedir.
Uzmanlar tarafından yapılan değerlendirmelerde kadınlar için pençe kuvveti değerlerinin genel klinik tablo ile çok uyumlu olmayabileceği gözlemlenmiştir. Yürüme hızının sınırların çok üstünde olan kadın hastaların pençe kuvveti sınırın çok altında çıkabilmektedir. Kadınların vücut kütle indeksinin yüksek olması pençe kuvveti sınırını yükseltmektedir. Türk toplumunun vücut kütle indeksi dikkate alınarak sınır değerlerin araştırılmasında fayda olabilir.
61