3.1. 1950 Seçimleriyle DeğiĢen Ġktidar ve Adnan Menderes’in BaĢbakan OluĢu
16 ġubat 1950‟de çıkarılan seçim yasasından sonra 1950 seçimlerinin hazırlıklarına baĢlanmıĢtır. 1950 seçim kampanyaları, 1946 seçimlerinden daha da hareketli geçmiĢtir. Artık millet DP‟yi ve onun liderlerini benimsediği için Demokratlar seçim kampanyalarını millet üzerine inĢa etmiĢtir.147
Bir taraftan Celal Bayar, diğer taraftan Adnan Menderes zorlu yolculuklarla bütün yurdu dolaĢıp, kahve toplantıları, açık hava mitingleriyle seçim kampanyalarını yürütmüĢlerdir.148
1950 seçimlerine giden süreçte demokratların “46 ruhu” olarak adlandırılan ideali giderek ivme kazanırken, bu ruhu en iyi yansıtan ve 1950 seçim kampanyasına damgasını vuran ise Ģu slogan olmuĢtur diyebiliriz: “Yeter, Söz Milletindir!” Siyasi iletiĢim tarihinin ilk ve en etkili sloganlarının baĢında kabul edilen bu slogan aynı zamanda halkın tek parti iktidarına ve baskıcı uygulamalara duyduğu tepkinin de bir ifadesi olmuĢtur.149
1950 seçimleri öncesinde CHP‟nin de en büyük kozu ve gücü CumhurbaĢkanı Ġsmet Ġnönü olmuĢtur. CHP‟liler Ġnönü faktörünü özellikle vurgulayarak halka, seçimi kaybederse Ġnönü‟nün CumhurbaĢkanlığından çekileceği, kazanırlarsa da altı ilkeyi anayasadan çıkarmayı vaat ederek sınırsız düzeyde sözler vermiĢlerdir.150
Yani CHP CumhurbaĢkanı ve genel baĢkan Ġnönü‟nün kiĢisel prestijini ortaya koyup seçim kampanyasını onun Ģahsı üzerinden yürütmüĢtür.151
Görülen o ki seçime birçok muhalefet partisi katılmıĢ olmasına rağmen, iktidar mücadelesi CHP ile DP arasında geçmiĢtir.152
Bu koĢullar altında 1950 seçimleri 14 Mayıs 1950‟de yapılmıĢtır. Birazda seçim yasasının etkisiyle, ana muhalefet partisi DP, kurucularının bile beklemediği büyük bir baĢarı kazanarak seçime katılma oranının %80‟i aĢtığı bu seçimde iktidara gelmeyi baĢarmıĢtır.153
147 M. Serhan YÜCEL, age, s.77. 148
Orhan Cemal FERSOY, age, s.246.
149 Sedef BULUT, “27 Mayıs 1960‟tan Günümüze PaylaĢılamayan Demokrat Parti Mirası”, Süleyman
Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 19, Isparta, 2009, s.76.
150 ġerif DEMIR, “Celal Bayar‟ın CumhurbaĢkanı Seçilmesi ve Demokrat Parti Hükümetinin Kurulması
(1950)”, History Studies, c. 4, S. 2, 2012, s.123.
151 Mustafa ALBAYRAK, age, s.164. 152 ġerif DEMĠR, age, s.9.
Özetle DP kuruluĢundan itibaren her türlü aĢırılıktan imtina ederek, kanun dıĢına çıkmadan, halka dayalı, ortak tarihe ve kültüre vurgu yapan bir siyaset izleyerek iktidara gelmiĢ, bu Ģekilde de 27 yıllık tek parti iktidarına kansız ve muvazaasız olarak son vermiĢtir.154
Türk siyasi hayatında “ Beyaz Ġhtilal” olarak adlandırılan 14 Mayıs 1950 seçimleri ile seçmen beklentilerine çözüm öneren denenmemiĢ bir muhalefeti seçmiĢtir. Böylelikle 27 yıllık CHP iktidarına karĢı tüm tepkilerin adeta bir bileĢkesi olan DP ile birlikte Türk siyasi tarihinde yeni bir dönem açılmıĢtır. DP sadece sağ değil tüm sağ siyasi geleneğinin temelini oluĢturmuĢtur.155
CHP‟nin 69 milletvekiline karĢı DP‟nin 408 milletvekili çıkardığı 1950 seçim sonuçlarını Adnan Menderes heyecanlı bir Ģekilde Aydın‟da baba dostu ġevket Hasırcı Bey‟in evinde takip etmiĢtir. Sonuçlara göre Adnan Menderes, hem Aydın‟dan hem de Ġstanbul‟dan vekil seçilmiĢtir. Adnan Menderes daha sonra bir konuĢmasında seçim sonucunu; “ On dört Mayıs, bir devre son veren ve yeni bir devri açan müstesna bir gün
olarak daima anılacaktır. Bu tarihi günün hatırasını yalnız partimizin değil, Türk demokrasisinin bir zafer günü olarak yâd ediyoruz.” sözleriyle değerlendirmiĢtir.156
14 Mayıs 1950 gecesinde ise ordunun iktidarı DP‟ye teslim edip etmeyeceği tartıĢması yaĢanmıĢtır. Çünkü I. Ordu Komutanı Aziz Noyan, seçime hile karıĢtırıldığı varsayımıyla duruma müdahale edebileceklerini Ġnönü‟ye iletmiĢtir. Ġsmet Ġnönü ise, Türkiye için hayati saydığı demokrasi sorununun çözümünde ülke çıkarlarını kendi iktidar çıkarlarının üzerinde tutarak 14 Mayıs gecesi darbe teklifini geri çevirmiĢtir.157
Bu askeri hamleden sonra seçim sonuçları beraberinde, CumhurbaĢkanı ve BaĢbakanın kim olacağı tartıĢmalarını gündeme getirmiĢtir. 22 Mayıs 1950‟de toplanan TBMM‟de DP, CumhurbaĢkanlığı için Celal Bayar‟ı aday göstermiĢ ve 387 kabul oyu ile Celal Bayar meclis tarafından CumhurbaĢkanı seçilmiĢtir.158
Sıra BaĢbakanın atamasına gelince Adnan Menderes Bayar‟a Fuad Köprülü‟yü teklif etmiĢ fakat Bayar hükümeti kurması için Adnan Menderes‟i görevlendirmiĢtir.159
Böylece DP‟nin muhalefet yıllarında parti vitrininde önemli yer tutan Adnan Menderes, Celal Bayar‟ın tercihiyle BaĢbakanlık görevine getirilmiĢtir. Adnan Menderes aynı gün içerisinde
154 Selahaddin BAKAN, Hakan ÖZDEMĠR, agm, s.383. 155 Sedef BULUT, agm, s.76-77.
156
Erdal ġEN, age, s.89-91.
157 Recep ġükrü APUHAN, age, s.64-65. 158 ġerif DEMĠR, age, s.11.
Bakanlar Kurulu listesini CumhurbaĢkanlığına sunmuĢ, Bayar‟ında aynı gün listeyi onaylamasıyla I. Menderes hükümeti görevine baĢlamıĢtır.160
BaĢbakanlığa atanan ve DP‟den Ġstanbul milletvekilliğini tercih eden Adnan Menderes, birinci kabinesini kurduktan sonra, hükümet programını 29 Mayıs 1950‟de TBMM‟ye sunmuĢ, yapılan güven oylamasında hükümet programı kabul edilmiĢtir.161
9 Haziran 1950 tarihinde ise DP Genel Ġdare Kurulu toplanmıĢ ve Bayar‟dan boĢalan parti baĢkanlığına Adnan Menderes‟i seçmiĢtir.162
Menderes BaĢbakanlıktan sonra DP Genel BaĢkanlığını da alarak gücünü pekiĢtirmiĢ, yürütme gücü doğrudan doğruya parti liderliğiyle bütünleĢmiĢ ve sivil siyasal iktidarın yetkilerini özgürce kullanmanın önü açılmıĢtır. Böylece Adnan Menderes siyasi tarihte eĢine ender rastlanan bir güçle iktidara gelmiĢtir.163
Buna rağmen Adnan Menderes‟in asıl gücünün “ halkın içinde yaĢamıĢ ve onun içinden gelmesinden” kaynaklandığını söyleyebiliriz. ġöyle ki; dönemin Türkiye‟sine baktığımızda, her dört kiĢiden üçünün köyde yaĢadığı bir ülke profilinde Adnan Menderes, toprakla iç içe geçmiĢ bir hayatın içinden, köylülerin yanından geldiği için halkın psikolojisini anlayan bir kiĢiliğe sahip oluĢunun neticesinde, halka dayanmaktan baĢka destek aramamıĢtır. Yani Anadolu insanının umudunu ve beklentisini bilen BaĢbakan Adnan Menderes, TBMM‟deki bir konuĢmasında “Bu vatan üzerinde
yaşayan çalışkan insanların kaderi değişecek” demekle halka olan bağlılığını dile
getirmiĢtir diyebiliriz.164
Parti çerçevesinde baktığımızda da DP‟nin 1950 seçimlerindeki baĢarısının asıl sebebinin büyük halk kitlelerini kazanması olduğunu görmekteyiz. Çünkü DP‟nin sınıfsal temeli büyük toprak sahipleri ile ticaret burjuvazisinin ittifakına dayanmaktadır. Yani köylünün gözünde bir kurtarıcı olan DP ve onun lideri Adnan Menderes‟in bu seçim zaferi sürekli geri planda kalmıĢ ve küstürülmüĢ olan köylünün desteğini almıĢ olmasının sonucudur.165
160 ġerif DEMĠR, age, s.12.
161 Mustafa ALBAYRAK, age, s.183-190. 162 Cem EROĞUL, age, s.100.
163
ġerif DEMĠR, age, s.12.
164 Erdal ġEN, age, s.93-95.
165 Suat, OKTAR, Arzu VARLI, “Türkiye‟de 1950-54 Döneminde Demokrat Parti‟nin Tarım Politikası”
3.2. 1950-1954 Arası Menderes Devri YaĢanan Önemli Siyasi GeliĢmeler
Siyasette yeni cazibe merkezi olan DP iktidar görevine baĢladığı gün CHP ve DP içindeki muhalefet de yüzünü göstermiĢtir. DP ve CHP içindeki muhalefet hareketleri yani DP içinde beklentileri farklı insanlar ve grupların çıkar ve fikir çatıĢmaları ile yeni iktidardan makam-mevki bekleyip bunlara sahip olamayanların muhalefet partisi gibi çalıĢmaları, ayrıca CHP ve yüksek makamlardaki memurların olan bitene inanamayıp Ġsmet PaĢa‟nın ne yapıp edip iktidarı geri alacağı beklentisiyle muhalefet yapmaları, Adnan Menderes‟in BaĢbakanlık ve DP Genel BaĢkanlığı süresince onu uğraĢtırmıĢ yormuĢ ve üzmüĢtür.166
Ġktidar ve ana muhalefet partisinin güç dengeleri arasındaki eĢitsizlik nedeniyle de 1950-1954 dönemi tek partili demokrasi görünümünde olmuĢ bu durum DP‟nin muhalefeti bir yana bırakarak tek baĢına hareket etmesine yol açmıĢ ve iktidar ile muhalefet arasında önemli sorunların yaĢanmasına neden olmuĢtur.167
Siyasi platformda 2 Haziran 1950‟de güvenoyu alarak çalıĢmalarına baĢlayan Menderes Hükümeti dört gün sonra bir Albay‟ın ordunun ihtilal yapacağı ihbarını Adnan Menderes‟e ulaĢtırmasıyla bir sarsıntı geçirmiĢtir. Büyük bir endiĢeye kapılan Menderes, Bayar‟ında desteğiyle ordunun tepe noktasıyla birlikte 15 General ve 150 Albay‟ı emekliye sevk etmiĢ, Genel Kurmay BaĢkanı ve Kuvvet Komutanlarını görevlerinden almıĢtır. Adnan Menderes‟in ihbar karĢısında orduya operasyon yapması aslında askere duyulan güvensizlikten çok Ġsmet Ġnönü‟nün askeriyedeki etkinliğini ve gücünü tasfiye etmeye yönelik olmuĢtur.168
Ordunun yüksek kademelerinde yapılan bu değiĢikliklerden bir hafta sonra Adnan Menderes, bu sefer Valiler arasında geniĢ bir tasfiye hareketi baĢlatmıĢtır. Bu tasfiye ise vatandaĢlara ve özellikle DP‟lilere baskı ve iĢkence yaptığı iddia edilen yöneticilerin ve memurların değiĢtirilmesine yönelik olmuĢtur.169
DP iĢ baĢına gelir gelmez dinin toplumun en önemli sosyo-kültürel ögesi ve halkın hücrelerine nüfuz etmiĢ temel özelliği olduğunun farkına varmıĢtır. ġöyle ki, DP‟den önceki CHP iktidarının dinsel konulardaki kısıtlamaları önemli ölçüde azaltmasına rağmen anti-demokratik sınırlamaları tam olarak kaldıramamıĢ olması Adnan Menderes‟in öncelikli olarak dini konular üzerinde durmasını sağlamıĢ ve parti
166
Recep ġükrü APUHAN, age, s.75-77.
167 Cem Osman TAMTÜRK, “Adnan Menderes ve Demokrat Parti”, Politika Dergisi, S.23, 2010, s.55. 168 ġerif DEMĠR, age, s.16; M. Serhan YÜCEL, age, s.83.
meclis grubunda Arapça ezan yasağının kaldırılması konusu gündeme gelmiĢtir. BaĢbakan Adnan Menderes, Türkçe ezan okunması konusunda ısrar etmenin “vicdan
hürriyetine karşı bir taassup teşkil edeceğini” söylemiĢtir. Ezan konusunda 13 Haziran
1950‟de bir yasa hazırlanması istenmiĢ, 16 Haziran 1950‟de de hazırlanan yasa tasarısı TBMM‟ye sunulmuĢtur. Bu yasağın kaldırılması CHP tarafından da olumlu karĢılanmıĢ ve yapılan oylama sonucu yasa oy birliğiyle kabul edilmiĢtir. Böylelikle Arapça ezan ve kamet okuma yasağı kaldırılmıĢ, değiĢiklik 17 Haziran 1950 tarihinde, BaĢbakanlık tarafından bütün illere birer telgrafla bildirilmiĢtir.170
Bununla yetinmeyen BaĢbakan Adnan Menderes 5 Temmuz 1950‟de radyolardaki dini programlara getirilen yayın yasağını da kaldırmıĢtır.171
BaĢbakan Adnan Menderes‟in en radikal hamlelerinden biri de düĢünce suçlularıyla ilgili genel af ilan etmesi olmuĢtur. Adnan Menderes, tek parti döneminin uygulamaları yüzünden basit gerekçelerle yıllardır demir parmaklıklar arkasında mağdur olanları özgürlüklerine kavuĢturmuĢtur. Bunların baĢında Nazım Hikmet, Kemal Tahir, Hikmet Kıvılcımlı gibi meĢhur isimlerle gazeteciler yer almaktadır.172
14 Temmuz 1950‟de çıkarılan bu genel af kanunuyla CHP devrinde iĢlenmiĢ bütün suçlar affedilmiĢtir.173
1950 Türkiye‟sinde dıĢ politikaya baktığımızda da en önemli gündem maddesinin Batı dünyası ile iliĢkileri arttırmak olduğunu görmekteyiz. Bu yönde beklenen ilk fırsat 25 Haziran 1950 tarihinde baĢlayan Kore savaĢı ile DP yönetiminin eline geçmiĢtir. Hükümet BirleĢmiĢ Milletler Güvenlik Konseyinin talebi üzerine 25 Temmuz 1950‟de 4500 kiĢilik bir Türk savaĢ birliğinin gönderilmesine karar vermiĢtir. Kore savaĢına katılma kararı ile Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez, kendinden kilometrelerce uzakta bir ülkede savaĢa girmiĢ ve ABD‟den sonra Kore‟ye asker gönderen ilk devlet olmuĢtur.174
BaĢbakan Adnan Menderes, bu durumu uluslararası “itibarımızı yükseltmek” ve NATO‟ya katılmak için bir fırsat olarak görmüĢtür. Bu sebeple hiçbir muhalefet lideriyle görüĢmeden, meclise bilgi vermeden ve meclisin de onayı alınmadan, Bakanlar Kurulu kararı ile Kore‟ye asker gönderilmesini uygun görmüĢtür. CHP, Adnan
170 Mustafa ALBAYRAK, age, s.195-198; Celal BAYAR, age, s.148-154. 171
Erdal ġEN, age, s.107.
172 Erdal ġEN, age, s.107-108. 173 Cem EROĞUL, age, s.101. 174 M. Serhan YÜCEL, age, s.84-85.
Menderes‟in Kore politikasına tepki göstermiĢ, Kore‟ye asker gönderme fikrine açıkça itiraz etmemekle birlikte kendilerine danıĢılmamasını usul hatası olarak değerlendirmiĢtir. Muhalefetin eleĢtirileri karĢısında açıklama yapan Adnan Menderes ise, hükümet harp ilan etmiĢ olmadığı için bir yetki gaspının söz konusu olmadığını vurgulayarak her Ģeyin son derece kanuna uygun olduğunu ve tartıĢmaların kapanması gerektiğini söylemiĢtir.175
Bununla birlikte Kore kararı TBMM tatilde iken alındığı için hükümete yapılan eleĢtiriler yeni tasama yılı baĢında meclise taĢınmıĢtır. Yapılan görüĢmeler neticesinde hükümetçe verilen izahatlar yeterli bulunmuĢ ve Kore savaĢına katılma kararı Kasım 1950‟de onaylanmıĢtır.176
Bu geliĢmelerden sonra DP halk önündeki ilk sınavını 3 Eylül 1950‟de yapılan belediye seçimlerini kazanarak vermiĢtir. Zafer öylesine büyüktür ki Adnan Menderes kendine özgü üslubuyla; “Türk milleti Halk partisini 14 Mayıs’ta iktidardan tasfiye
etmişti, 3 Eylül’de de muhalefetten tasfiye etti.” demiĢtir. Bir ay sonra 15 Ekim‟de
yapılan Ġl Genel Meclisi seçimlerini de yine Demokratlar kazanmıĢtır. Böylelikle artık siyasal iktidar kurumları, bürokrasisi ve yerel yönetimleriyle devletler mekanizması bütünüyle DP‟nin eline geçmiĢtir.177
Ancak büyük değiĢikliklere ve baĢarılı icraatlarına rağmen DP, parti içinde yaĢanan çatıĢmalarla sarsılmıĢtır. 1951 yılının ġubat ayı sonunda Adnan Menderes ile Tarım Bakanı Nihat Eğriboz arasında bir anlaĢmazlık yaĢanmıĢ, ayrıca parti içinde yaĢanan istifalarında çoğalmasıyla I. Menderes hükümeti 8 Mart 1951‟de istifa etmiĢtir. Adnan Menderes‟in çekilme kararından sonra CumhurbaĢkanı Bayar, kabineyi kurma görevini yeniden Adnan Menderes‟e vermiĢtir. Adnan Menderes‟in açıkladığı II. Menderes hükümetinde üç yeni bakan görev alırken altı bakanda yer değiĢtirmiĢtir.178
Ayrıca Adnan Menderes‟in iktidara gelmesinden on ay sonra bir anda Atatürk büstlerine saldırılar baĢlamıĢ, üstelik kırılan büstlerin üstüne Adnan Menderes‟in adı yazılmıĢtır. Bu durum muhalif medyada dini anlamda adımlar atan Menderes‟in Atatürk büstlerine saldırılarda fail olduğu yorumlarını ortaya çıkarmıĢtır. Nerden çıktığı belli olmayan bu provokasyonlar, laiklik tartıĢmalarında Adnan Menderes‟i zor durumda bırakmıĢtır.179
Adnan Menderes, irtica yanlısı bir parti olmadıklarını Atatürkçü çizgiden
175 ġerif DEMĠR, age, s.21-23. 176
M. Serhan YÜCEL, age, s.85.
177 Cem EROĞUL, age, s.103-104.
178 Mustafa ALBAYRAK, age, s.206; Selahaddin BAKAN, Hakan ÖZDEMĠR, agm, s.384. 179 Erdal ġEN, age, s.185.
uzaklaĢmadıklarını göstermek için meseleye hemen el koymuĢ, Atatürk büstlerine yönelik olarak Ticaniler tarikatı tarafından yapılan saldırıların artmaması için 25 Temmuz 1951‟de Atatürk‟ü Koruma Kanununu çıkarmıĢ ve bu tarikat cezalandırılmıĢtır. Böylece Atatürk‟ün hatırasına yönelik saldırılar önlenmiĢtir.180
Bu geliĢmelerin ardından 16 Eylül 1951‟de, boĢalan milletvekilliklerini doldurmak için 17 ilde ara seçimler yapılmıĢtır. Bu ara seçimler aynı zamanda DP‟nin ilk icraat dönemini kapsamaktadır. Ara seçimler için propagandalar arasında en çok göze çarpan nokta ise dini temaların iĢlenme yoğunluğu olmuĢtur. Nitekim ara seçimleri DP yine büyük farkla kazanmıĢ ve 17 ilden ancak ikisinde CHP çoğunluğu almıĢtır.181
15 Ekim 1951 tarihine gelindiğinde ise DP‟nin 1950 zaferinden sonra yapılan ilk büyük kongresi olması bakımından özel bir önem taĢıyan üçüncü büyük kongresi yapılmıĢtır. Bu kongrenin bir özelliği de CHP ileri gelenlerinin de toplantıları izlemeye gelmiĢ olmalarıdır. Kongrede genel olarak önemli kararlar alınmamıĢ programın aynen kalması kabul edilerek tüzükte ufak bir değiĢiklik yapılmıĢtır. Son gün yapılan seçimlerde ise Adnan Menderes 827 oyla genel baĢkanlığa seçilmiĢtir.182
Öte yandan dıĢ politikada benimsediği yeni yolda emin adımlarla ilerleyen Adnan Menderes, Kore savaĢıyla sağladığı avantajla NATO‟ya girmek için giriĢimlerde bulunmuĢ ve bu konuda ABD‟nin desteğini almıĢtır. Türkiye‟nin NATO‟ya girmesinde Ġngiltere ve Fransa‟nın muhalefetini ABD‟nin yumuĢatmasıyla 1951 yılının Eylül ayında Atlantik Konseyi Türkiye‟nin NATO‟ya alınmasını kabul etmiĢtir. NATO‟ya giriĢ kararı DP ve CHP‟nin oylarıyla 18 ġubat 1952‟de TBMM‟de onaylanmıĢtır.183
Türkiye‟nin NATO‟ya girmesiyle birlikte dıĢ politikanın yanı sıra iç politikada da önemli değiĢiklikler olmuĢtur. DP iktidarı 1952 yılının ortalarından itibaren “aĢırı sağ ve sol akımlar” olarak değerlendirdiği kurumların üstüne gitmeye baĢlamıĢtır. Millet Partisi 1953 yılının Ocak ayında Türk Milliyetçiler Derneği de 9 Temmuz 1953 günü kapatılmıĢtır. Ayrıca Köy Enstitüleri öğretmen okullarına dönüĢtürülmüĢtür. Ayrıca Türkiye‟nin NATO‟ya girmesine çok sıcak bakmadığı bilinen Hava Kuvvetleri Komutanı Muzaffer Göksenin emekli edilmiĢtir.184
180 Selahaddin BAKAN, Hakan ÖZDEMĠR, agm, s.384. 181
Cem EROĞUL, age, s.110-111.
182 Cem EROĞUL, age, s.113-115. 183 M. Serhan YÜCEL, age, s.95-96. 184 M. Serhan YÜCEL, age, s.96-100.
Ayrıca bu dönemde Adnan Menderes‟in Atatürk‟e iliĢkin yaptıkları koruma kanunuyla sınırlı kalmamıĢtır. Atatürk‟ün vefatından sonra anıt mezar yapılmasına 1944‟te baĢlanmıĢ fakat ilerleme kaydedilmemiĢtir. Adnan Menderes göreve geldiğinde iĢlerin bu kadar ağır ilerlemesinden rahatsız olmuĢ, kısa zamanda yapılması talimatını vermiĢtir. Nihayet Anıtkabir, Atatürk‟ün ölümünün on dördüncü yılına yani 10 Kasım 1953‟e yetiĢtirilmiĢtir. Atatürk‟ün naaĢı Etnografya Müzesinden alınıp kortejle Anıtkabir‟e getirilmiĢtir. Yani bir nevi Atatürk‟ün naaĢı Etnografya Müzesinden Anıtkabir‟e Menderes hükümetinin çabalarıyla getirilmiĢtir.185
Ayrıca Menderes devrinde para ve pullara yeniden Atatürk‟ün resminin basılmasına baĢlanmıĢtır.186
Bu dönemde Adnan Menderes ve DP yöneticileri arasında gündemde olan meselelerden biri de CHP‟nin elindeki malların siyasi rekabette haksızlığa sebep olduğu, partinin yan kuruluĢu olarak görülen halkevlerinin hazineye intikal ettirilmesi gerektiği konusu olmuĢtur. 1951 ve 1953 yıllarında gündemdeki yerini koruyan bu konu hakkında 9 Aralık 1953‟te hazırlanan tasarı meclise verilmiĢ ve 14 Aralık 1953‟te TBMM “Cumhuriyet Halk Partisi‟nin Haksız Ġktisaplarının Ġadesi Hakkında Kanun Teklifini” görüĢmeye baĢlamıĢtır. Kanun tasarısı muhalefetin tepkisine rağmen kabul edilmiĢtir. CumhurbaĢkanı Celal Bayar‟ın onayladığı kanun ; “CHP‟ye ait taĢınır taĢınmaz mallar ile haklar, alacaklar hazineye devredilecek, münhasıran parti binası olarak kullanılan zorunlu mallar Maliye Bakanlığının onayı ile CHP‟ye bırakılacak” Ģeklinde olmuĢtur. Aslında bu durum tek parti devrinin sonucu olarak CHP elinde birikmiĢ olan emlakin tasfiyesi olmuĢtur.187
3.3. 1954-1957 Arası Siyasi GeliĢmeler Ġçinde Adnan Menderes
DP 1954 yılına hızlı bir giriĢ yapmıĢtır ve 11 ġubat 1954 tarihli DP meclis grubunda BaĢbakan Adnan Menderes‟in genel seçimlerin 2 Mayıs 1954‟te yapılması yolundaki önerisi kabul edilmiĢ seçim tarihi belirlenmiĢtir.188
Böylece dört yıllık dönem sonrası iktidar ve muhalefet, sözü halka bırakarak seçim kampanyalarına baĢlamıĢtır. CHP, 1954 seçim kampanyasını, Ġsmet Ġnönü Ģahsiyeti, DP ile Menderes‟in partizanlığı ve ekonomik konular üzerine yürütmüĢtür. Adnan Menderes ise seçim kampanyasını
185
Erdal ġEN, age, s.187.
186 Celal BAYAR, age, s.169. 187 ġerif DEMĠR, age, s.40-44. 188 Mustafa ALBAYRAK, age, s.253.
temel olarak 1950-1954 arasındaki DP‟nin dört yıllık hizmetleri üzerine oturtmuĢ yaptığı icraatlar üzerinden halktan oy istemiĢtir.189
2 Mayıs 1954 Pazar günü gerçekleĢtirilen seçimlerde kayıtlara geçen herhangi bir olay yaĢanmamıĢ ve dahası kanuni bir zorlama olmamasına rağmen halkın seçimlere katılma oranı % 88 gibi yüksek bir orana ulaĢmıĢtır. Seçim sonuçlarına göre; DP 503, CHP 31, CMP 5, Bağımsızlar ise 2 milletvekili çıkarmıĢtır. Seçim sonuçları Menderes için tarihi bir zafer olurken her Ģeyin ötesinde Adnan Menderes siyasi gücünün zirvesine çıkmıĢtır. Yani Adnan Menderes 1954 seçimleri sonrasında siyasetteki gücü, etkisi ve liderliği tartıĢılmaz bir konuma gelmiĢtir.190
Ayrıca BaĢbakan Adnan Menderes Vatan gazetesinde yayınlanan demecinde 1950‟ ye göre, daha büyük bir çoğunluk aldıklarını anımsatarak “Bunun manası, bütün devlet faaliyetlerine şamil olmak üzere,
her sahadaki icraatımızın Türk milletince tamamıyla tasvip edildiğidir.” Ģeklinde bir
yorum yapmıĢtır.191
Genel seçim sonuçları alındıktan sonra, onuncu TBMM ilk toplantısını 14 Mayıs 1954‟te yapmıĢtır. Bu toplantıda Celal Bayar cumhurbaĢkanlığına, Refik Koraltan da meclis baĢkanlığına seçilmiĢ, Adnan Menderes ise yine hükümeti kurmakla görevlendirilmiĢtir. Kabinesi üç gün içinde oluĢturulan üçüncü Menderes Hükümeti, 24 Mayıs 1954 programını okumuĢ ve iki gün sonra meclisten güvenoyu almıĢtır.192
Adnan Menderes, seçim sonrası seçimin tarafı olan güçlerle büyük bir hesaplaĢma içine girmiĢtir. Seçim esnasında CHP‟den aday olup kazanamayan bürokratlar cezalandırılmıĢtır. Malatya‟da CHP‟nin baĢarılı olması 14 Haziranda