a) Ön Organize Edicilerin ( Örgütleyicilerin ) Sunulması

sunumudur. Öğrenciler anlamlı öğrenmeye istekli değillerse, ezberlemeyi seçeceklerdir (Erden ve Akman, 1998).

Ausubel’in modelinde en önemli kavramlardan biri örgütleyicilerdir. Örgütleyiciler, yeni öğrenilen bilgilerle, bunlarla ilgili olarak eskiden var olan fikirler arasında bağlantı köprüleri kurar. Ön organize ediciler, öncelikle bilişsel yapıyı güçlendirici ve yeni bilgilerin öğrenimini kolaylaştırıcı birer araçtırlar. Bunlar bir üst düzeyde soyutlama, genelleme ve kapsama yaparlar.

Kavram, ilke, şekil, şema, özet yada konunun temel fikirleri örgütleyici bilgi olabilir. Örneğin, ünite başlarında verilen konu başlıkları listesi örgütleyici konumundadır. En etkileyici örgütleyiciler, öğrencilere yabancı olmayan kavram, terim ve önermelerin kullanıldığı aynı zamanda da gösteri ve analojilerle desteklenenlerdir (Ausubel, 1968).

Örgütleyicilerin öğrenilecek bilginin sunulmasından önce verilmesi gerekir. Böylece öğrenci yeni gelen bilgiyi kodlayacağı bilişsel yapıları (şemaları) hatırlar ve yeni gelen bilgiyi uzun süreli belleğine daha kolay ve örgütlenmiş bir biçimde kodlar.

Yapılan araştırmalar örgütleyicilerin, sunulan materyal öğrenciler için yeni olduğu ve yeni gelen bilgiler ile var olan bilgiler arasında ilişki kurmakta güçlük çekildiği zaman etkili olduğunu göstermektedir (Mayer, 1979). Ayrıca örgütleyiciler, öğretilecek materyalin özelliklerini, öğrencinin yaşına ve öğrencilerin öğrenilecek materyale yakınlık derecesine göre düzenlenmelidir (Ausubel, 1968).

Ön organize edicilerin başlıca işlevleri şunlardır:

* Öğrenicinin dikkatini öğrenilecek yeni konuya ve onun önemli yönlerine çekmek

* Öğrenilecek konunun ana düşüncelerine ve kavramlar arası ilişkilere ışık tutmak

* Öğrencinin önceki bilgilerinden yeni öğrenilecek konuyla ilgili olanlar ve zihinsel becerilerden yeni öğrenmede kullanılacak olanları öğrenciye hatırlatmak

* Öğrenilmekte olan materyalleri açıklama, bütünleştirme ve aralarında bağ kurma

* Yeni materyaller ile önce öğrenilenler arasındaki farkı ayırt etmeye yardımcı olur

Örgütleyiciler sunulacak malzemenin özelliğine göre ikiye ayrılır (Ausubel, 1968):

A) Açıklayıcı örgütleyiciler (Expository Organizers): Bu tür örgütleyiciler, bireyin daha önce hiç karşılaşmadığı bir konu hakkında ön bilgi edinmesini sağlayan örgütleyicilerdir. Öğrenme işinin başında öğrencilerin kavramsal bir yapı geliştirmesine yardımcı olur. Öğrenciler bu yapı sayesinde yeni gelen bilgiler ile eski bilgiler arasında ilişki kurabilirler. Yeni bir öğrenmenin başında öğrenilecek konuların genel hatlarıyla özetlenmesi, konuların birbiriyle ilişkisinin şematik olarak verilmesi bu tür örgütleyicilere örnektir. Yeni konunun anlatılmadan önce özetlenmesi, anlatılacak konuların şema olarak gösterilmesi bu örgütleyicilere örnek gösterilebilir.

Bu esaslar çerçevesinde sergileyici öğretim (expository teaching) adı verilen bir öğretim modeli geliştirilmiştir. Burada “sergileme” kelimesi, ilkeleri, kavramları, düşünceleri “ileri sürme ve açıklama” anlamında kullanılmaktadır. Örneğin, “yüzme ilkesi” öğretilecekse; “yerçekimi kuvvetinin yönü ve büyüklüğü”, “kaldırma kuvveti”, “kaldırma kuvvetinin yönü ve büyüklüğü” ön düzenleme basamağında sergilenir ve “yüzme ilkesinde”

kullanılacağı bildirilir. Kitapların başındaki giriş bölümleri, bir ünitenin başındaki kesim, anlamlı kodlamalar, bir öğretmenin derse girerken yaptığı deney veya gösterdiği kavram haritaları film vb tipik ön düzenleyicilerdir.

Bu model öğretmenler arasında düz anlatım olarak bilinir. Fakat bu model BDÖ’ de başarılı birçok uygulaması olan önemli bir modeldir. Bu modelin üç aşamada uygulanması önerilmiştir. Bu aşamaları Tablo 1.2’de daha iyi görebiliriz (http://scied.gsu.edu/ Hassard/mos/2.10.html):

Tablo 1.2 Sergileyici Öğretimin Basamakları

Birinci Basamak: İleri Örgütleyici İkinci Basamak: Öğrenme veya Materyallerin Gösterimi Üçüncü Basamak: Zihinsel Yapının Güçlendirilmesi * Dersin amacı net bir

şekilde açıklanır. * Örgütleyici gösterilir. * Örgütleyici ve öğrencinin önbilgileri ilişkilendirilir. * Yeni materyalin organizasyonunu net olarak belirtilir. * Öğrenme materyali mantıklı sıralanır. * Materyal gösterilir ve öğrenci anlamlı öğrenme aktiviteleri ile etkileşir.

* Yeni bilgi ile ileri örgütleyici

ilişkilendirilir.

* Aktif öğrenme teşvik edilir.

Sergileyici Öğretimde;

I. Öğrencinin yeni konuyu öğrenebilmesi için ön düzenleyici (advance organizer) kullanılmalıdır.

II. Öğretilen yeni konu adım adım ilerleyen ayırt etmelerle verilmeli (progressive differantiation).

III. Birleştirme, kaynaştırma ve bağdaştırma gibi zihinsel süreçleri geliştirmesi için öğrencinin yeni konunun temel ilkesiyle ilgili uygulama örnekleri yapması sağlanmalıdır (integrative reconciliation).

A) 1. Sergileyici Öğretimin Planlanması

Sergileyici öğretim üç aşamada planlanır;

* Öğrencilere kazandırılacak davranışları belirten hedeflerin saptanması. * Öğretilecek konular ve konuların öğretiminde kullanılacak tekniklerin belirlenmesi.

* Öğretilecek konular arasında öğrencinin ilişkiler kurabileceği örneklerin belirlenmesi.

A) 2. Sergileyici Öğretimin Uygulanması

* Organize ediciler kullanılır. * Değişik ve bol örnekler kullanılır.

* Resim, şema, grafik, animasyonlarla görsellik sağlanır.

* Konuda geçen kavram ve ilkeler arasındaki benzerlik ve farklılıklar üzerinde önemle durulur.

* Öğrenciye kazandırılacak bilgiler yapısal bir bütünlük arz eder.

* Öğrenci ezberden uzak tutulur. Bilgilerini kendi ifadeleri ile söylemeleri için cesaretlendirilir.

* Öğrencilere konuyla ilgili özgürce soru sorarak demokratik bir tartışma ortamı sağlanır (Demirtaş, 2006).

A) 3. Sergileyici Öğretimin Avantajları ve Sınırlılıkları

En önemli avantajı öğrencilere kısa zamanda çok bilgi öğretilebilmesi ve anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirmesidir. Açıklama gerektiren her duruma başarı ile uygulanabilir (Bilen, 1999). Öğretmenler açısından daha ekonomik ve kolaydır. Yeni kavram ve ilkelerin öğretiminde etkili bir yöntemdir (Erden ve Akman, 1998). Öğrencilerin yeterli ön bilgiye sahip olmadıkları durumlarda başarıyla uygulanabilir (Senemoğlu, 2003).

B) Karşılaştırıcı örgütleyiciler (Comparative Organizers): Öğrencinin yeni gelen bilgileri, daha önceki bilgilerle karşılaştırılmasını sağlayan örgütleyicilerdir. Karşılaştırıcı örgütleyiciler, öğrencinin var olan bilişsel yapısı ile yeni materyal arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koyar. Bu örgütleyiciler, yeni öğrenilecek materyal göreli olarak bilindik ve ön bilgiler ile ilişkiliyse kullanılır. Bu durumda yeni öğretilecek bilgi, öğrencinin daha önceden çok iyi bildiği bir konuyla benzeşim kurularak anlatılır.

Gözün yapısı anlatılırken fotoğraf makinesinin işleyişinin, bilgi işlem kuramı anlatılırken bilgisayar benzetmesinin önceden verilmesi bu tür örgütleyicilere örnek verilebilir. (Demirtaş, 2006; Erden ve Akman, 1998).

Ayrıca, “özkütle” ve “hacim” kavramlarını, “bölme” işlemini, “kütle ve hacim birimlerini istenilen ölçeklere çevirmeyi” önceden öğrenmişse ön düzenleme etkinlikleri bunları hatırlatarak “özkütle” hesaplamada kullanılacağını bildirir.

2.1. 2. b) Yeni Konunun Bütün Ayrıntılarını Adım Adım İlerleyen