Aşağı Doğu Yakası “Yoksul Apartman” Müzesi: New York’taki Aşağı doğu Yakası “yoksul

apartman” Müzesi hakında bilgileri aktaran Philips Scranton’a göre bu müze galeri merkezli yorumlamalara kesin bir karşıtlık oluşturmak için tasarlanmış. Yoksul Apartman Müzesinin çıkış noktasını oluşturan yorum, Güney Manhattan’da sekiz metreye otuz metrelik bir apartman binasında yer almasıdır. Bina, 1935’te boşaltılıncaya kadar, 22 geniş aileyi ve iki dükkânı barındırmıştı. O tarihte bina sahipleri sağlık ve güvenlik önemleri gerektirdiği masrafları yapmak üzere kiracıları çıkartmıştır. Bu müzede ziyaretçiler önce karanlık ve kasvetli birinci kat holünde toplanıp ardından ilk kattaki üç daireye geçiyorlar. İlki, müzenin binayı satın aldığı 1988’de bulunduğu şekliyle muhafaza edilmiş. Çıplak döküntülüğü, emekçilerin kentsel yaşamının çetin

104 gerçeklerini anlatıyor-en az düzeyde gün ışığı, holdeki dört ailenin birden kullandığı tuvalet, üç odanın tek ısı kaynağı olarak soba, dökülmüş sıvalar gibi… İkinci daire,1880’lerde, bir Alman göçmen ailesi yaşadığı sıradaki biçimine uygun şekilde restore edilmiş. Rehberin kısaca anlattığı öyküye göre, yapılan araştırmalar babanın aileyi terk ettiğini, annenin komşu kadınlarına elbise dikerek dört çocuğuna baktığını ortaya koymuştur. Üçüncü dairenin sakinleri İtalyan ailenin reisi, yasadışı bir yabancıymış. Hiç açıklayıcı yazıların olmadığı b yoksul kiracılar apartmanında ziyaretçilerin diğer galeri sunumlarının tersine, doğrudan yanıtlanabilecek bireysel sorular için olanak sağlıyor. Yoksul apartman müzesin örneğinde binanın ayakta kalması ve ıslah edilmesi için ayrılan fonlar dâhil olmak üzere, her yerleştirme için yüz binlerce dolarlık masraflara mal olması müzenin tek dezavantajıdır114

.

105 3.2 Amerikan Yerlileri Ulusal Müzesi:

Philips Scranton’ın aktardıkları doğrultusunda Yaradılışın Yolculuğu: Yerli Amerikan Kimliği ve İnancı sergisi bu müzenin yerel özellik gösterdiğini düşündüğün bir bölümü, New York ‘ta Manhattan Adası’nın hemen girişinde, Smithsonian’ın bir şubesi Amerikan yerlileri ulusal Müzesi’nde sergilenen “yaradılışın Yolculuğu: Yerli Amerikan Kimliği ve İnancı” sergisi yerel bir müze tasarısı için güzel örnekler içermektedir. Bu sergiyi kısaca inceleyecek olursak;

Yaradılışın Yolculuğu: Yerli Amerikan Kimliği ve inancı sergisi Batı yarımküresinin yerli toplumları içindeki insan ilişkilerinin, ruhsal semboller ve kültürel geleneklerin küçük portresini sunuyor. Bunun yanı sıra, askeri, siyasi, ekonomik egemenliğin yerlilerin yaşamında ve umutlarında yarattığı dönüşümleri de kısaca betimliyor. Sergi, fiziksel olarak katı bir çizgisel biçime sahip; ziyaretçiler, çıkışa ulaşıncaya kadar sağa ve sola dönen dar koridordan oluşan, önceden belirlenmiş bir yolu izliyorlar. Yollarının üzerinde, çömlekler, sepetler, törensel nesneler, giysiler ve yerlilerin gerçek

106 ölçülerdeki modellerini içeren eser dizisiyle karşılaşıyorlar. Diğer nesneler arasında örneğin bir çömleğe ve sıkı tüylü bir buffalo postuna dokunma fırsatı buluyorlar. Ovalar, çöl ve Büyük Okyanus’un kuzeybatı bölgesi topluluklarına ayrı bir dikkat gösterilmekle birlikte, Kuzey Kutbu’ndan Güney Amerika’ya kadar uzanan alandaki tüm yerli toplumlara yer veriliyor115_”.

320 metrekarelik bir alanı kapsayan bu sergide duvarları uzun bir geçmişi gösteren, bölgenin manzarasının bir fotoğrafı ve duvar resimleriyle temellendirilen bu sergide belirli bir istasyona ziyaretçinin girmesiyle birlikte, yerli Amerikalıların toplumsal uygulamalarını ve kendi kültürel bağlamlarında özgül nesneleri yorumladıkları sözel kayıtları içeren bant dönmeye başlıyor116

. Bu müzede bir sergi daha göze çarpıyor:

Bütün yollar iyidir sergisi, Smithsonion Müzesi’nde Amerikan yerlileri bölümündeki serginin hemen bitişiğinde yer alır. Burada ziyaretçi, çok büyük dikdörtgen bir alanda bir dizi nesne-yorumlama

115

Scranton 2001, 4-5.

107 istasyonları arasında dolaşmaya çağrılıyorlar. Düzenleme, hiçbir belirli izleme tarzını dayatmıyor. 23 yerli Amerikan zanaatkârdan ya da sergiyi düzenleyenlerden birinin Smithsonian’ın geniş koleksiyonlarından seçtiği özel nesne gruplarının tarihsel ve kültürel bir değerlendirmesini sunuyor. Ayakkabılardan battaniyelere, törensel eserlere kadar uzanmasının yansıra, Birleşik devletlerin sınırları içerisinde üretilenleri içeriyor. Birçok istasyonda, gösterilen eserlerin toplumsal önemini anlatan televizyon ekranları var. Bunların birçoğu, ziyaretçilerin bir dizi seçenek arasından dilediği konu başlığını seçebilmesi için dokunmatik ekran olarak tasarlanmıştır. Her istasyon, bir yerli Amerikalının, kültürünün ayakta kalan maddi örneklerinin tarihsel tortularıyla kişisel ilişkisini temsil ediyor117.

Bütün yollar iyidir sergisi, her şeyin üzerine çıkan profesyonel ses gibi bir şeyin olmayacağı düşünüldüğü için, bunun yerine, , ziyaretçiler videobantlar aracılığı ile nesnelerin ardındaki öyküleri, kişisel bilgileri, anıları ve aile tarihlerini malzemelerin üretimini ya da kullanım

108 şeklini yaklaşık iki düzüne ayrı sesi doğrudan dinleyebiliyorlar. Bu anlatıların ziyaretçiler istasyonlarda yer alan dokunmatik ekranlara basıncaya kadar her şey ziyaretçilerin elinde. Bazı istasyonlarda dokunmatik bir panoda bir eserin nasıl kullanıldığı ile ilgilide iki ila dört dakikalık bir anlatıyı içeren temalarda bulunmaktadır. İleri teknolojinin bir müzeyi nasıl daha kullanışlı ve anlaşılır olmasının bir örneği olmuştur118

.

Bu sergi ve müzeleri karşılaştırmasını yaptığımızda, Yaradılışın yolculuğu başlıklı ilk sergide, eserleri kültürlerinin başyapıtları olarak betimleyerek, estetik zeminde ilerliyor. Ondan sonra, bir metin yığını, bir dizi rakip, zaman zaman yetersiz değerlendirme ifadeleri ve nesnelere ağır basma tehlikesi arz eden bir sürü yorumlayıcı malzeme sunuyor. Sonuç anlam kayması ve belirsizliği şeklindeki bilgiden yapılmış bir Babil Kulesi oluyor. Yerli kültürel malzemenin, konuşmacıya bağlı olarak yorumlayıcı gerçeklere maruz kaldığını doğruluyor. Tarihsel malzeme benzer şekilde çoklu anlamlara maruz kaldığı sürece yetki sorunun genişletiyor. Yetki, müze yöneticilerinin uzmanlığı ile

109 ziyaretçilerin bilgisi arasındaki iletişimsel varsayımları belirler. Yaratılışın yolculuğu sergisi bir sürü metin sunma yoluyla yetki meselesini tanımlayabiliyorsa bütün yollar iyidir sergisi de, yorumlayıcı içeriğe tutunmak için bireysel deneyimin özgünlüğünü ve televizyon ekranının doğrudanlığını devreye sokuyor. Yoksul apartman Müzesi’nde ise sunum yapan rehberi, tamamlanan araştırmaya ve sergilenen malzemeyi bağışlayan topluluk üyelerine yapılan dikkatli göndermelerle ve ziyaretçilerin doğrudan sorularına yanıt vermeye hazır olması nedeniyle güvenilirliğini destekliyor. Fakat yoksul apartman müzesinin dar merdivenleri fiziksel engellilerin gezmesi mümkün değildir. Bir müze tasarlanırken bunların da düşünülmesi gerekmektedir. Yaratılışın yolculuğu sergisinde metin panolarının kalabalıklığı ve bunların birbirini olumsuzlayan vizyonlar izleyicilerin kafalarını bir hayli karıştırıldığı düşünülüyor. Sadece akademisyenlere, bu alanda bilgisi olan insanlara yönelik hazırlanmış etkisi de sorunu katlıyor. Özellikle de yerel bir sergi düşünüldüğünde vitrindeki bir esere karşı sorulan her sunun yanıt bulması gerekmektedir. Örneğin bir nesne için; bunları onlar mı yapmış. Değilse nereden

110 bulmuşlar. Neden kullanmışlar gibi sorular yanıtsız kalamamalıyken bu sergilerde edinilen bilgilere göre cevap bulunmadığı bazı durumlar olmuştur119.