Ağ Kafeslerde Alabalık Yetiştiriciliği

Dünyada sabit, yüzer, dalgıç ve dönerli kafesler kullanılmaktadır. Ülkemizde, sahip olduğu avantajlar sebebiyle yüzer kafes sistemleri kullanılmaktadır.

Ağ kafeslerde balık yetiştiriciliği, uzun yıllardan beri iç su ve denizlerde yapılmaktadır. Başlangıçta dalga almayan, korunaklı sığ sularda ahşap malzemeden yapılan kafesler kullanılırken, daha sonra dalgalı ve akıntılı ortamlara dayanabilen yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) kafesler kullanılmaya başlanmıştır (Yılmaz, 2011).

Kuluçkahanede yumurtadan çıkan yavru balıklar, tanklarda ve yavru havuzlarında 5-10 gr ağırlığa getirildikten sonra; kafeslere konarak, kısa sürede satış ağırlığına getirilirler. Ağ kafeslere, büyütmek amacıyla 5-200 gr arası balık stoklanarak porsiyonluk veya fileto boya kısa sürede getirilir.

Ağ kafeslerde alabalık yetiştirmenin, diğer sistemlere göre birçok avantajının olması nedeniyle bu sistem ülkemiz gölleri ve denizlerinde giderek yaygınlaşmıştır.

Kafes balıkçılığının avantajları şunlardır:

 Kafeslerin yerleri değiştirilebilinir ve kafes kurulduktan sonra yerlerinden sökülerek başka yerlere götürülebilinir.

 Değişik amaçlarla kurulan baraj gölleri, kafes balıkçılığı sayesinde başka amaç içinde kullanılmaktadır.

16

 Kullanılan veya kullanılacak suyla ilgili hukuksal problem (sulama, içme) çok fazla olmaz.

 Balıklar, kafes içine giren canlı yemleri (balık yavrusu, plankton v.s.) de yerler.  Yaz ve kış mevsimleri arası sıcaklık farkının çok olduğu su kaynaklarında, yazın sıcak suyu seven, kışın ise soğuk suyu seven balıkların yetiştiriciliği yapılabilir.

 Kafeslerdeki balıkların içinde bulunduğu ortam, doğal ortama daha yakın olduğu için havuzlardaki balıklara göre daha az strese girerler ve daha iyi gelişirler.

 Sabit yatırım giderleri diğer yetiştiricilik metotlarına göre oldukça düşüktür.  Suyun temini ve çıkışı için ekstra masraf yoktur.

 Balıkların hasadı daha kolaydır.

 Çok büyük veya küçük kafesler yapmak mümkündür.

Ülkemiz iç sularında genellikle dörtgen, çokgen ve yuvarlak kafesler kullanılırken, giderek artan şekilde dalgalı ve akıntılı ortamlara dayanabilen HDPE (yüksek yoğunluklu polietilen)’ den yapılmış büyük kafesler kullanılmaya başlanmıştır. Büyük kafesler, balık gelişimi ve maliyeti açısından oldukça avantajlı olmasına rağmen, balık kontrolü ve işçiliğinin zorluğu bakımından dezavantajlıdır. Bu dezavantajı giderecek vinç, kamera ve otomatik yemliklerin olduğu ağ kafes sistemleri son yıllarda sularımızda kurulmaya başlanmıştır (Özdemir, 2010; Yılmaz, 2011).

Su ürünleri yetiştiriciliği konusunda Dünya’da ve Türkiye’de çok sayıda araştırma yapılmış ve eserler yayınlanmıştır. Özellikle alabalık türlerinin biyo-ekolojik özellikleriyle, üretim ve yetiştiricilik şartlarıyla ilgili sayısız araştırmalar yapılmıştır.

Su ürünleri yetiştiriciliğinde uygulanacak yöntemler ve uygulanacak kurallar çeşitli çalışmalarla ortaya konulmuştur. İşletmelerin planlama, yönetim ve organizasyonları, üretim ve pazarlama yöntemleri belirlenmiştir. Bu konularda pek çok eser yayınlanmıştır. Hepsinde amaç balık işletmelerinden maksimum verim elde etmektir (Üstündağ vd., 2000).

İşletmelerin yapısal özellikleri ile işletmelerde kullanılan teknolojik ve bilimsel uygulamalar balık üretimindeki başarıyı doğrudan etkilemektedir. Bu amaçla Türkiye’de gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) işletmelerinin yapısal, biyolojik ve ekonomik analizleri konusunda çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Ayrıca yapılan çok sayıdaki araştırmada gökkuşağı alabalığı işletmelerinde çalışanların demografik yapılarına ilişkin bazı verilerde sunulmuştur.

17

Alabalık yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal, teknolojik ve ekonomik analizlerine yönelik birçok çalışma yapılmıştır. Elbek (1981), çalışmasında Türkiye’de su ürünlerine yönelik ilk çalışmayı yapmış ve Ege bölgesinde tatlı su ürünleri üreten işletmelerin yapısal ve ekonomik analizlerini yaparak, işletmelerin önemli olan sorunlarını ele alarak çözümlemiştir. Zengin ve Tabak (1997), Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki balık işletmelerinin yapısal özelliklerini incelemişlerdir. Rad (1999), Türkiye’de gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792) işletmelerinin teknik ve ekonomik analizi üzerine doktora çalışması yapmış olup, Türkiye’de karada kurulu olan işletmelere ait mevcut durumu ortaya koymuştur. Üstündağ vd. (2000), Karadeniz Bölgesi’nde su ürünleri yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal analizi ve verimliliğinin belirlenmesine yönelik çalışma yapmışlardır. Yapılan bu çalışmada, bölgedeki işletmelerin bugünkü durumlarına bakılarak, geleceğe yönelik yapılacakları tespit etme amacı güdülmüştür. Bölgedeki ve ülkemizdeki yetiştiricilik sektörü açısından faydalı bilgiler içermektedir. Kocaman vd. (2002), Erzurum’da faaliyet gösteren alabalık işletmelerinin yapısal ve ekonomik analizini incelemişlerdir. İşletmelerde üretim faktörlerinin alabalık yetiştiriciliğinde kullanım verimliliğini işletmelerin ortalaması olarak belirlemişlerdir. Gökhan (2002), yaptığı çalışmada Malatya ve çevre illerde alabalık işletmelerinde verimlilik ve karlılık analizlerini ortaya koymuştur. Yıldız ve Şener (2003), Karadeniz Bölgesi’ndeki gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) ve deniz levreği (Dicentrarchus

labrax) yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal analizi ve biyo-teknolojik özelliklerini

ortaya koymuşlardır. Çalışma ile balıkların performansı incelenmiştir. Adıgüzel ve Akay (2005), Tokat ilinde gökkuşağı alabalığı işletmelerinin ekonomik analizini incelemişlerdir. Çalışma ile işletmelerin sosyo-ekonomik özellikleri, yıllık faaliyet sonuçları ve sorunları tespit edilmiştir. Emre vd. (2007), Akdeniz Bölgesi’ndeki alabalık işletmelerinin yapısal özelliklerini incelemişlerdir. İşletmelerin yapısal özelliklerinin incelenmesi (2000-2003) tarihleri arasında yapılmıştır. Koç (2007), Sivas ili alabalık işletmelerinin durumu, sorunları ve çözüm önerileri üzerine bir çalışma yapmıştır. Yıldız vd. (2008), Marmara Bölgesi gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) işletmelerinin yapısal, teknolojik ve verimlilik analizlerini incelemişlerdir. Doğan ve Yıldız (2008), Marmara Bölgesi gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) işletmelerinde çalışanların sosyo-ekonomik analizi üzerinde çalışmışlardır. Bu çalışmada işletmelerde çalışanlara yönelik analizler yapılmıştır. Sağlam vd. (2008), Elazığ su ürünleri sektörü (Bugünü, geleceği ve bazı fizibiliteler) konulu bir çalışma yapmışlardır. Emre vd. (2008), Türkiye’de ağ kafeste

18

alabalık yetiştiriciliği, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri üzerine bir araştırma yapmışlardır. Emre vd. (2011), alabalık kafes yetiştiriciliğinin mevcut durumuna yönelik çalışma yapmışlardır. Gökhan (2010), Elazığ ili alabalık yetiştiriciliğinde üretim ve pazarlamanın sürdürülebilirliği konulu bir araştırma yapmıştır. Kayacı ve Büyükçapar (2012), Kahramanmaraş’taki ağ kafes gökkuşağı alabalık çiftliklerinin yapısal ve biyo- teknik analizleri üzerine araştırma yapmışlardır. Gümüş vd. (2013), Antalya ilindeki gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) işletmelerinde çalışanların sosyo-ekonomik yapılarının incelenmesine yönelik bir çalışma yapmışlardır.