Ağız Kenarı Yuvarlatılmış Tabak Kat no 87-

İlk örnekleri M.Ö. 4.yy.’ın başında görülen ve Hellenistik Dönem’de Attika’da en yaygın tabak formu olan ağız kenarı yuvarlatılmış, dışta ağız kenarının altında konkav profil bulunan, konveks gövdeli tabaklar, üretimi M.Ö. 5.yy.’ın üçüncü çeyreğinde başlayan ”ağız kenarı yivli” tabakların basitleştirilmiş varyasyonudur.173 Formun erken örneklerinde görülen ağız kenarındaki yivler ve ağız kenarının altında bulunan derin konkav profil iki tabak formu arasındaki ilişkiyi göstermektedir.174 Ağız kenarındaki yiv uygulaması zamanla terk edilmiş, ağız kenarının altındaki konkav profil ise basit bir yive dönüşmüştür. Ağız çapının zamanla büyüdüğü dikkat çekmektedir.175

M.Ö. 200’den önce Attika üretimi tüm tabakların tondosunda baskı bezeme bulunmaktadır. Sıklıkla palmet ve rulet nadiren ise sadece rulet bezeme kullanılmıştır.176 M.Ö. erken 3.yy.’da birbirine yaylarla bağlı palmetler tercih edilmiştir.

171_{Veronika Mitsopoulos-Leon, “Keramik der klassischen und nachklassischen Zeit aus der Stadt} Elis”, Γ′ Επιστηµονικη Συναντηση Για Την Ελληνιστικη Κεραµεικη, Atina, 1994, taf. 93: 21, s. 163.

172_{Sparkes ve Talcott, fig. 10, 1044, s. 309.}

173_{Formun gelişimi hakkındaki bilgiler için bkz. Sparkes ve Talcott, s. 147; Rotroff, Agora 29, ss. 142-} 145.

174_{“Ağız kenarı yivli” tabaklar için bkz. Sparkes ve Talcott, fig. 10: 1022-1032; “Ağız kenarı} yuvarlatılmış” tabakların erken örnekleri için bkz. Sparkes ve Talcott, fig. 10: 1046-1050.

175_{M.Ö. 4.yy.’ın ikinci yarısında ağız çapı 12-15 cm. olan tabaklar ağırlıktadır. Yüzyılın sonunda daha} büyük (16-26 cm.) tabaklar popüler olmuştur (Rotroff, Agora 29, s. 143).

Klazomenai tabakların ağız çapı 12-28 cm, kaide çapı ise 12.4 -18.2 cm. arasındadır. Daldırma firnsli iki örnek (Kat. no. 94, 96) dışındakiler korunduğu kadarıyla tamamen firnislidir. Firnis rengi ağırlıklı olarak parlak veya mat siyahtır. Az sayda örnek siyah-kırmızı alacalı firnislidir. Katkısız hamurlu dört örnek dışında hamur kireç katkılıdır.

Kat. no. 87, 88, 89 Attika tabaklarının kronolojik gelişim çizgisinde M.Ö.

4.yy.’ın ikinci yarısında görülen özellikleri taşımaktadır. Tabakların ağız kenarı içte yumuşak bir kavisle gövdeye bağlanmaktadır. Dışta ağız kenarının altında plastik bant bulunmaktadır. Gövdeleri üstte konkav, altta konveks profillidir.177 Ancak kat.

no. 88’in gövdesindeki konveks-konkav profil fazla belirgin değildir. Bu da tabağın Kat. no. 87’den biraz daha geçe tarihlenebileceğine işaret etmektedir. Bu dönemde

Attika tabaklarının kaide oturma düzlemi genelde yivli olsa da içe meyilli veya Kat.

no. 88’ de olduğu gibi konveks de olabilmektedir.178 Kat. no. 87’nin tondosunda korunduğu kadarıyla baskı bezeme bulunmazken, Kat. no. 88’in tondosunda sık aralıklı, ince çizgilerden oluşan rulet bezeme vardır.179

Yerel üretim olan kat. no. 90’da ağız kenarının altındaki plastik bant kaybolmuş, yerini basit bir yiv almıştır. Bu değişim aşaması Sparkes-Talcott tarafından yüzyılın üçüncü çeyreğine tarihlenirken, S. Rotroff yüzyılın sonlarını önermektedir.180 Atina Kerameikos’ta yüzyılın son çeyreğine tarihlenen ‘Z Yapısı 3’

te ele geçen çok sayıdaki tabak arasında plastik banda sahip örneklerin181 az olması değişimin bu tarihten önce gerçekleştiği izlenimini uyandırmaktadır. Kat. no. 90 ile benzer profile sahip, daha kalın cidarlı Attika örnekleri M.Ö. 4.yy.’ın son çeyreğine tarihlenmektedir.182 Aegina’da ise gövde profili biraz daha düz bir örnek için M.Ö. 4/3.yy. önerilmektedir.183

177_{Kat. no. 87’nin benzerleri için bkz. Rotroff, Agora 29, fig. 46: 632, s. 309, M.Ö. 4.yy.’ın 3.} çeyreği; Sparkes ve Talcott, fig. 10: 1057, s. 310, M.Ö. 350. Rotroff aynı tabağı M.Ö. 325’e tarihlemektedir (Rotroff, Agora 29, fig. 46: 633, s. 309). Kat. no. 88’in benzeri için bkz. Rotroff, Agora 29, fig. 46: 641, s. 309, M.Ö. 4.yy.’ın 4. çeyreği; Anderson, fig. 13: 139, s. 147, M.Ö. 4/3.yy.

Kat. no. 98’in benzeri için bkz. Rotroff, Agora 29, fig. 46:641.

178_{Rotroff, Agora 29, s. 144.}

179_{Erken Hellenistik Attika tabaklarında rulet bezeme sık aralıklı, ince çizgiler şeklinde iken M.Ö.} 275’ten sonra daha kısa, kalın seyrek aralıklı çizgilerden oluşmaya başlamıştır (Rotroff, Agora 29, s. 143).

180_{Sparkes ve Talcott, ss. 147, 310, fig. 10: 1058-1060; Rotroff, Agora 29, s. 144.} 181_{Knigge, abb. 44-45: 630, 981.}

182_{Sparkes ve Talcott, fig. 10:1059, s. 310; Knigge, abb. 44: 678, s. 73.} 183_{Smetana-Scherer , abb. 7:375, s. 59.}

Yuvarlatılmış ağız kenarının altında yiv bulunan Kat. no. 91, 92’nin gövde profili önceki örneklere göre düzleşmiştir. Benzer örnekler tabakların, M.Ö. 3.yy.’ın ilk çeyreğine tarihlenmesi gerektiğini göstermektedir.184

Kat. no. 93, 94, 95, 96’da içte ağız kenarından gövdeye geçişteki kavis

kaybolmuş, ağız kenarının içe katlandığı izlenimini veren ek yeri belirginleşmiştir.

Kat. no. 95’te yiv gövdenin ortasına doğru kaymıştır. Kat. no. 96daha derin ve düz profilli gövdeye sahiptir. Bu ağız kenarı formu Attika tabaklarında M.Ö. 3.yy.’ın ortalarından itibaren karşımıza çıkmakta, M.Ö.2.yy.’ın birinci yarısında tabakların biraz daha derin olduğu görülmektedir.185 Kat. no. 93, 94gibi hafif konveks profilli ve fazla derin olmayan tabaklar Gordion, Khios, Salamis ve Alexandria’da M.Ö. 3.yy. boyunca görülmektedir.186 Kat. no. 95 gibi biraz daha düz profilli gövdeye sahip ve gövdenin orta hizasında yiv bulunan bir tabak ise Pergamon’da M.Ö. 2.yy.’ın başına tarihlenmektedir.187 Khios’ta bulunmuş Kat. no. 96 gibi konik gövdeli tabaklar daha derin tabakların M.Ö. 3.yy.’ın son çeyreğinden önce kullanımda olduğunu göstermektedir.188 Antiokheia’da da benzer bir örnek Attika dışında derin tabakların daha erken bir dönemden itibaren tercih edildiğini göstermektedir.189 Alexandria ve Samaria’da bulunan benzer tabaklar ise M.Ö. 2.yy.’a tarihlenmektedir.190

Yerel üretim olan Kat. no. 97, 98, 99, 100’ün ağız kenarı dışta aşağı sarkık

bir form almıştır. Kat. no. 97, 98, 100’ün dışta ucu inceltilmiş ağız kenarı “çekiç” formundadır. Attika tabaklarında bu tür ağız kenarı 3. yy.’ın son çeyreğinde karşımıza çıkmaktadır.191 Ancak Kırım’da Panskoye’de bulunmuş ve M.Ö. 270’ten önceye tarihlenen Kat. no. 97 ile aynı profile sahip gri hamurlu bir tabak bu tip ağız kenarının Attika dışında daha erken bir dönemden itibaren kullanıldığını

184_{Kat. no. 91 için bkz. Rotroff, Agora 29, fig. 47: 655, s. 311; Mitsopoulos-Leon, FiE 9,2,2, taf. 10:} A 54, 23; Smetana-Scherer, abb. 4: 372, s. 59. Kat. no. 92 için bkz. Rotroff, Agora 29, fig. 46: 654, s. 311, Smetana-Scherer, abb. 5:373, s. 59, E. Burkhalter, "La ceramique hellenistique et romaine du sanctuaire d'Aphrodite à Arnathonte", BCH, Cilt: 111, Sayı: 1, 1987, fig. 8: 39, s. 368; Hannestadt, pl. 66: 154-155, s. 143.

185_{Rotroff, Agora 29, fig. 47-48: 661, 672, 678, ss. 311-312.}

186_{Anderson, fig. 15: 155, s. 148; Winter, fig. 5: 60, ss. 151-152; Jehasse, fig. 21: 32, s. 33; Harlaut,} fig. 8:f, s. 270.

187_{Schäfer, taf. 1: C2, s. 34.}

188 _{Anderson, fig. 15: 213, 215, s. 152.} 189 _{Waage, pl.1: 2k, s. 15.}

190 _{Harlaut, fig. 11: g-i, s. 287; Crowfoot ve diğerleri, fig. 51: 5,8, s. 252.} 191_{Rotroff, Agora 29, fig. 47-48, 52: 666, 668, 669, 741 s. 312.}

kanıtlamaktadır.192 Ephesos, Sardis ve Samos’ta benzer ağız yapısına sahip tabaklar daha derin gövdeli olarak M.Ö. 2.yy.’da üretilmeye devam edilmiştir.193 S. Rotroff, Sardis tabağının paralellerinin Pergamon sunağının temelinde ele geçen tabaklar arasında bulunmadığını belirterek yerel üretimin M.Ö. 160’dan sonra başlamış olabileceğini belirtmektedir.194 Kat. no. 97 Panskoye ve Atina örnekleri yardımıyla M.Ö. 3.yy.’a tarihlenmektedir. Kat. no. 98’in benzeri M.Ö. 3.yy.’ın sonlarına aittir.195 Kat. no. 99’un bir benzeri M.Ö. 300-150 arasına tarihlenmektedir.196 Kat.

no. 100’ün paralelleri ise M.Ö. 2.yy.’a ait tabaklar arasında bulunmaktadır.197

Kat. no. 101, 102, 103, 104 ağız kenarı yuvarlatılmış tabaklara ait kaide parçalarıdır. Dışta hafif konveks profilli, alçak halka formundaki kaidelerin iç yüzünden ayak çemberine geçişte yumuşak bir kavis vardır. Bu tür kaideler M.Ö.4.yy.’ın son çeyreği ile M.Ö. 3.yy.’ın birinci çeyreğine ait tabaklarda kullanılmıştır.198 Tabakların tondosundaki ince, sık çizgilerden oluşan rulet bezeme de tabakların Erken Hellenistik Dönem’e ait olduklarını göstermektedir.