Açık İlköğretim Okulu ve Açık Öğretim Lisesi

Mahpuslar, hapishaneye girerken mezuniyet durumlarını beyan etmekte, buna göre açık ilköğretimde veya açık öğretim lisesinde okumak için gerekli koşulları taşıyıp taşımadıklarının tespiti ha-pishane eğitim birimi tarafından yapılmaktadır.

Yetişkin II. kademe eğitimi kursunu tamamlayıp başarı belgesi alan, ilkokulu bitiren, ortaokul 1., 2., 3. veya ilköğretim okulu 6., 7., 8. sınıflardan ayrılan, ortaokulu dışarıdan bitirme sınavlarına kayıtlıyken terk eden genç ve yetişkinler Açık İlköğretim Okulun-da okumak için başvurabilir.

Ortaokul ve ilköğretim mezunu ya da lise 1., 2., 3. sınıflardan ayrılan genç ve yetişkin mahpuslar ise Açık Öğretim Lisesinde okumak için başvurabilir.

Açık İlköğretim Okullarına ilişkin hizmetler ücretsiz olarak ve-rilmekteyken, Açık Öğretim Lisesinde diploma giderinden ücret alınmakta bunun dışında bir ücret alınmamaktadır, ders kitapları okul müdürlüklerince postalanmaktadır. Bu öğrencilerin kayıt iş-lemleri yakınları tarafından yapılamadığı takdirde kurum idare-since görevlendirilen bir personel tarafından yapılmaktadır.¹⁷

16 Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğü/ Genelge No: 46/1.

17 A.g.e.

İHTİYAÇLARI, YAŞADIKLARI ZORLUKLAR VE KONUYA GETİRİLEN ÖNERİLER

6.1. Bilgiye ve Eğitim Materyallerine Erişim

Mahpusların eğitim materyallerine erişimi, eğitimlerine “dışa-rıdaki” diğer öğrencilerle eşit biçimde faydalanmasının önemli koşullarından biridir. Mahpusun bu materyallere ulaşamaması, okuldaki başarısını etkileyecek ve onu kendisiyle aynı eğitimi alan öğrencilere göre dezavantajlı bir duruma getirecektir. Öğrenimine devam eden mahpuslar, ders kitaplarının denetime tabi olmak-sızın kendilerine verilmesi hakkına sahiptir. İnfaz yönetmeliğine göre öğrenimle ilgili materyalleri sağlayamayan mahpuslara, bu materyaller hapishane tarafından sağlanmalıdır.¹⁸

CİSST’e gelen mektuplardan anlaşıldığı üzere, mahpuslar ders ma-teryallerini çoğu zaman geç edinmekte, bandrolsüz ve çıktı şeklinde olan materyallerin hapishanelere alınması engellenmektedir.

Bilindiği gibi mahpusların dış dünyayla iletişimi avukat görüşleri,

18 Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İn-fazı Hakkında Yönetmelik, Adalet Bakanlığı, Erişim Tarihi: 4 Ekim 2021, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.2324.pdf

TÜRKİYE’DE ÖĞRENCİ MAHPUS OLMAK

ziyaretçi görüşleri, telefon görüşleri ve mektuplaşmalarla sağlan-maktadır. Dolayısıyla mahpusların eğitime ilişkin bilgiye erişimi yahut ders materyallerine erişimi için kısıtlı kaynakları bulun-maktadır. Mahpusların üniversitelerle bağı çoğunlukla yakın-ları yahut vasileri aracılığıyla kurulmaktadır. Dolayısıyla maddi imkânsızlıklar, iletişimsel kısıtlılıklar ya da hapishanelerdeki do-nanım eksiklikleri ders materyaline ve bilgiye erişimin hiç sağla-namamasına neden olabilmektedir.

Önceki yıllarda yaygın eğitime devam eden öğrencilerin ders kitap-ları Açık Öğretim Fakülteleri tarafından mahpuslara ücretsiz ola-rak gönderilirken 2018 yılı itibariyle getirilen yeni düzenlemelerle bu uygulama kaldırılmıştır. Açık Öğretim Fakültelerinin kitapları 2018-2019 eğitim yılı itibariyle dijital platforma taşınmıştır. Bu durum, ders materyallerinin aileler veya yakınlar tarafından bas-tırılıp kurumlara gönderilmesine ve dolayısıyla materyallere geç ulaşıma, maddi zorluklara sebep olmaktadır. Ailesi veya yakınları aracılığıyla materyallere ulaşma imkânı bulunmayan mahpuslar için, hapishanelerdeki eğitim birimleri belli bir ücret karşılığında hapishanelerde bulunan yazıcılar aracılığıyla ders notlarının çık-tısını almaktadır. Ancak hem maddi imkânı olmayan mahpuslar hem de bir hapishanede birden fazla öğrenci mahpus bulunması halinde hapishane memurları için oluşacak yoğunluk bazı hapis-hanelerde materyallere erişimi engellemektedir.¹⁹

Materyallere erişimin engellenmesine ilişkin yapılan insan hakları başvuruları, eğitim hakkının ihlal edildiğine gerekçe olarak göste-rilebilmektedir. Başvurucu Mehmet Reşit Arslan, iktisadi ve idari

19 “Anadolu Üniversitesi”, Erişim Tarihi: 4 Ekim 2021, https://www.anadolu.

edu.tr/acikogretim/ogrenme-ortamlari/kitap-hizmetleri

bilimler alanındaki eğitimini sürdürmek için elektronik hesap-tercüme makinesi kullanımına ihtiyaç duyduğunu ancak bu ihti-yacı karşılamak için yaptığı başvuruların reddedildiğini belirterek eğitim hakkına hukuka aykırı bir müdahale olduğu gerekçesiyle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurmuştur. AİHM yap-tığı değerlendirmede, başvurucunun İzmir’de kaldığı hapishanede bu cihaza sahip olmasına izin verilmekteyken, Bolu’da kaldığı ha-pishanede izin verilmemesinin hapishaneler arasındaki uygulama farkını gösterdiğini belirtmiştir. Bolu hapishanesinin elektronik cihazın başvurucuya verilmesi talebinin, cihazın cezaevlerinde izin verilen mallar ve ürünlere ilişkin 17 Haziran 2005 tarihli Kararnameyle izin verilen eşyalar listesinde bulunmadığı gerekçe-siyle reddedilmesini ve hapishaneler arasındaki uygulama farkını, eğitim hakkının ihlal edildiği kararına gerekçe olarak eklemiştir.²⁰

6.2. Ders Çalışma Koşulları

Mahpusların öğrenimlerini etkileyen sorunlardan biri de ders çalışma ve sınav hazırlık süreçlerine uygun bir ortam bulmakta yaşadıkları sıkıntılardır. Kalabalık ve gürültülü koğuşlar bu sı-kıntıların başında gelmektedir. Bununla birlikte koğuşlardaki aydınlatmanın yetersiz olması, birden fazla mahpusun aynı anda ders çalışabilmesi için ihtiyaç duydukları masaların yetersiz olma-sı ve bağımolma-sız bir çalışma alanının bulunmamaolma-sı da gelen diğer şikâyetler arasında bulunmaktadır.

20 Ayrıntılı bilgi için kitabın 8.2.3. bölümüne bkz., Mehmet Reşit Arslan ve Orhan Bingöl v. Türkiye, Başvuru No. 47121/06, 13988/07 ve 34750/07, Karar Tarihi: 18.06.2019

TÜRKİYE’DE ÖĞRENCİ MAHPUS OLMAK

Hapishanelerde kütüphaneler veya kitaplıklar için bağımsız bir oda veya uygun bir alan yaratılması gerektiği Kütüphane ve Ki-taplık Yönergesinde belirtilmektedir. Uygulamada yalnızca kü-tüphanelerde bulunan kitap listelerinin mahpuslara verilmesi ve mahpusların bu listeden kitap seçip isteyebilmeleriyle kısıtlı bir kütüphaneden yararlanma imkânı tanınmaktadır. Oysaki Avrupa Konseyi’nin 12 Numaralı Tavsiye kararında da belirtildiği üzere her mahpusun haftada en az bir kez, direkt olarak düzenlenmiş bir kütüphaneye girebilmeleri kişisel gelişimlerini olumlu yönde etkileyecektir. Her ne kadar yönergede İdare ve Gözlem Kurulu-nun kararıyla, iyi hal gösteren hükümlü ve tutuklulara araştırma yapmak ve kütüphanede bulunan yayınları okumak üzere kü-tüphaneden yararlanma imkânı tanındığı belirtilse de CİSST’e yapılan başvurularda bunun fiili uygulamadaki karşılığına rastla-nılmamıştır. Kaldı ki hapishanelerde mahpus öğrencilere yönelik bağımsız, havadar çalışma alanları yaratılması, her mahpusun bel-li periyotlarla kütüphaneden yararlanma imkânının oluşturulma-sı mahpusların tahliyelerinden sonra topluma dönmelerini kolay-laştıracak ve hapishanelerdeki yaşamı kamusal hayatın işleyişine ve olumlu yanlarına olabildiğince yaklaştıracaktır.^21/22

Mahpus öğrencilerin Açık İlköğretim Okulları, Açık Öğretim Liseleri, Açık Öğretim Fakülteleri veya üniversiteye yerleşme sı-navlarına daha iyi hazırlanmaları, başarı oranlarını artırmaları

21 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere Cezaevlerinde Eği-tim Hakkında R (89) 12 Sayılı Tavsiye Kararı, Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021, https://cte.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/1982019151705tavsiye_ka-rarlari.pdf

22 Ceza İnfaz Kurumları Kütüphane ve Kitaplık Yönergesi, Adalet Bakanlığı, Erişim Tarihi:

4 Ekim 2021, https://cte.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/1982019144231kitap_

kutuphane%20(1).pdf

için hapishanelerde hazırlık kursları açılabileceği genelgede belir-tilmektedir. Halk eğitim müdürlüğüyle işbirliği yapılarak temin edilen öğretmenlerle gerekli yeterliliğe sahip kurum personeli ara-cılığıyla mahpusların bu kurslarda ek ders ücreti karşılığı sınavlara hazırlanabilecekleri belirtilmektedir. Ancak mahpuslara herhangi bir hapishanede bu imkânın sağlandığına dair bir bilgi CİSST’e ulaşmamıştır.²³

Mahpusların ders çalışırken kullanabilecekleri tek yöntem ilgili ders materyallerini okumak olup öğrenme sürecinde dinleme, okuma, konuşma ve pratik uygulama yapabilme becerilerini ge-liştirebilecekleri bir imkânları bulunmamaktadır. Dolayısıyla an-laşılamayan konu anlatımlarını öğrenebilecekleri farklı bir kanal olmadığı gibi anlamadıkları yerleri sorabilecekleri bir alternatifleri de bulunmamaktadır.

6.3. Ekonomik Zorluklar

Çoğunlukla ailelerinin ve yakınlarının ekonomik desteği dışında bir geliri olmayan mahpuslar, öğrenimlerine devam etmeye çalı-şırken çeşitli ekonomik zorluklarla karşılaşmaktadır. Üniversiteye veya üniversite sınavlarına kayıt, harç ücretleri ödemede, sınavlar için kurum dışına çıkılması yahut üniversiteden bir hocanın ku-ruma gelmesi gerektiği süreçlerde, ders materyallerine erişimde ekonomik zorluklar etkisini göstermektedir.

Genç ve Yetişkin Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve İyileştiril-me İşlemleri ve Diğer Hükümler konulu 46/1 sayılı Genelge’nin Açık İlköğretim Okulu, Açık Öğretim Lisesi ve Açık Öğretim

Fa-23 Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğü/ Genelge No: 46/1.

TÜRKİYE’DE ÖĞRENCİ MAHPUS OLMAK

kültesine İlişkin Ortak Hükümler başlıklı bölümünde bu konuya ilişkin düzenleme getirilmiştir. Buna göre:

“Kayıt ve sınav harçlarını, yol masraflarını ödeyemeye-cek durumdaki mahpuslar için, il veya ilçe sosyal yar-dımlaşma ve dayanışma vakfından, gönüllü kurum ve kuruluşlardan yardım istenecektir. Gerekirse yol mas-rafları eğitim kurulu kararıyla emanet para faizi hesa-bından veya kurum olanaklarıyla karşılanacak, mahpus öğrenciler maddî nedenlerle mağdur edilmeyecektir”.

Genelgenin Diğer İşler başlıklı onuncu bölümünde de mahpusla-rın kendileri ve/veya aileleri için sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfından, bulundukları hapishane müdürlükleri aracılığıyla ayni veya nakdi yardım talep etmelerinin mümkün olduğu belirtil-mektedir. Ancak sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına kaç başvuru yapıldığı ve bu başvuruların kaçının karşılandığına ilişkin istatistiksel bir veri bulunmamaktadır. CİSST’in bu konuda yap-tığı bilgi edinme başvurularına verilen cevaplarda bu konuda bilgi verilmemiştir. Yine CİSST aracılığıyla sosyal yardımlaşma ve da-yanışma vakıflarına yapılan başvurularda adli mahpusların sadece bir kısmına destek verilirken, siyasi mahpuslarla ilgili yapılan tüm başvurulara olumsuz dönüş yapıldığı gözlemlenmiştir.²⁴

Genelgede Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R (89) 12 Sa-yılı “Ceza İnfaz Kurumlarındaki Eğitim” konulu tavsiye kararı-na atıf yapılmıştır. Ancak tavsiye kararında dış dünyada aynı yaş gruplarına sağlanan eğitimle mahpusların aldığı eğitimin aynı ol-masının sağlanacağı ve öğrenme fırsatlarının olabildiğince geniş tutulacağı belirtilse de mahpus öğrenciler dışarıdaki herhangi bir

24 A.g.e..

öğrenci gibi devlet bursu alamamaktadır.²⁵

Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutukluların burs ve kredi imkânlarından faydalanabilme hususları, Burs ve Kredi Yönetmeliği hükümlerince düzenlenmiş olup söz konusu hüküm-ler doğrultusunda işlemhüküm-ler gerçekleştirilmektedir.

Hükümlü veya tutukluların varsa vasileri veya vekilleri aracılığıy-la, yoksa da bizzat kendilerinin dilekçe veya posta yoluyla iste-dikleri kurum ya da kuruluşlara burs başvurusu yapma hakları bulunsa da Burs ve Kredi Yönetmeliği’nin 29. Maddesi’ne göre;

“Herhangi bir suçtan dolayı haklarında altı ay ve daha fazla hapis, ağır hapis cezası ile kesinleşmiş mahkûmiyeti bulunanların (ceza-sı tecil edilenler hariç) bursları kesilir.” Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Katkı Kredisi Yönetmeliği’nin 27. Maddesi’ne göre ise, “Taksirli suçlar hariç, tecil edilmiş olsa dahi herhangi bir suçtan haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı verilenlerin kre-dileri, kararın kesinleştiği tarihi izleyen öğretim yılından itibaren kesilir.” Dolayısıyla bu koşullardaki öğrencilerin yapacağı burs/

kredi müracaatları işleme alınmamaktadır.^26/27

25 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere Cezaevlerinde Eğitim Hakkında R (89) 12 Sayılı Tavsiye Kararı, Erişim Tarihi: 17 Aralık, 2021, https://cte.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/1982019151705tavsiye_karar-lari.pdf

26 Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Burs-Kredi Yönetmeliği, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Erişim Tarihi: 19 Aralık 2021, https://www.mevzuat.gov.tr/

File/GeneratePdf?mevzuatNo=5100&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&

mevzuatTertip=5

27 Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Katkı Kredisi Yönetmeliği, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Erişim Tarihi: 19 Aralık 2021, https://www.mevzu-at.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5096&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

TÜRKİYE’DE ÖĞRENCİ MAHPUS OLMAK

Hapishanede öğrenimini sürdürmek isteyen mahpusların devlet-ten burs ve kredi alma imkânı bulunmazken, özel kuruluşlardan eğitim bursu desteği alması ise oldukça zor görünmektedir. Ge-nelgede her ne kadar bu soruna dair düzenleme yapılmış, hapisha-nelerin eğitim kurulundan karar alınarak ekonomik ihtiyaçların karşılanabilmesi için sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapabi-leceğini belirtilmişse de CİSST’e yapılan başvurularda böyle bir uygulamayla karşılaşılmamıştır.

6.4. Üniversite Sınavları, Tercih ve Kayıt Süreçleri

6.4.1. Açık Öğretim Fakültesi (AÖF)

Açık Öğretim Fakültesini kazanan mahpusların kayıt işlemleri kınlarından biri tarafından yapılabilir. İşlemlerin öğrencinin ya-kınları tarafından yapılamaması hâlinde, öğrencinin bulunduğu hapishane tarafından sınav merkezi olan hapishaneye bilgi verile-rek, gerekli süreçlerin ilerletilmesi gerekmektedir.

Sınav kayıt başvurusu süresinde bildirilmeyen öğrenci mahpuslar kurumlarda sınavlara alınmamaktadır. Bu bildirim sınava 21 gün-den az süre kaldığında yapılması halinde AÖF dekanlığı tarafından kabul edilmemekte ve mahpusların sınava katılımı engellenmiş olmaktadır. Mahpus öğrencilerin yol ve diğer şartlar göz önünde bulundurularak, kapalı hapishanelerden dış güvenlik görevlisi mu-hafazasında, açık hapishanelerden sivil giyimli iç güvenlik görevlisi nezaretinde, sınavdan en az iki saat önce, sınava katılacakları mer-kezde bulunacak şekilde sevk edilmesi gerekmektedir.²⁸

28 Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğü/ Genelge No: 46/1.

Sınavların belirli merkezlerde yapıldığı göz önüne alınarak, hapis-hanenin fiziki şartları el verdiğince, bu sınavlar için gelen öğren-cilerin kalabilecekleri ve sınavlara rahatça hazırlanabilecekleri bir koğuş veya oda ile sınavın yapılabileceği bir dershane düzenlen-mesi gerekmektedir.

6.4.2. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi ve Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Yapılan Sınavlar

YDS, KPSS, ALES, üniversiteye giriş sınavı ve benzeri sınavlar ÖSYM ve MEB tarafından düzenlenmekte olup sınav merkezi olan hapishanelerde yapılmaktadır. Açık hapishanelerdeki mah-puslar, sınav saatleri ve yol süreleri de göz önünde bulundurularak o saat aralığında sınava gidip gelebilmektedir.

Kapalı hapishanede kalan mahpusların sınav başvuruları yakınları tarafından yapılabilmektedir, yapılamaması hâlinde, başvuru sü-reçleri hapishane tarafından yürütülmelidir. Sınavlar, belirlenen sınav merkezlerindeki hapishanelere gelen sınav komisyonları ta-rafından yapılmaktadır. Bu nedenle, sınavlara katılacaklara ilişkin bilgileri içeren listenin sınavdan en az 20 gün önce Genel Mü-dürlükte olacak şekilde gönderilmesi gerekmektedir. Hapishane-ye Hapishane-yeni gelen mahpuslar olduğu takdirde sınavdan önceki son iş gününe kadar bildirim yapılabilmektedir.²⁹

Sevk ve nakil tarihleri ile sınav tarihlerinin çakışması halinde mahpusların hak ihlaline uğramaması için sevk ve nakil işlemleri-nin sınavlardan sonra yapılması gerekmektedir.³⁰

29 A.g.e..

30 Ayrıntılı bilgi için bkz. 6.5. Okula Gidiş Gelişler ve Sevkler Başlığı.

TÜRKİYE’DE ÖĞRENCİ MAHPUS OLMAK

6.4.3. Tercih ve Kayıt Dönemleri

Öğrenci mahpusların yatay geçiş, dikey geçiş, üniversite tercih sü-reçlerinin yürütücülüğünü çoğunlukla aileleri veya yakınları üst-lenmektedir. Ancak ailelerin sınav süreçleri ve tercihler konusunda bilgiye sahip olmadığı durumlarda ne yapılacağını, gerekli bilgiye nasıl ulaşılacağını bilmemeleri süreci oldukça zorlaştırmaktadır.

Ailesi ve yakınları olmayan mahpuslar ise bu süreçleri eğitim bi-rimleri aracılığıyla yürütmektedir, eğitim birimiyle sorun yaşan-ması halinde mahpus için bu süreçler daha da zorlaşmaktadır.

Genelgeye göre kapalı hapishanedeyken üniversite sınavını kaza-nan mahpusların, üniversitelerinin kabul etmesi durumunda ara, yıl sonu, bütünleme ve mazeret sınavlarına katılmaları ve bu suretle örgün eğitime başlamaları mümkündür. Açık hapishanelerde bu-lunan mahpusların ise bulundukları hapishaneyle aynı büyükşehir belediyesi veya belediye sınırları içinde olan herhangi bir yüksek öğretim kurumunda okuma hakkını kazandıklarında, okullarının kabul etmesi halinde, talepleri doğrultusunda, okullarına devam etmeleri ve örgün eğitimden yararlanmaları mümkündür.³¹

Mahpusların üniversiteye kabul edilmeleri için ilgili üniversite-lerin kurulları tarafından kabul kararı verilmesi gerekmektedir.

Hangi üniversitelerin mahpusları kabul ettiğine dair bir açıklama bulunmaması sebebiyle, mahpuslar ve aileleri tercih süreçlerini yürütürken belirsizliğe düşmekte, üniversiteleri tek tek arayarak bilgiye ulaşmaya çalışmaktadır. Bu belirsizliğin sonucunda bir hak ihlali yaşamaması adına uğramamak adına örgün eğitimi de-ğil yaygın eğitim veren üniversiteleri tercih etmek zorunda kal-maktadırlar.

31 Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğü/ Genelge No: 46/1.

Yatay geçiş için gerekli olan başvuru koşulları, üniversiteden üni-versiteye değişiklik göstermektedir. Bazı üniversitelerin başvuru koşullarından birini transkript başarısı oluşturmaktadır. Ancak ders çalışmaktan sınavlara katılıma kadar hapishanelerdeki öğre-nime ilişkin var olan yapısal sorunlar ders başarılarını olumsuz et-kilemektedir. Dolayısıyla yatay geçiş için gerekli koşullardan biri olan transkript başarısının sağlanamaması başvuru süreçlerinde engel oluşturmaktadır.

Dikey Geçiş Sınavı sonrasında yapılacak tercihlerde, mahpusların aldıkları ön lisans derslerini saydırabilecekleri üniversiteleri tercih edebilmeleri için her üniversitenin koşullarını ayrı ayrı araştırma-ları gerekmektedir. Ancak bilgiye erişim araçaraştırma-larındaki kısıtlılık bu durumun önünde de engel oluşturmaktadır.

Tercihler yapıldıktan sonra üniversiteye yerleşmeye hak kazanan mahpusların kayıtları çoğunlukla yakınları tarafından yapılmak-tadır. Kayıt süreçlerine ilişkin bilgi sahibi olmayan mahpus yakın-larının süreleri kaçırması yahut gerekli işlemleri yapamaması gibi durumlarda üniversite kayıtları yapılamamaktadır. Bir üniversi-teye yerleşmeye hak kazanmış öğrenciler, bir sonraki yıl üniver-siteye giriş sınavına katıldıklarında, ortaöğretim başarı puanları, sınav puanlarına eklenemeyecektir. Ortaöğretim başarı puanları-nın sınav puanlarına yeniden eklenebilmesi için sonraki seneyi beklemeleri gerekecektir. Dolayısıyla kayıt süreçlerinde yaşanan aksaklıkların öğrenim hakkı üzerinde, uzun süreli olumsuz etkisi bulunmaktadır.

Mahpuslar örgün eğitim veren bir üniversiteye yerleştiklerinde ders başarılarının etkilenmemesi, yahut hapiste olmaları sebebiyle örgün eğitime devam edememeleri durumlarına karşı okulu

don-TÜRKİYE’DE ÖĞRENCİ MAHPUS OLMAK

durmayı tercih edebilmektedir. Ancak bu noktada da her üniver-sitenin okulu dondurma üst sınırı değişmektedir.

AİHM’in, mahpusların okula kayıt yapma talebinin hapishane tarafından reddedilmesini eğitim hakkı ihlali olarak değerlendi-ren kararları bulunmaktadır. Velyo Velev, orta öğdeğerlendi-renimini tamam-lamak için kayıt başvurusunda bulunmuş, başvurusu hapishane idaresi tarafından reddedilmiştir. Velyo Velev, bu duruma ilişkin AİHM’e başvuruda bulunmuştur. AİHM orta öğrenimini ta-mamlamanın başvurucu için taşıdığı menfaatin şüphe götürmez olduğuna, kendisinin hapishane okuluna kaydının reddedilmesi kararının yeterince öngörülebilir olmadığına, meşru bir amaç iz-lemediğine ve bu amaçla orantılı olmadığına karar vermiştir.³²

6.5. Okula Gidiş Gelişler ve Sevkler

Mahpuslar kaldıkları hapishaneden başka bir ilde okula devam etmeleri halinde, eğitim gerekçesiyle başka bir kuruma sevklerini talep edebilmektedir. 5275 sayılı İnfaz Kanununa göre bir hapis-haneye nakledilen mahpuslar, bir yıl içerisinde bu hapishanede kalmak zorundadır. Dolayısıyla bu bir yıllık süre içinde kendi is-tekleriyle başka bir hapishaneye sevklerini talep edemeyecektir.

Eğitim gerekçesi bunun istisnasını oluşturmaktadır. Mahpuslar bu halde de öğrenimlerini sürdürebilmek için kazandıkları üni-versiteye yakın bir hapishaneye sevklerini talep edebilmektedir.³³

32 Ayrıntılı bilgi için kitabın 8.2.2. bölümüne bkz. 8.2.2., Velyo Velev v. Bulga-ristan, Başvuru No. 16032/07, Karar Tarihi: 27.05.2014 başlığı.

33 Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, TBMM, son gün-celleme 14 Nisan 2020, https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5275.html.

Kapalı hapishanelerde bulunan mahpuslar, eğitimlerine örgün eğitim veren bir yükseköğretim kurumunda devam etmeleri ha-linde dış güvenlik görevlisi eşliğinde, açık hapishanelerden iç güvenlik görevlisi eşliğinde ara, yılsonu, bütünleme ve mazeret sınavlarına katılabilmektedirler. Bunun dışında sınavlara eğitim birimlerindeki ilgili alanlarda da girilmektedir. Fakat bu alanların her zaman kullanılamadığı, bazı durumlarda açık görüş ziyaret alanları gibi hapishanenin farklı alanlarında da sınavların yapıldı-ğı bilinmektedir.³⁴

Yine açık hapishanelerde bulunan mahpuslar, örgün eğitimden yararlanabildikleri takdirde, okullarından alınan akademik tak-vim, ders ve sınav programına göre okula gidebilmektedir. Bu durumda her hafta öğrencilerin okullarından devam veya devam-sızlık durumunu gösteren belge alınarak gidiş gelişleri kontrol edilmektedir. Okula gidiş ve gelişlerinin sorumluluğu ile her tür-lü masrafları öğrencilere ait olup belirlenmiş saatlerde çıkışları ve girişleri takip edilmektedir.³⁵

Açık hapishanede bulunan, aynı belediye sınırları içerisinde yük-seköğretim kurumunda okuma hakkı kazanan ve okulları tarafın-dan kabul edilen bazı mahpusların okula gidişleri, ikinci öğretim programına kayıtlı olmaları nedeniyle güvenlik gerekçe gösterile-rek sınırlandırılmaktadır.

Genelgeye göre sevk ve nakil tarihinin sınav tarihine yakın

Genelgeye göre sevk ve nakil tarihinin sınav tarihine yakın