Şifre (Kod) Uygulamaları

Barkod sistemi, bilgisayarlara bağlantılı optik okuyuculu ürünleri tanımlayan bir sistemdir. Bu hususta üç tane gelişmiş sistem vardır. Bunlar;

1) Çizgi Kod (Çubuk Kod, Barkod): Çizgi kodu, hangi ülke ve hangi

işletmede bir mal biriminin üretildiğini veya ambalajlandığını, hangi tür ve hangi özelliklerde olduğunu tanımlamak için verilen kurallara göre, farklı kalınlıklarda birbirine paralel çizgiler arasındaki farklı mesafelerden oluşan bir işaretleme yöntemidir (Kozak, 1993: 26).

Son yıllarda özellikle perakende sektöründe, malların üzerine satış, envanter, fiyat, seri numarası vb. bilgilerin işlendiği çubuk kodlar yer almaktadır. Buradaki bilgi ve semboller yalnızca ışık gözlü tanıyıcıların bulunduğu bilgisayar tarafından okunup analiz edilebilir. Sistem basit, kullanımı kolay ve ucuzdur. Bu sistem ışıkla bilgi okuma ilkesine dayanmaktadır. Karakter ve işaret tanımlarının gelişimi bu endüstrinin büyümesini sağlamıştır (Yiğit, 1987: 30-31).

Çok değişik barkod çeşitleri mevcuttur. Mamul Kodu (Universal ProductCode, UPC), Avrupa Eşya Numaralama Birliği (Eurepean Article Number, EAN), EAN-13, EAN-8, Code 39, Code 93, Code 128 bunlardan birkaçıdır. En fazla tercih edilenler UPC ve EAN' dır. UPC numaralama sistemi Kanada ve ABD’de kullanıldığı için uluslararası pazarlarda kullanım için uygun değildir. EAN-13 numaralama sistemi ise Avrupa ve Türkiye'de kullanılmaktadır. EAN-13 sistemi UPC sisteminden yola çıkılarak üretilen bir barkod sistemidir. EAN sistemi gıdalar başta olmak üzere perakende olarak satılan ürünlerin numaralandırılması esnasında tercih edilmektedir (İnce, 2010: 13).

EAN-13 sistemi 13 basamakta oluşur. İlk bölüm devlet ya da sembol kodunu göstermektedir. Tüm ülkelerin kendine ait kodu bulunmaktadır. Türkiye’nin kodu 869’dur. İkinci bölüm işletme kodunu göstermektedir. Ülke kodunun ardından 4 basamaktır. Söz konusu kod, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünyesindeki Milli Mal Numaralandırma Merkezi'nden alınmaktadır. Üçüncü bölüm, işletme kodundan sonraki 5 hanedir. Ürünü tanımlayan ürünün kodudur. Dördüncü bölüm son rakam ve kontrol kodudur. Söz konusu kod, öteki sayıların rakamların hatalı okunmasını önlemek üzere verilen bir formülle hesaplanan kontrol sayısını belirtir (İnce, 2010: 13).

Çizgi kod sisteminin kullanılması, üreticiler, toptancılar, perakendeciler ve tüketiciler arasındaki alış verişi kolaylaştırır, güven ilişkisini güçlendirir ve bilgi akışını güvence altına almaktadır. Günümüzde çizgi kod sistemi süpermarketlerde, eczanelerde, kitapçılarda ve giyim mağazalarında kullanılmaktadır. Farklı taraflara yararları hakkında Çizgi kod sistemi için şunlar söylenebilir (Koyuncu, 2007: 37).

a) Çizgi Kod Sisteminin Üreticilere Sağladığı Yararlar: Çizgi kodu

sistemini kullanan üreticiler, satış belgelerinin bilgilerini kullanarak, ürünlerin satış dönemlerindeki sonuçlarını veya yeni bir ürünün gelişmelerini hızla değerlendirebilirler. Böylelikle stok kontrolü ve sipariş işlemleri daha kolay ve hatasız hale gelir. Olumlu çalışma koşulları nedeniyle, çalışanlar daha az yorulmaktadır. Üreticiler, toptancılar ve perakendeciler arasındaki iletişim, iç ve dış bilgi akışını kolaylaştırır, iş gücü ve çalışma alanından tasarruf sağlayarak maliyetleri düşürür ve verimliliği artırır.

b) Çizgi Kod Sisteminin Toptancılara Sağladığı Yararlar: Çizgi kod

sistemi, iç ve dış bilgi akışı, sipariş sözleşmelerinin hazırlanması, düzenli depo, kolay sipariş kontrolünün denetlenmesini sağlamaktadır. Ayrıca toptancıya depoya giren malların daha hızlı ve hatasız işlenmesi, nakliye işlemleri, sipariş kayıtları ve depolanması için büyük avantajlar sunar ve işletmelerin verimliliğini arttırır.

c) Çizgi Kod Sisteminin Perakendecilere Sağladığı Yararlar: Hızlı ve

hatasız olarak günlük işlerin yürütülmesi, hesapların izlenmesi ve daha da önemlisi manuel işlemlerin otomatik olarak gerçekleştirilmesini sağlar. Müşterilerle bilgi alışverişini kolaylaştırır ve karşılıklı güveni arttırır. Ürün satışında başarı veya başarısızlığın tespit edilmesine yardımcı olur. Üzerindeki çizgi kodu etiketi ile malların hesaplanması kolaylaştığından, satış işlemleri kolaylaşır, kasiyerin çıktısındaki hızı artar ve müşterilerin kasa önünde bekleme süresi kısalır. Bu kod, ürün gözetimi, sahtecilik, stok kontrolü ve kasiyerlerin etkinliği hakkında ayrıntılı bilgi sağlar.

d) Çizgi Kod Sisteminin Müşterilere Sağladığı Yararlar: Bu sistem ile

hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olabilirler. Müşteri satın aldığı malları teslim aldığında, çizgi kod işaretlerinin bulunduğu ekranda net olarak görülmektedir. Bu sayede, alınan malların fiyatı, miktarı kontrol edilebilir, mal bedelinin ödenmesiyle hesapların doğruluğu sağlanır. Kaybolmuş ya da okunması zor olan fiyat etiketlerinin neden olduğu sorunlar ortadan kalkar. Çizgi kod sistemi, ürünün üretildiği veya ambalajlandığı ülkeyi, işletmeyi, yapılan bir hatanın düzeltilmesinde müşteriye güvence sağlar.

Bütün kayıtların otomatik bir sistemde tutulması, vergileri sağlıklı ve hızlı bir şekilde toplayarak devlete de fayda sağlayacaktır.

2) Biyolojik Ürün Şifresi (Biocode): Bu yöntemle, ürün etiketine ya da

yalnızca kullanıcı veya mal sahibinin bildiği ürüne benzersiz bir işaret yapıştırmak mümkündür. ABD'de 1980'lerde geliştirilmiş olan söz konuş metot bilhassa petrol, yiyecek, içecek ve öteki tüketim malları sektörlerinde kullanılmıştır. Yöntem Türkiye’ye de gelmiştir. Biyokod her ürün için ayrı ayrı oluşturulur ve daha sonra etikete veya ürüne eklenir. Ürünün ambalajına görünmez bir işaretleyici olarak yerleştirilebilir. Ürün kalitesini etkilemeyecek şekilde katkı maddesi olarak çok küçük miktarlarda eklenir. Örneğin, dünyadaki en yüksek kalitede konyaklardan biri olan Fransız konyakları Japon pazarında yaygın olarak taklit edilmekte, pazar ve imaj kaybı, biyodod yöntemiyle taklitlerin önü alınarak engellenmektedir (Tek, 1999: 335).

3) Hologram: Özel lazer teknolojisiyle birlikte üç boyutlu sipariş üzerine

özel laboratuvarlarda hazırlanan ürün ve ambalajın taklidi etiketleri sayesinde önlenmektedir. Örneğin, hologram uygulamaları Microsoft tarafından dağıtılan garanti formları ile karşılaşabilir (Tek, 1999: 335).