Şekil Çeşitleri

Kitaplarda yer alan şekiller diyagramlar (etiketli ve etiketsiz diyagramlar), fotoğraflar, grafikler ve tablolar olmak üzere dört grup altında sınıflandırılmıştır.

Fotoğraf olarak değil de çizim şeklinde sunulan şekiller diyagram olarak değerlendirilmiştir. Etiketli diyagram (Şekil 4.1.1), etiketsiz diyagram (Şekil 4.1.2), fotoğraf (Şekil 4.1.3), grafik (Şekil 4.1.4) ve tablonun (Şekil 4.1.5) birer örneği aşağıda sunulmuştur.

Şekil 4.3.1. Araştırmada etiketli diyagram olarak değerlendirilen bir şekil örneği (Kitap B, s.71).

Şekil 4.3.2. Araştırmada etiketsiz diyagram olarak değerlendirilen bir şekil örneği (Kitap A, s.91).

Şekil 4.3.3. Araştırmada fotoğraf olarak değerlendirilen bir şekil örneği (Kitap B, s.75).

Şekil 4.3.4. Araştırmada grafik olarak değerlendirilen bir şekil örneği (Kitap B, s.51).

Şekil 4.3.5. Araştırmada tablo olarak değerlendirilen bir şekil örneği (Kitap C, s.111).

Lise 1 biyoloji ders kitaplarında toplam 954 şekle rastlanmıştır. Bu şekillerin, çeşitlerine göre dağılımına bakıldığında % 19.6’sının etiketli diyagram, % 29.7’sinin etiketsiz diyagram, % 40’ının fotoğraf, % 4.7’sinin grafik ve % 6’sının da tablo biçiminde sunulduğu tespit edilmiştir (Tablo 4.1.1). Şekil çeşitlerine göre lise 1 biyoloji ders kitaplarında en çok diyagramların kullanıldığı görülmektedir. Bu

istenilen bir sonuçtur. Çünkü diyagramlar diğerlerine göre çok daha etkili öğretim araçlarıdır.

Tablo 4.3.1. Lise 1 biyoloji ders kitaplarında yer alan şekillerin, çeşitlerine göre dağılımı Şekil Çeşitleri Diyagramlar Kitap N Etiketli Diyagramlar Etiketsiz Diyagramlar

Fotoğraflar Grafikler Tablolar

A 313 64 184 33 15 17 B 351 74 45 200 10 22 C 290 49 54 149 20 18 Toplam 954 (% 100) 187 (% 19.6) 283 (% 29.7) 382 (% 40) 45 (% 4.7) 57 (% 6)

Şekil çeşitlerinin sunuluşu bakımından kitaplar karşılaştırıldığında etiketli diyagramların A kitabında % 20.5, B kitabında % 21.1, C kitabında % 16.9 oranında kullanıldığı; etiketsiz diyagramların A kitabında % 58.8, B kitabında % 12.8, C kitabında % 18.6 oranında kullanıldığı,; fotoğrafların A kitabında % 10.5, B kitabında % 57.0, C kitabında % 51.4 oranında kullanıldığı; grafiklerin A kitabında % 4.8, B kitabında % 2.9, C kitabında % 6.9 oranında kullanıldığı; Tabloların ise A kitabında % 5.4, B kitabında % 6.2, C kitabında % 6.2 oranında kullanıldığı görülmektedir (Şekil 4.3.6).

Yapılan analiz sonucunda Kitap A da en fazla etiketsiz diyagramların (% 58,79), Kitap B ve Kitap C de ise en fazla fotoğrafların (Kitap B - %56,98 ve Kitap C - % 51,38) bulunduğu tespit edilmiştir.

20,5 21,1 16,9 58,8 12,8 18,6 10,5 57 51,4 4,85,4 _2,96,2 6,96,2 0 10 20 30 40 50 60 70

Kitap A Kitap B Kitap C

% D e ğ e ri Etiketli D. Etiketsiz D. Fotoğraf Grafik Tablo

Şekil 4.3.6. Lise 1 biyoloji ders kitaplarındaki şekillerin kitaplara göre dağılımı

Kitaplarda yer alan diyagramlar ve fotoğraflar hareket temelli (dinamik) ve durağan (statik) olma durumlarına göre de gruplandırılmıştır. Kitaplarda, bir biyolojik olayın gerçekleşme sürecini tasvir eden diyagram veya fotoğraflar hareket temelli olarak değerlendirilmiştir (Şekil 4.3.7). Bunların dışında kalan diyagram veya fotoğraflar ise statik (durağan) olarak kabul edilmiştir (Şekil 4.3.8).

Şekil 4.3.7. Araştırmada dinamik görsel olarak değerlendirilen bir şekil örneği (Kitap B, s.84).

Şekil 4.3.8. Araştırmada statik görsel olarak değerlendirilen bir şekil örneği (Kitap B, s.110).

Lise 1 biyoloji ders kitaplarında tespit edilen toplam 862 adet diyagram + fotoğrafın % 17.3’ü hareket temelli, % 82.7’si ise statik (durağan) durumdadır (Tablo 4.3.2).

Tablo 4.3.2. Kitaplardaki görsellerin hareket temelli veya durağan olma durumuna göre dağılımı

Hareket temelli ve durağan şekillerin dağılımı bakımından kitaplar karşılaştırıldığında hareket temelli şekillerin A kitabında % 15.7, B kitabında % 20, C kitabında % 15.7 oranında kullanıldığı ve durağan şekillerin ise A kitabında % 84.3, B kitabında % 80, C kitabında % 84.3 oranında kullanıldığı görülmektedir (Şekil 4.3.9).

Dinamik ve statik görseller

Kitap N Hareket Temelli Durağan

A 281 44 237 B 319 64 255 C 262 41 221 Toplam 862 (% 100) 149 (% 17.3) 713 (% 82.7)

Bu sonuçlar A, B ve C kitapları arasında dinamik ve statik görsellerin dağılımı bakımından önemli bir farkın olmadığını göstermektedir.

15,7 20 15,7 84,3 80 84,3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Kitap A Kitap B Kitap C

% D e ğ e ri Hareket Tem. Durağan

Şekil 4.3.9. Lise 1 biyoloji ders kitaplarındaki hareket temelli ve durağan şekillerin kitaplara göre dağılımı

Buna göre görsel materyallerin genel dağılımına bakıldığında, en fazla görsel materyalin B kitabında bulunduğu anlaşılmaktadır. Etiketli diyagramlar ve fotoğrafların kullanımı ve kalitesi bakımından B kitabı diğerlerine göre daha uygun durumda bulunmaktadır.

Öğrenciler görselleştirilmiş metinlerdeki bilgileri, görselleştirilmemiş metinlerdeki bilgilere göre daha etkili bir şekilde öğrenirler. Görselleştirilmiş metin bilgileri daha kalıcıdır. Ayrıca görsel öğeler soyut kavramların zihinde canlandırılmasını sağlar (Iding 2000). Fakat daha önce yapılan çalışmalarda (Stylianidou ve Ormerod 2002), fen ders kitaplarındaki resimsel sunumların öğrenciler tarafından çok iyi okunamadığı, öğretmenlerin bu görsel öğeleri süzgeçten geçirmeleri gerektiği ve öğretmenlerin bu görsel sunumları açıklamak için öğrencilere daha fazla zaman ayırmaları gerektiği belirtilmektedir.

Fotoğraflar ve diyagramlar arasında önemli farklılıklar vardır. Modern teknoloji sayesinde fotoğraflar veya resimler önemli ölçüde gerçek nesnelere benzeyebilir. Fakat diyagramlar bir fotoğrafın gösteremeyeceği bilimsel olayları veya süreçleri gösterebilir. Bazı diyagramlar ise fotoğraflanması mümkün olmayan soyut

kavramları veya biyolojik olayları gösterebilir (Henderson 1999). Örneğin besin zinciri veya karbon döngüsü gibi biyolojik olaylar doğrudan gözlenemese de diyagramlarla tasvir edilip açıklanabilir. Bu bilgiler bize, bir öğretim aracı olarak diyagramların fotoğraflara göre daha etkili olduğunu göstermektedir.

Bu durumda Türkiye’deki lise 1 biyoloji ders kitaplarında şekil çeşitlerine bakıldığında en çok diyagramların kullanılmış olması istenilen bir sonuçtur. Fakat diyagramlar içerisinde en çok etiketsiz diyagramların (Tablo 4.3.1) kullanılmış olması arzu edilen bir durum değildir. Çünkü etiketsiz diyagramlar öğrencileri hatalı kavramlara itebilir. Soyibo (1996) ise, çalışmasında lise biyoloji ders kitaplarında en çok etiketli diyagramların ve sonra da fotoğrafların kullanıldığını belirtmiştir. Soyibo, görsel öğelerle desteklenen metin içeriklerinin öğrenciler için ilgi çekici olduğunu ve bunun da kitap ile okuyucu arasındaki kolaylaştırdığını belirtir. Araştırmacı ayrıca etiketlenmiş diyagramların uzun süreli bellek için temel oluşturduğunu ifade eder.

Dimopoulus ve ark. (2003), diyagramların, grafiklerin ve akış haritalarının bilimsel metinlerin anlaşılmasında son derece önemli olduğunu belirtmektedirler. Araştırmacılara göre bunlar bilimsel bir sürecin ölçülmesinde veya bilimsel bir olayın canlandırılmasında en iyi araçlardır.

Bütün bunların yanında kitaplarda bazı hatalı şekillerin bulunduğu tespit edilmiştir. Bunlar sırasıyla aşağıda gösterilmiştir.

1-Kitap A’da hayvan hücresinin temel yapısı ve kısımlarını gösteren bir etiketli diyagramda pinositik cep, pinositik koful olarak gösterilmiştir (Şekil 4.3.10).

Şekil 4.3.10. Hatalı etiketlenmiş bir şekil örneği (Kitap A, s.83).

2-Kitap A’da yer alan ve kloroplastın yapısını gösteren bir diyagramda “lamel” terimi “lamet” olarak sunulmuştur (Şekil 4.3.11). Bunun bir dil bilgisi hatası veya teknik bir hata sonucu ortaya çıktığı açıktır. Çünkü aynı terim metin içerisinde doğru bir biçimde, yani “lamel” olarak sunulmuştur.

Şekil 4.3.11. Hatalı etiketlenmiş bir şekil örneği (Kitap A, s.87).

3-Kitap A’da yer alan ve bakterinin genel yapısını gösteren bir etiketli diyagramda muhtemelen baskı hatasından dolayı şeklin ne olduğu ve neyi tasvir ettiği belli değildir (Şekil 4.3.12).

Bu tür hatalı etiketlemelerin, öğrencilerin hatalı kavramlar geliştirmelerine neden olacağı açıktır. Soyibo (1994), Karayiplerde İngilizce konuşan öğrencilerin kullandığı 12 adet biyoloji ders kitabını incelemiş ve kitaplardaki çizimlerde öğrencileri yanıltıcı etiketlemelerin bulunduğunu belirtmiştir. Benzer şekilde Storey’in (1991) çalışmasında da biyoloji ders kitaplarında hatalı şekillerin bulunduğu ve bunların öğrencilerde hatalı kavramlara neden olacağı vurgulanmıştır.

Özay (2005), Türkiye’deki liselerde okutulan lise 3 biyoloji ders kitaplarından birisinde yer alan görsel öğelerin çok kalitesiz ve yetersiz olduğunu belirtmiştir. Bizim A ve C lise 1 biyoloji ders kitaplarından elde ettiğimiz bulgularımız Özay’ın (2005) bulgularını destekler niteliktedir. Fakat B kitabı şekillerin sunuluşu ve öğrencilerin anlayabilmeleri bakımından tavsiye edilebilir niteliktedir.

Kılıç ve ark. (2001)’na göre ders kitapları için seçilen resimler objektif, sade, açık, temiz ve resim perspektif yönünden kusursuz olmalıdır.

4.4. Pratik Etkinlikler

Kitaplardaki tüm pratik etkinlikler basit, özel, uğraştırıcı ve genel pratik etkinlikler olmak üzere dört grupta sınıflandırılmıştır.

Basit pratik etkinlikler, bir varlık veya bir biyolojik olayın doğal bir gözlemini amaçlayan pratik etkinliklerdir. Bunun bir örneği aşağıda sunulmuştur.

“Yeşil yapraklı bir saksı bitkisini, karanlık bir odaya koyarak bitkinin yapraklarının sararmasını gözleyiniz ve bilimsel yöntem basamakları kullanarak açıklayınız?” (Kitap A, s.27).

Özel pratik etkinlikler, öğrenciler için bireysel beceri ve alan çalışması gerektiren pratik etkinliklerdir. Bu tür etkinlikler gözlenen varlığın veya olayın kaydını veya çizimini yapmayı gerektirir. Bunun bir örneği aşağıda sunulmuştur.

Uğraştırıcı pratik etkinlikler, üst düzey bir bilginin açıklanmasında karmaşık bir deney düzeneğinin nasıl hazırlanması gerektiğini göstermek amacıyla bir öğretmen, bir öğrenci veya bir grup öğrenciye yönelik olarak dizayn edilen pratik etkinliklerdir. Analiz edilen kitaplarda uğraştırıcı pratik etkinliklere rastlanmamıştır.

Genel pratik etkinlikler, bütün sınıfın veya bir öğrenci grubunun deney ya da proje hazırlamasını gerektiren pratik etkinliklerdir. Bunun bir örneği aşağıda sunulmuştur.

“Çevrede bulunan orman, göl vb. ortamlara gezi düzenlenerek ekosistemi bütün etmenleri ile inceleyiniz?” (Kitap C, s.165).

Lise 1 biyoloji ders kitaplarında toplam 70 pratik etkinliğe rastlanmıştır. Bu etkinliklerin, çeşitlerine göre dağılımına bakıldığında % 18.6’sının basit pratik etkinlikler, % 70’nin özel pratik etkinlikler ve % 11.4’nün genel pratik etkinlikler olduğu tespit edilmiştir. Uğraştırıcı pratik etkinliklere ise rastlanmamıştır (Tablo 4.4.1).

Bu sonuçlar lise 1 biyoloji ders kitaplarında en çok özel pratik etkinliklerin kullanılmış olduğunu göstermektedir.

Tablo 4.4.1. Lise 1 biyoloji ders kitaplarında pratik etkinliklerin, çeşitlerine göre dağılımı

Pratik Etkinlikler Kitap N Basit Pratik

Etkinlikler Özel Pratik Etkinlikler Uğraştırıcı Pratik Etkinlikler Genel Pratik Etkinlikler A 20 4 15 0 1 B 25 6 17 0 2 C 25 3 17 0 5 Toplam 70 (% 100) 13 (% 18.6) 49 (% 70) 0 (% 0) 8 (% 11.4)

Pratik etkinliklerin sunuluşu bakımından kitaplar karşılaştırıldığında basit pratik etkinliklerin A kitabında % 20, B kitabında % 24, C kitabında % 12 oranında

kullanıldığı; özel pratik etkinliklerin A kitabında % 75, B kitabında % 68, C kitabında % 68 oranında kullanıldığı ve genel pratik etkinliklerin ise A kitabında % 5, B kitabında % 8, C kitabında da % 20 oranında kullanıldığı görülmektedir (Şekil 4.4.1). Buna göre en fazla pratik etkinliğin B ve C kitaplarında bulunduğu anlaşılmaktadır. 20 24 12 75 68 68 0 0 0 5 8 20 0 10 20 30 40 50 60 70 80

Kitap A Kitap B Kitap C

% D e ğ e ri Basit P.E. Özel P.E. Uğraştırıcı P.E. Genel P.E.

Şekil 4.4.1. Lise 1 biyoloji ders kitaplarındaki pratik etkinliklerin kitaplara göre dağılımı

Türkiye’deki lise 1 biyoloji ders kitaplarında en çok özel pratik etkinliklerin kullanılmış olduğu belirlenmiştir. Soyibo (1996), basit ve özel pratik etkinliklerin biyolojiye yeni başlayan lise 1. sınıf öğrencileri için anlaşılır ve daha faydalı olduğunu bildirmektedir. Araştırmacı, genel ve uğraştırıcı pratik etkinliklerin ise üst sınıf biyoloji öğrencileri için daha verimli ve anlaşılır olacağını iddia etmektedir. Buna göre Türkiye’deki lise 1 biyoloji ders kitaplarındaki pratik etkinliklerin, çeşitlerine göre dağılımı uygundur.

Soyibo (1998), Karayiblerde 7-9 yaş grubu öğrencilerin kullandıkları fen ders kitaplarında tanımlanan pratik etkinlikleri beceri düzeyi ve yapı bakımından analiz etmiştir. Sonuçlar ders kitaplarındaki pratik etkinliklerin çoğunun az beceri gerektiren etkinlikler şeklinde yapılandırıldığını, açık uçlu bilimsel araştırmalara kapalı olduğunu ve öğrencilerin beceri geliştirmelerine fayda sağlamada şüpheli olduğunu ortaya koymuştur.

Yip ve Yung (1998), geleneksel pratik etkinliklerin daha çok prosedüre dayalı ve öğretmen merkezli olduğunu, bilimsel süreçte anlamayı ve düşünmeyi gerektiren öğrenme deneyimleri sağlamadığını, öğrencilerin ilgi ve isteklerini artırmadığını ve öğrencileri araştırmaya teşvik etmediğini belirtmektedirler. Bu problem ancak, öğrencilerin kendi deney düzeneklerini kendilerinin kurmaları, test edilebilir hipotezler geliştirmeleri ve öğrencileri araştırılacak problemin çözümünde düşünmeye teşvik eden gerçekçi bir şekilde tanzim edilen pratik etkinliklerin kullanılması yoluyla çözülebilir.

4.5. Okunabilirlik (Anlaşılabilirlik)

Çalışmada Lise 1. sınıflarda okutulan biyoloji ders kitaplarının okunabilirlikleri araştırılmıştır. Araştırmada üç farklı okunabilirlik formülü kullanılmıştır.

Araştırmaya başlamadan önce Lise 1. sınıflarda okutulan Biyoloji 1 ders kitaplarından önce Kitap A dan her bölümden bir tane olmak üzere toplam 6 tane metni rasgele seçtik. Daha sonra Kitap B ve Kitap C den Kitap A daki konu başlığıyla aynı olacak şekilde altışar metni seçtik. Her bir metnin 100 kelime (sözcük) içermesine dikkat ettik. Daha sonra her bir kitaptaki her bir metne okunabilirlik formüllerini uyguladık. Her bir kitap için okunabilirlik oranlarının ortalamasını aldık. Bu da o kitabın okunabilirlik düzeyini ortaya koydu. Uyguladığımız okunabilirlik formülleri ve karşılaştığımız bulgular şu şekildedir.

Kitap A’nın Okunabilirliği:

Kitap A dan seçtiğimiz metinlerin (Ek-1) konu başlıkları ve kitaptaki sayfaları Tablo 4.5.1 da gösterilmiştir.

Tablo 4.5.1. Kitap A’daki okunabilirlik için seçilen metinler ve sayfa numaraları

Metin No Konu Başlığı Sayfa No

1 Biyolojinin Konusu 20

2 Biyloji Bilimindeki Gelişmelerin İnsanlığa Katkısı 41

3 Nükleik Asitlerin Yapısı 65

4 Mayoz Bölünme(Profaz 1) 96

5 Bakterilerin Genel Özellikleri 125

6 Komünite 163

Bu konu başlıklarından seçilen 100 sözcükten oluşan altı adet metin üzerinde okunabilirlik formülleri uygulanmış ve her bir formül için metinlerin ortalaması alınmıştır.

Flesh-Kincaid Formülü

Her bir metindeki cümle sayısı, hece sayısı sayılarak tespit edilmiştir.

Daha sonra ortalama cümle uzunluğu (L) 100 kelimenin cümle sayısına bölümü ile bulunmuştur.

Her bir kelime için ortalama hece sayısı (N) ise toplam hece sayısının 100 kelimeye bölümü ile bulunmuştur.

Daha sonra aşağıdaki okunabilirlik formülü uygulanarak okunabilirlik yaşı tespit edilmiştir.

Kolay Okunma=( L × 0.39 ) + ( N × 11.8 ) - 15.59

Kitabın okunma yaşı ise;

(L × 0.39 ) + ( N × 11.8 ) - 10.59 formülü ile elde edilmiştir.

Kitap A’ nın Flesh-Kincaid formülüne göre kolay okunma oranı ve okunabilirlik yaşı tablo 4.5.2. de gösterilmiştir.

Tablo 4.5.2. Kitap A’da Flesh-Kincaid okunabilirlik formülü

Metin Cümle Sayısı Hece Sayısı L N Kolay Okunma Okunma Yaşı 1 7 320 14,29 3,2 27,74 32,74 2 7 296 14,29 2,96 24,91 29,91 3 11 278 9,09 2,78 20,76 25,76 4 11 293 9,09 2,93 22,53 27,53 5 12 308 8,33 3,08 24,00 29,00 6 10 329 10,00 3,29 27,13 32,13

Kitap A dan alınan birinci metinde cümle sayısı 7, hece sayısı ise 320 olarak tespit edilmiştir. L=14,29 ve N=3,2 olarak hesaplanmıştır. Değerler formülde yerine konduğu zaman metnin kolay okunma seviyesi 27,74 ve okunma yaşı ise 32,74

olarak ortaya çıkmıştır. İkinci metinde cümle sayısı 7, hece sayısı 296, L=14,29 , N= 2,96 olarak tespit edilmiştir. Formüller kullanılarak metnin Kolay okunma seviyesi 24,91 metnin okunma yaşı 29,91 olarak bulunmuştur. Üçüncü metinde cümle sayısı=11, hece sayısı=278, L=9,09, N=2,78 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=20,76 ve okunma yaşı=25,76 bulunmuştur. Dördüncü metinde cümle sayısı=11, hece sayısı=293, L=9,09, N=2,93 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=22,53 ve okunma yaşı=27,53 bulunmuştur. Beşinci metinde cümle sayısı=12, hece sayısı=308, L=8,33, N=3,08 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=24 ve okunma yaşı=29 bulunmuştur. Son olarak altıncı metinde cümle sayısı=10, hece sayısı=329, L=10,0, N=3,29 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=27,13 ve okunma yaşı=32,13 bulunmuştur.

Kitabın genel kolay okunma seviyesi ise bütün metinlerdeki kolay okunmaların ortalaması alınarak bulunmuştur. Kitap A’nın Flesh-Kincaid formülüne göre kolay okunma seviyesi 24,51 olarak bulunmuştur. Kitabın okunma yaşı ise yine ortalama alınarak hesaplanmış ve 29,51 olarak tespit edilmiştir.

Guinning Formülü

Kitap A dan seçilen aynı metinler üzerinde Guinning formülü de aşağıdaki basamaklar takip edilerek uygulanmıştır.

Öncelikle yüz kelimedeki cümlelerin sayısı sayılmıştır.

Ortalama cümle uzunluğu (L) kelime sayısının cümle sayısına bölümü ile hesaplanmıştır.

Daha sonra üç ve üçten fazla heceli sözcükleri sayısı tespit edilmiştir.(N)

Daha sonra her bir metnin kolay okunma seviyesi aşağıdaki formül kullanılarak bulunmuştur.

Çıkan sonuç, 3 ile 11 arasında çıkarsa sonuç iyi yani metin anlaşılabilir, 12 ile 14 arasında ise metin fazla uzun, 15 den fazla ise metin hukuk diline yakın (ağdalı) olarak kabul edilmiştir (Sönmez 2003).

Kitap A’nın Guinning formülüne göre kolay okunma oranı Tablo 4.5.3 de gösterilmiştir.

Tablo 4.5.3. Kitap A’da Guinning okunabilirlik formülü

Metin Cümle L N Kolay Okunma

1 7 14,29 61 30,11 2 7 14,29 59 29,31 3 11 9,09 56 26,04 4 11 9,09 60 27,64 5 12 8,33 62 28,13 6 10 10,00 50 24,00

Kitap A dan alına birinci metinte cümle sayısı=7 olark tespit edilmiştir. Formülde yerine konduğunda L= 14,29 olduğu görülmüştür. Üç ve daha fazla heceli kelimeleri sayılmış ve N= 61 olarak bulunmuştur. Guinning’in kolay okunma formülünde L ve n değerleri yerine konduğunda birinci metin metin için kolay okunma=30,11 olarak tespit edilmiştir. İkinci metin için cümle sayısı =7, L=14,29, N=59 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi = 29,31 olduğu görülmüştür. Üçüncü metin için cümle sayısı =11, L=9,09, N=56 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi = 26,04 olduğu görülmüştür. Dördüncü metin için cümle sayısı =11, L=9,09, N=60 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi = 27,64 olduğu görülmüştür. Beşinci metin için cümle sayısı =12, L=8,33, N=62 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi = 28,13 olduğu görülmüştür. Son olarak da altıncı metin için cümle sayısı 10, L=10, N=50 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi = 24 olduğu görülmüştür.

Kitabın genel kolay okunma seviyesi ise bütün metinlerdeki kolay okunmaların ortalaması alınarak bulunmuştur. Kitap A’nın Guinning formülüne göre kolay okunma seviyesi 27,54 olarak bulunmuştur. Bu çıkan sonuç 15 den fazla olduğu için Guinning formülüne göre Kitap A’nın hukuk diline yakın, anlaşılamayacak kadar ağdalı bir şekilde yazıldığı ortaya çıkmıştır.

Sönmez Formülü

Öncelikle Kitap A dan seçilen metinler Lise 1 sınıfa yeni başlayan 98 öğrenciye okutulmuş ve öğrencilerin bilmedikleri kelimelerin sayıları tespit edilmiştir. Daha sonra her bir metin için ayrı ayrı olarak bu bilinmeyen kelimelerin ortalamaları alınmıştır. Öğrencilerin Kitap A daki metinler için bilmedikleri kelimelerin sayılarının ortalaması şu şekildedir: Metin1 = 6,4; metin2 = 12,3; metin3 = 28,7; metin4 = 22,8; metin5 = 21,9; metin 6 = 11,8.

Daha sonra metindeki cümle sayıları tespit edilmiştir. Daha önce anlatılan formülde bu veriler konduktan sonra her bir metin için anlaşılırlık oranı tespit edilmiştir.

Tablo 4.5.4. Kitap A’daki örnek metinler için Sönmez (2003)’in anlaşılırlık oranı Metin Cümle Sayısı Bilinmeyen Kelime Sözcük Oranı Güçlük Oranı Anlam Oranı Anlaşılırlık Oranı 1 7 6,4 14,286 0,064 0,914 0,004 2 7 12,3 14,286 0,123 1,757 0,015 3 11 28,7 9,091 0,287 2,609 0,082 4 11 22,8 9,091 0,228 2,073 0,052 5 12 21,9 8,333 0,219 1,825 0,048 6 10 11,8 10,000 0,118 1,180 0,014

Birinci metinde tespit edilen 7 cümlenin içerisinde ortalama 6,4 adet anlamı bilinmeyen kelime olduğu tespit edilmiştir. Formüllerde yerine konulduğu zaman sözcük oranının 14,286, güçlük oranının 0,064, anlam oranının 0,914 olduğu bulunmuştur. Genel formülde bu çıkan veriler yerine konulduğu zaman ise birinci metnin anlaşılırlık oranının 0,004 olduğu belirlenmiştir. İkinci metinde cümle sayısı 7, anlamı bilinmeyen sözcüklerin ortalama sayısı12,3 olarak belirlenmiştir. Formüller uygulanarak ikinci metnin anlaşılırlık oranının 0,015 olduğu belirlenmiştir. Üçüncü metinde cümle sayısı 11, anlamı bilinmeyen sözcüklerin ortalama sayısı 28,7olarak belirlenmiştir. Formüller uygulanarak üçüncü metnin anlaşılırlık oranının 0,082 olduğu belirlenmiştir. Dördüncü metinde cümle sayısı 11, anlamı bilinmeyen sözcüklerin ortalama sayısı 22,8 olarak belirlenmiştir. Formüller uygulanarak dördüncü metnin anlaşılırlık oranının 0,052 olduğu belirlenmiştir. Beşinci metinde cümle sayısı 12, anlamı bilinmeyen sözcüklerin ortalama sayısı 21,9 olarak

belirlenmiştir. Formüller uygulanarak beşinci metnin anlaşılırlık oranının 0,048 olduğu belirlenmiştir. Altıncı metinde cümle sayısı 10, anlamı bilinmeyen sözcüklerin ortalama sayısı 11,8 olarak belirlenmiştir. Formüller uygulanarak altıncı metnin anlaşılırlık oranının 0,014 olduğu belirlenmiştir.

Kitap A için anlaşılırlık oranı bu altı metnin anlaşılırlık oranlarının ortalaması alınarak hesaplanmış ve Kitap A’nın anlaşılırlık oranı 0,036 olarak bulunmuştur. Buna göre Kitap A’nın Sönmez (2003)’in anlaşılırlık oranları ve anlaşılırlık düzeyleri tablosuna (Tablo 3.3.1) göre anlaşılabilir olduğu görülmüştür.

Sonuç olarak Kitap A’nın Flesh-Kincaid ve Guinning formüllerine göre anlaşılması zor; Sönmez modeline göre anlaşılabilir olduğu görülmüştür.

Kitap B’nin Okunabilirliği:

Kitap B den seçtiğimiz metinlerin (Ek-2) konu başlıkları ve kitaptaki sayfaları Tablo 4.5.5. de gösterilmiştir.

Tablo 4.5.5. Kitap B’deki okunabilirlik için seçilen metinler ve sayfa numaraları

Metin No Konu Başlığı Sayfa No

1 Biyolojinin Konusu 7

2 Biyloji Bilimindeki Gelişmelerin İnsanlığa Katkısı 31

3 Nükleik Asitlerin Yapısı 56

4 Mayoz Bölünme(Profaz 1) 84

5 Bakterilerin Genel Özellikleri 112

6 Komünite 153

Flesh-Kincaid Formülü

Metinler daha önce anlatılan yöntemlere göre analiz edilmiş ve aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır.

Tablo 4.5.6. Kitap B’de Flesh-Kincaid okunabilirlik formülü Metin Cümle Sayısı Hece Sayısı L N Kolay Okunma Okunma Yaşı 1 8 317 12,50 3,17 26,69 31,69 2 9 340 11,11 3,4 28,86 33,86 3 9 270 11,11 2,7 20,60 25,60 4 10 288 10,00 2,88 22,29 27,29 5 11 289 9,09 2,89 22,06 27,06 6 9 295 11,11 2,95 23,55 28,55

Kitap B den alınan birinci metinde cümle sayısı 8, hece sayısı ise 317 olarak tespit edilmiştir.L=12,50 ve N=3,17 olarak hesaplanmıştır. Değerler formülde yerine konduğu zaman metnin Kolay okunma seviyesi 26,69 ve okunma yaşı ise 31,69 olarak ortaya çıkmıştır. İkinci metinde cümle sayısı 9, hece sayısı 340, L=11,11 , N= 3,4 olarak tespit edilmiştir. Formüller kullanılarak metnin Kolay okunma seviyesi 28,86 metnin okunma yaşı 33,86 olarak bulunmuştur. Üçüncü metinde cümle sayısı=9, hece sayısı=270, L=11,11, N=2,7 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=20,60 ve okunma yaşı=25,60 bulunmuştur. Dördüncü metinde cümle sayısı=10, hece sayısı=288, L=10, N=2,88 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=22,29 ve okunma yaşı=27,29 bulunmuştur. Beşinci metinde cümle sayısı=11, hece sayısı=289, L=9,09, N=2,89 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=22,06 ve okunma yaşı=27,06 bulunmuştur. Son olarak altıncı metinde cümle sayısı=9, hece sayısı=295, L=11,11, N=2,95 olarak tespit edilmiştir. Kolay okunma seviyesi=23,55 ve okunma yaşı=28,55 bulunmuştur.

Kitabın genel kolay okunma seviyesi ise bütün metinlerdeki kolay okunmaların ortalaması alınarak bulunmuştur. Kitap B’nin Flesh-Kincaid formülüne göre kolay okunma seviyesi 24,01 olarak bulunmuştur. Kitabın okunma yaşı ise yine ortalama alınarak hesaplanmış ve 29,01 olarak tespit edilmiştir.

Guinning Formülü

Kitap B den seçilen aynı metinler üzerinde Guinning formülü de daha önce