ĠSTATĠSTĠKSEL DEĞERLENDĠRME

Çalışmada istatistik programı olarak SPSS versiyon19.0 lisans no: 10240642 kullanıldı. Ortalamalar, standart sapmalarıyla birlikte sunuldu. Değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov testi ile belirlendi. Değişkenlerin normal dağılım göstermediği durumlarda, değişkenler arasındaki karşılaştırmalar Mann-Whitney U testi kullanılarak karşılaştırıldı. Kategorik verilerin karşılaştırılmasında Pearson Ki-kare testi kullanıldı. Çok değişkenli analizde, önceki analizde belirlenen olası risk faktörlerinden anlamlı sonuç verenler kullanılarak incelendi. PR bağımlı değişken, risk faktörleri ise bağımsız değişken olarak alınarak lojistik regresyon analizi (Likelihood Ratio) metodu kullanılarak yapıldı. Model uyumu için Hosmer-Lemeshow testi kullanıldı. P-değerinin 0.05‟in altında olduğu durumlar istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar şeklinde değerlendirildi.

BULGULAR

Haziran 2001-Ocak 2012 tarihleri arasında, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı YYBÜ‟de takip ve tedavi edilen 37. gestasyon haftasından önce doğumu gerçekleşen 1957 yenidoğan bebeğin dosyaları incelendi. Bu dosyaların içinden PR gelişimi açısından Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Retina Polikliniği‟nde tarama ve takip muayeneleri yapılan 570 yenidoğan bebeğin hastane dosyaları geriye dönük olarak tarandı. Bu olgulardan 75‟inde PR pozitif (Grup 1) saptandı. PR (+) olanlar kendi içinde tedavi gerektiren prematüre retinopatisi olanlar toplam 32 hasta (Grup 1a) ve tedavi gerektirmeyenler toplam 43 hasta (Grup 1b) olarak ikiye ayrıldı. Aynı dönemde YYBÜ‟de izlenen retinopatisi pozitif olan olgularla eşleştirilen, gestasyon yaşı ≤32 hafta ve doğum ağırlığı ≤1500 gr olan ve muayenesinde retinopati saptanmayan 100 bebek kontrol grubu (Grup 2) olarak tanımlandı. Çalışmanın akış şeması Şekil 12‟de gösterilmiştir.

2001-2012 yılları arasında YYBÜ‟de yatıp PR muayenesi olan toplam 570 hastanın 75 (%13,1)‟inde değişik evrelerde PR ve 32 (%5,61)‟sinde tedavi gerektiren hastalık saptandı. Bu olgulardan gestasyon yaşı <32 hafta olanlarda PR sıklığı % 16,6 saptanırken, doğum ağırlığı <1500 gr olgularda bu oran % 17,3 olarak belirlendi (Tablo 7) (Şekil 13). Olguların yıllara göre dağılımı çıkarıldı ve 2007 yılı sonrasında tedavi gerektiren ve gerektirmeyen tüm PR olgularında artış olduğu saptandı. Aynı tarihler arasında doğan < 1500 gram doğum tartısı olan ve <32 gebelik haftasında doğan bebek sayısında da benzer bir artış olduğu görüldü (Tablo 8) (Şekil 14).

ġekil 12. ÇalıĢmanın akıĢ Ģeması

Haziran 2001- Ocak 2012 yılları arasında Y.Y.B.Ü izlenen <37 gebelik haftasından önce doğan dosyaları geriye dönük olarak incelenen bebek sayısı

1957 1957

Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Retina Polikliniği’nde tarama ve takip muayeneleri yapılan bebek sayısı

570

Kayıtları tam ve kayıp verisi olmayan, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Retina Polikliniği’ne risk faktörü taĢıdıkları için yönlendirilen ve muayeneleri yapılan, çalıĢmaya alınan

bebek sayısı 175

Kayıtlarına ulaĢılamayan, kayıp verileri olan ve çalıĢma kriterlerine

uymadığı için çalıĢma dıĢında bırakılan bebek sayısı

395

PR (+) saptanan bebek sayısı 75 (Grup 1)

PR (-) saptanan gestasyon yaĢı ≤32 hafta ve doğum ağırlığı ≤1500 gr olan bebek sayısı

100 (Grup 2)

PR(+) olup tedavi gerektirmeyen bebek sayısı

43 (Grup 1b) PR(+) olan ve tedavi

gereksinimi olan bebek sayısı 32 (Grup 1a)

Tablo 7. Grup 1 olguların yıllara göre dağılımı

Yıl Grup 1 olgu

sayısı Grup 1 a olgu sayısı Grup 1 b olgu sayısı 2001 3 1 2 2002 5 3 2 2003 8 2 6 2004 4 4 0 2005 2 1 1 2006 7 4 3 2007 2 1 1 2008 12 3 9 2009 11 4 7 2010 13 6 7 2011 8 3 5

Tablo 8. YYBÜ’de yatan <32 hafta ve <1500 gr olguların yıllara göre dağılımı

Yıl <1500 gram altında doğan bebek sayısı

<32 gestasyon haftasından önce doğan bebek sayısı

2001 31 34 2002 61 58 2003 44 46 2004 58 63 2005 29 27 2006 53 51 2007 64 72 2008 57 50 2009 51 58 2010 82 85 2011 54 47

ġekil 14. Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde yatan <32 hafta ve <1500 gr olguların yıllara göre dağılımı

Yenidoğan yoğun bakım ünitesindeizlenen ve kaybedilen olguların yıllara göre dağılımı incelendiğinde gebelik haftası <32 hafta ve <1500 gr doğum ağırlığına sahip olguların ölüm oranlarında 2001 yılı sonrasında gözle görülür bir azalma dikkat çekmektedir (Şekil 15).

ġekil 15. Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde yatıp kaybedilen olguların yıllara göre dağılımı

ÇalıĢma Gruplarının Demografik Özellikleri

Prematüre retinopatisi (+) olan Grup 1 ve PR (-) olan Grup 2‟deki olgular demografik özellikler açısından istatistiksel olarak karşılaştırıldığında erkek cinsiyet hariç diğer özellikler gebelik haftası, doğum boyu, doğum ağırlıkları (hepsi için p<0,001) açısından ileri derecede anlamlı fark saptandı. SGA doğum (p=0,032) ve baş çevreleri (p=0,028) arasında da iki grup arasında anlamlı fark saptandı. Grup 1 olgular daha düşük doğum ağırlığı, erken gebelik haftası, daha düşük doğum boyu ve daha düşük baş çevresine sahipti. Grup 1 olguların SGA doğum oranı daha yüksekti (Tablo 9).

Tablo 9. ÇalıĢma gruplarının demografik özelliklerinin karĢılaĢtırılması

Grup 1 (n=75) Grup 2 (n=100) p Cinsiyet (erkek ), n (%) 39 (%52) 50 (%50) 0,845* Gebelik haftası 29,15 ± 1,96 30,56 ± 1,86 <0,001** Doğum Ağırlığı, Ortalama +/- SD 1121,41 ± 1,96 1288,05 ± 313,6 <0,001** Doğum boyu 36,58 ± 3,41 38,75 ± 3,29 <0,001** Doğum baĢ çevresi 26,75 ± 3,27 27,30 ± 1,96 0,028** Ġntrauterin Büyüme (SGA) 24 (%32) 18 (%18) 0,032*

Olgular doğum ağırlığına göre <750 gr, 750-999 gr, 1000-1249 gr, 1250-1499 gr, 1500-1749 gr, 1750-1999 gr, 2000-2499 gr, >2500 gr olmak üzere sekiz alt gruba ayrıldılar. Grup 1 ve Grup 2 istatistiksel olarak doğum ağırlığı alt grupları açısından karşılaştırıldığında doğum ağırlığı 750-999 gram olan olguların Grup 1‟de fazla olduğu (p=0,046), 1250-1499 gram ve olguların 1500-1749 gram olguların Grup 2‟de fazla olduğu (p=0,039, p=0,018). Diğer ağırlık grupları açısından iki grup arasında anlamlı fark olmadığı saptandı (Tablo 10) (Şekil 16).

Tablo 10.Grup 1 ve Grup 2’nin doğum ağırlığı alt gruplarının karĢılaĢtırılması

*Tek gözlü düzenlerdeki ki-kare testi

ġekil 16. Grup 1 ve Grup 2 olguların doğum ağırlığı alt gruplarının dağılımı

Gestasyon yaşına göre bebekler 28. gestasyon haftasından önce, 28 ile 31, 32 ile 35, 35 ile 37. gestasyon haftaları arasında doğanlar olmak üzere dört alt gruba ayrıldı. Grup 1 ve Grup 2 olgular gebelik haftası alt grupları açısından karşılaştırıldığında gebelik haftası <28 hafta olanların Grup 1‟de istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha fazla olduğu (p=0,019) ,32-35 hafta arası olguların ise Grup 2‟de fazla olduğu (p=0,003) saptandı (Tablo 11) (Şekil

Grup 1 (n=75) Grup 2 (n=100) p* <750 gr, n(%) 5 (%6,6) 3 (%3) 0,480 750-999 gr 24 (%32) 12 (%12) 0,046 1000-1249 gr 24 (%32) 33 (%33) 0,233 1250-1499 gr 16 (%21,3) 30 (%30) 0,039 1500-1749 gr 4 (%5,3) 14 (%14) 0,018 1750-1999 gr 2 (%2,6) 4 (%4) 0,414

2000-2499 gr 0 (%0) 4 (%4) Veri azlığından değerlendiremiyor

Tablo 11. Grup 1 ve Grup 2’nin gebelik haftası alt gruplarının karĢılaĢtırılması

*Tek gözlü düzenlerdeki ki-kare testi

ġekil 17. Grup 1 ve Grup 2 olguların gebelik haftası alt gruplarının dağılımı

ÇalıĢma Gruplarının Prenatal Özellikleri

Grup 1 ve Grup 2 olgular prenatal özellikleri açısından istatistiksel olarak karşılaştırıldığında annede EMR varlığı (p=0,019), tokoliz uygulaması (p=0,002), ANS uygulaması (p<0,001) arasında anlamlı fark saptandı. Diğer prenatal faktörler anne yaşı, preeklampsi, eklampsi, annede kronik hipertansiyon, koryoamniyonit, antenatal kanama, çoğul gebelik, annede diabet, doppler kan akımı çalışması, annede sigara kullanımı açısından istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı. Grup 1 olguların annelerinde daha fazla EMR gelişdiği, tokoliz ve ANS uygulamasının Grup 2‟ye göre daha az uygulandığı saptandı. (Tablo 12). Grup 1 (n=75) Grup 2 (n=100) p* < 28 hafta, n(%) 28 (%37,3) 13 (%13) 0,019 28-31 hafta 36 (%48) 48 (%48) 0,190 32-35 hafta 11 (%14,6) 38 (%38) 0,003

36-37 hafta 0 (%0) 1 (%1) Veri azlığından

Tablo 12.Grup 1 ve Grup 2 olguların prenatal özelliklerinin karĢılaĢtırılması Grup 1 (n=75) Grup 2 (n=100) p

Anne yaĢı (Ortalama +/- SD) 27,81 ± 5,43 27,51 ± 6,13 0,563**

Preeklampsi (Olgu sayısı (%)) 21 (% 28) 35 (% 35) 0,326*

Eklampsi 4 (% 5,3) 1 (% 1) 0,089*

Annede kronik hipertansiyon 9 (% 12) 6 (%6) 0,161*

Erken Membran Rüptürü 33 (%44) 27 (%27) 0,019*

Koryoamniyonit 25 (%33,3) 37 (%37) 0,616*

Antenatal kanama 19 (%25,3) 28 (%28 ) 0,694*

Çoğul gebelik 21 (%28) 24 (%24) 0,549*

Annede diabet öyküsü 2 (%2,7) 4 (%4 ) 0,631*

Tokoliz uygulaması 33 (%44) 67 (%67) 0,002*

Antenatal steroid uygulaması 32 (%42,7) 71 (%71) <0,001*

Doppler kan akımı çalıĢması (anormal)

13 (%17,3) 11 (%11) 0,228*

Annede sigara kullanımı 8 (%10,7) 13 (%13) 0,638*

*Pearson Ki-kare testi ** Mann Whitney U testi

ÇalıĢma Gruplarının Natal Özellikleri

Grup 1 ve Grup 2 olgular natal özellikleri açısından karşılaştırıldığında doğum şeklinin sezeryan olması (p=0,036) ve 5. dakika Apgar skoru ortalamaları (p=0,028) açısından istatistiksel olarak anlamlı fark saptandı. Doğum yerinin TÜTF olması ve canlandırma gereksinimi açısından anlamlı fark saptanmadı. Grup 1 olguların 5. dakika Apgar skoru ortalamasının Grup 2 olgulara göre daha düşük olduğu ve Grup 1 olguların daha düşük oranda sezeryan ile doğdukları saptandı (Tablo 13).

Tablo 13.Grup 1 ve Grup 2 olguların natal özelliklerinin karĢılaĢtırılması Grup 1

(n=75)

Grup 2 (n=100)

p

Doğum Ģekli (Sezeryan), n (%) 55 (%73,3) 86 (% 86) 0,036*

Doğum yeri (TÜTF) 74 (%98,7) 100 (%100) 0,096*

5. dakika Apgar skoru, (Ortalama +/- SD) 7,33 ± 1,15 8,01 ± 1,23 0,028**

Canlandırma gereksinimi 69 (% 92) 88 (%88) 0,473*

*Pearson Ki-kare testi ** Mann Whitney U testi

ÇalıĢma Gruplarının Postnatal Özellikleri

Grup 1 ve Grup 2 olgular postnatal özellikleri açısından karşılaştırıldığında oksijen tedavisi aldığı gün sayısı, trombositopeni, TPN süresi, postnatal 4. haftada almış olduğu tartı, kan transfüzyon sayısı, kan gazında asidoz, hastanede kalım süresi (hepsi için p<0,001)

(p=0,001), IVK (p=0,039), PDA (p=0,036), BPD (p=0,003), kan değişimi gerektiren hiperbilirubinemi (p=0,002), sürfaktan uygulaması (p=0,010), kültür pozitif sepsis (p=0,004), anemi (p=0,002), hiperkarbi (p=0,005), hipoksi (p=0,020), metilksantin gerektiren apne (p=0,016), hava kaçağı sendromu (p=0,006), anne sütüne başlama zamanı (p=0,001), açısındanda Grup 1 ve Grup 2 arasında anlamlı fark saptandı. Grup 1 olguların oksijen tedavisi aldığı gün sayısı, trombositopeni, TPN süresi, postnatal 4. haftada almış olduğu tartı, kan transfüzyon sayısı, kan gazında asidoz, hastanede kalım süresinin Grup 2 olgulara göre daha fazla olduğu saptandı. RDS tip 1, MV desteği süresi, anne sütüne başlama zamanı, İVK, PDA, BPD, kan değişimi gerektiren hiperbilirubinemi, sürfaktan uygulaması, kültür pozitif sepsis, anemi, hiperkarbi, hipoksi, metilksantin gerektiren apne, hava kaçağı sendromu gelişiminin Grup 1 olgularda daha fazla oranda olduğu görüldü (Tablo 14).

Tablo 14.Grup 1 ve Grup 2 olguların postnatal özelliklerinin karĢılaĢtırılması

Grup 1 (n=75)

Grup 2 (n=100)

p

Respiratuvar Distres Sendromu Tip 1, n (%) 73 (%97,3) 86 (%86) 0,010*

Bebekte hipotansiyon 15 (%20) 13 (%13) 0,211*

Oksijen tedavisi aldığı gün sayısı (Ortalama +/- SD) 35,09 ± 27,12 19,98 ±26,07 <0,001**

Mekanik ventilasyon gün sayısı _{4,53 ± 9,73 3,20 ± 18,08} 0,001**

Ġntraventriküler kanama 28 (%37,3) 23 (%23) 0,039*

Patent duktus arteriozus 15 (%20) 9 (%9) 0,036*

Bronkopulmoner Displazi 40 (%53,3) 26 (%26) 0,003*

Hiperbilirubinemi kan değiĢim gerektiren 5 (%6,7) 6 (%6) 0,002*

Hiperbilirubinemi fototerapi gerektiren 68 (%90,7) 94 (%94) 0,405*

Sürfaktan uygulaması 73 (%97,3) 86 (%86) 0,010*

Sepsis (Kültür pozitif) 29 (%38,7) 20 (%20) 0,004*

Nekrotizan Enterokolit 51 (%68) 74 (%74 ) 0,385*

Anemi 68 (%90,7) 72 (%72) 0,002*

Kan transfüzyonu sayısı 5,89 ± 6,37 2,61 ± 3,43 <0,001**

Kan gazında asidoz varlığı 66 (%88) 61 (%61) <0,001*

Kan gazında alkaloz varlığı 25 (%33,3) 40 (%40) 0,366*

Hiperoksi 73 (%97,3) 93 (%93) 0,199*

Hiperkarbi 58 (%77,3) 57 (%57) 0,005*

Hipoksi 32 (%42,7) 26 (%26) 0,020*

Metilksantin gerektiren apne 63 (%84) 68 (%68) 0,016*

Hava kaçağı sendromu 12 (%16) 4 (%4) 0,006*

Hipomagnezemi ( <1.5 mg/dl) 57 (%76) 63 (%63) 0,067*

Trombositopeni ( < 100.000) 38 (%50,7) 13 (%13) <0,001

Total Parenteral Nutrisyon süresi 54,28 ± 25,99 35,96 ±17,09 <0,001**

Anne sütüne baĢlama zamanı 8,27 ± 7,52 4,48 ± 2,86 0,001**

Postnatal 4. Haftada aldığı tartı( gr/gün) 6,17 ± 4,57 9,85 ± 5,56 <0,001**

Hastanede kalım süresi (gün) 70,19 ± 26,44 53,77 ± 35,65 <0,001**

Taburculukta almıĢ olduğu tartı (gr/gün) 12,95 ± 4,60 14,68 ± 5,48 0,069**

Olgular oksijen tedavisi gereksinimi açısından hiç oksijen tedavisi almayanlar, 7 gün ve altında alanlar, 7-28 gün arasında alanlar, 28 günden fazla oksijen tedavisi alanlar olmak üzere 4 alt gruba ayrıldılar. Grup 1ve Grup 2 olgular oksijen tedavi sürelerine göre karşılaştırıldığında <7 gün oksijen desteği alan grubun Grup 2‟de istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha fazla sayıda olduğu (p=0,001) saptandı. 28 günden fazla oksijen desteği alan olguların Grup 1‟de daha fazla olduğu saptansada istatistiksel olarak anlamlı (p=0,52) değildi (Tablo 15) (Şekil 18).

Tablo 15. Grup 1 ve Grup 2’nin oksijen tedavi süresine göre alt gruplarının karĢılaĢtırılması

*Tek gözlü düzenlerde ki-kare testi

ġekil 18. Grup 1 ve Grup 2’nin oksijen tedavi süresine göre alt gruplarının dağılımı

Olgular MV desteği açısından hiç MV desteği almayanlar, 7 gün ve daha az süreyle, 7 ile 28 gün arasında ve 28 günden uzun süre MV desteği alanlar olarak 4 alt gruba ayrıldılar. Grup 1ve Grup 2‟nin MV destek sürelerini karşılaştırdığımızda Grup 2‟nin MV desteği almayan olgu sayısının daha fazla olduğunu (p=0,001) saptandı. Diğer alt gruplar açısından iki grup arasında anlamlı fark saptanmadı (Tablo16) (Şekil 19).

Grup 1 (n=75)

Grup 2 (n=100)

p*

Hiç oksijen tedavisi almayanlar,n(%) 0 (%0) 3 (%3) Veri yok

≤ 7 gün 15 (%20) 41 (%41) 0,001

7-28 gün 18 (%24) 30 (%30) 0,083

Tablo 16. Grup 1 ve Grup 2 olguların MV desteği süresine göre alt gruplarının karĢılaĢtırılması Grup 1 (n=75) Grup 2 (n=100) p* MV desteği almayanlar, n (%) 21 (%28) 51 (%51) 0,001 MV süre ≤ 7 gün 44 (%58,6) 44 (%44) 0,645 MV süre 7-28 gün 8 (%10,6) 5 (%5) 0,248

MV süre ≥ 28 gün 2 (%2,6) 0 (%0) Veri azlığından

değerlendirilemiyor

*Tek gözlü düzenlerde ki-kare testi MV: Mekanik Ventilasyon.

ġekil 19. Mekanik ventilasyon desteği süresine göre Grup 1 ve Grup 2 olguların alt gruplarının dağılımı

Transfüzyon sayısı ile PR gelişimi arasındaki ilişkiyi incelemek için olgular yapılan transfüzyon sayısına göre 1-2, 3-4 ve >5 transfüze edilenler olmak üzere 3 alt gruba ayrıldılar. Grup 1 ve Grup 2 olgular kan transfüzyonu sayıları açısından istatistiksel olarak karşılaştırıldığında >5 transfüzyon alanların Grup 1‟de istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha fazla olduğu (p=0,006) saptandı (Tablo 17) (Şekil 20).

Tablo 17. Grup 1 ve Grup 2’nin transfüzyon sayısı alt gruplarına göre karĢılaĢtırılması Grup 1 (n= 75) Grup 2 (n= 100) p* 1-2 transfüzyon alanlar, n(%) 25 (%33,3) 35 (%35) 0,197 3-4 transfüzyon alanlar 13 (17,3) 20 (%20) 0,223 >5 transfüzyon alanlar 37 (%49,3) 17 (%17) 0,006

ġekil 20. Grup 1 ve Grup 2 olguların transfüzyon sayısı alt gruplarına göre dağılımı