Günümüzde, rekabet avantajının belirleyicisi artık yalnızca maliyetler değildir. Pazarın ihtiyaçlarına yanıt verme hızı, ürün ömürlerindeki kısalmalar, ürün ve hizmet kalitesi, tasarım, yeni ürün ve hizmetlerin geliĢtirilmesi, müĢteri isteklerine göre ürün ve hizmet üretimi, yeni yönetim ve organizasyon modelleri gibi pek çok faktör de iĢin içinde yer almaktadır ve maliyetlerden çok daha önemli bir hale gelmiĢtir. ĠĢte tüm bu etkenler inovasyon yapmayı gerektirir56.
Avrupa Komisyonu‟nun AB ülkelerinde inovasyonu etkileyen faktörleri irdelemek ve AB‟nin inovasyon kapasitesini artırmaya yönelik öneriler geliĢtirmek amacıyla, 1995 sonunda yayımladığı politika dokümanında inovasyonun hayati önemi Ģu Ģekilde ifade edilmiĢtir57
“İnovasyon bireysel ve toplumsal ihtiyaçların daha iyi bir düzende karşılanmasını sağlar. İnovasyon girişimcilik ruhu için de esastır; her yeni girişim
56 Elçi a.g.e. s.27.
57 Aykut Göker, “Ġnovasyonda YetkinleĢmek: Rekabet Üstünlüğüne Giden Yol…”, Türkiye‟nin
Bilim-Teknoloji-Ġnovasyon Politikası Üzerine Ġrdelemeler, Ekonomik YaklaĢım Dergisi, Cilt 14, Sayı 47, Ġstanbul, 2003, s.2.
20 ne de olsa belli bir yenilik getirmeye yönelik bir süreç sonunda doğar. Dahası, bütün girişimlerin rekabet güçlerini sürdürebilmek için sürekli yenilenmeye ihtiyaçları vardır. Bu söylenenler ülkeler için de doğrudur. Ekonomik büyümelerini, rekabet güçlerini ve istihdam olanaklarını sürdürebilmek için ülkeler de yeni fikirleri, süratle, teknik ve ticari başarıya dönüştürmek zorundadırlar.”
Pazarlarda rakiplere karĢı fiyat ya da kalite üstünlüğü oluĢturmak, müĢteri isteklerine hızlı ve güvenilir cevaplar vermek iĢletmelerin rekabet üstünlüğü sayesinde gerçekleĢmektedir. Bu açıdan bakıldığında tarihsel bir bakıĢ açısıyla endüstri ve rekabet yapısındaki birçok radikal değiĢimin kaynağında inovasyonun önemli bir rol oynadığı söylenebilir. Örneğin; Japon Ģirketlerinin teknolojik yeniliklere adapte olmaları ve yeni yönetim teknikleri ile desteklemeleriyle gelinen noktada iĢletmeler pazarlarda düĢük maliyetin yanı sıra kalite ve hız unsurları ile rekabet etmek zorunda kalmıĢlardır. Yine bilgisayar ve iletiĢim teknolojisindeki yenilikler ve geliĢmeler ise müĢterilerin bilinçlenmelerine ve iĢletmelerden üründen daha fazla Ģeyler talep etmelerine neden olmuĢtur. ĠĢletmeler için ise bu yenilikler müĢterilerin isteklerini karĢılamaya yardımcı olan araçlar haline gelmiĢtir58
Ġnovasyon sayesinde rekabet üstünlüğü yaratmıĢ iĢletmeler Türkiye ve Dünya‟dan çok çeĢitli örnekler verilebilir. Örneğin; Danimarkalı Tetra-Pak iĢletmesi, geliĢtirmiĢ olduğu 7 kattan oluĢan ve sıvı gıdaları dıĢ etkenlere karĢı koruyarak raf ömrünü uzatan ambalaj materyali sayesinde konusunda Dünya‟nın en önde gelen iĢletmesi konumundadır. Benzer Ģekilde, Türkiye‟nin en fazla patente sahip iĢletmesi olan ve Dünya‟da da bu konuda yapılan sıralamada 101. sırada bulunan Arçelik59, geleneksel Türk Kahvesi Makinesi Telve, 2005 yılı ürün tasarımı kategorisinde, endüstriyel tasarım alanında ödül almıĢtır. Ürün, kullanıĢ kolaylığı ve getirdiği inovasyonlar sayesinde pazarda büyük baĢarı ve rekabet avantajı sağlamıĢtır.
Bir iĢletme için inovasyonu önemli hale getiren unsurlar Ģu Ģekilde sıralanabilir60:
58Hasan KürĢat GüleĢ, Hasan Bülbül, Yenilikçilik, ĠĢletmeler Ġçin Stratejik Rekabet Aracı,
Nobel Yayın No: 328, Ankara, 2004, s.73.
59http://www.bildirgec.org/yazi/arcelik-dunya-patent-ligi-nde
60 Barbaros Tunç, “ĠĢletmelerde Yaratıcılık Yenilikçilik GiriĢimcilik Yönetimi”, (YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir, 2007, s.19.
21
Karlılığın ve verimliliğin arttırılması, maliyetlerin düĢürülmesi isteği, Örgütsel etkinlik ve etkililiği yükseltme, performansını geliĢtirme isteği, Rekabet koĢullarına ayak uydurma zorunluluğu ve rakiplerin itici gücü, Yeni Pazar fırsatlarını değerlendirmek,
Örgütün niceliksel ve niteliksel geliĢimini ve büyümesini sağlamak, Üretim ve üretim faktörlerinin geliĢtirilmesini sağlamak,
Örgütün içerisinde yer aldığı çevreye uyumunu sağlamak, Örgütsel süreklilik ve devamlılığı sağlamak,
DeğiĢime ayak uydurmak ve/veya değiĢime öncülük etmek,
DeğiĢen ekonomik, sosyal, toplumsal, siyasi yapının neden olacağı olası risk ve belirsizliklere karĢı alternatifler yaratmak,
Toplum ve sosyal çevre içerisinde sürükleyici bir rol üstlenmek, Topluma geliĢmelere önderlik etmek,
Sosyal sorumluluk ve etik kuralarını yerine getirmek, Toplumun beklentilerini karĢılamak
Ġnovasyonu veya inovasyon ihtiyacını ortaya çıkaran ve onun önemini ortaya koyan nedenler iç ve dıĢ kaynaklı olabilmektedir. ĠĢletme için nedenler incelendiğinde; yenilikçi tanınmak ve yenilikçiliği sürekli kılmak, zengin bir ürün yelpazesinden seçim yapabilmek, örgüt kârını yükseltmeyi istemek ve bunun umudunu taĢımak, örgütsel morali yüksek tutmak ve inovasyon için yaratıcı ortam hazırlamak, yetenekli çalıĢanları iĢletmeye çekmek, çalıĢan memnuniyetini sağlamak, çalıĢanları motive etmek gibi konular sıralanmaktadır.
ĠĢletme dıĢı nedenler ise, pazarla ilgili nedenler ve sosyal nedenler olarak belirtilmektedir. Pazarla ilgili nedenler olarak; öncü iĢletme olma ve öncülüğünü koruma, rakiplerine karĢı üstünlük sağlama, tekel olma isteği gibi konular sıralanmaktadır. Sosyal nedenler; müĢteri beklentilerindeki değiĢimleri tatmin etme, iĢletmeyi kamu önünde yararlı gösterme, iĢletmenin sosyal
22
sorumluluk bilincinde olduğunu kamuda hissettirme gibi nedenler bulunmaktadır. Genel olarak bir iĢletmenin inovasyon üretme nedenleri olarak büyüme isteği, pazarlama stratejisi, mevcut ürünlerin modasının geçmesi, kaynak kullanımı, rekabet, teknolojik geliĢmeler gibi nedenler olarak gösterilmektedir61.
Neticede iĢletmeler, iĢ dünyasının gereği olarak birçok zorlukla karĢı karĢıya kalmaktadır. Hızla ilerleyen teknolojik geliĢmeler; entelektüel sermayenin baĢarılı bir Ģekilde iĢletilmesine olan bağımlılığın artması, doğal kaynakların daha etkin kullanımı, her zamankinden daha farklı ve çeĢitli olan müĢteri taleplerinin karĢılanması, küreselleĢmenin ilerleme kaydetmesi ve geliĢmekte olan ülkelerin sanayileĢme çabalarının artması özellikle küçük ölçekli iĢletmelerin varlığını sürdürebilmesi ve geliĢebilmesi için yenilikçi olmasını gerektirmektedir62.