ĠĢ sağlığı ve güvenliğine iliĢkin yükümlüklerine yerine getirmeyen iĢveren veya vekili ĠĢ Kanununun 105. madde hükümlerine göre idari para cezasına maruz kalacaktır. 105. madde 5763 sayılı Kanun ile değiĢmeden önce de idari para cezalarını düzenlemekte idi, yeni madde hükmüyle idari para cezalarının oranı artırılmıĢtır. 5763 sayılı Kanunun 9. maddesiyle değiĢik 4857 sayılı Kanunun 105 inci maddesine göre ĠĢ Kanununun 78. maddesinde öngörülen yönetmeliklerdeki hükümlere uymayan iĢveren veya iĢveren vekiline, alınmayan her iĢ sağlığı ve güvenliği önlemi için iki yüz Türk Lirası, alınmayan önlemler için izleyen her ay aynı miktar, 86. maddesi uyarınca iĢçilere doktor raporu almayan iĢveren veya iĢveren vekiline bu durumda olan her iĢçi için, 87. maddesi gereğince çocuklara doktor raporu almayan iĢveren veya iĢveren vekiline bu durumdaki her çocuk için iki yüz Türk Lirası, 77. maddesine aykırı hareket eden, 78. maddesi gereği iĢletme belgesi almadan iĢyeri açan veya belgelendirilmesi gereken iĢler veya ürünler için belge almayan, 79. maddesi gereğince faaliyeti durdurulan iĢi izin almadan devam ettiren veya kapatılan iĢyerlerini izinsiz açan, 80. maddesinde öngörülen iĢ sağlığı ve güvenliği kurullarının kurulması ve çalıĢtırılması ile ilgili hükümlere aykırı davranan, iĢ sağlığı ve güvenliği kurullarınca alınan kararları uygulamayan, 81 inci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen, 88 ve 89. maddelerinde öngörülen yönetmeliklerde gösterilen Ģartlara ve usullere uymayan iĢveren veya iĢveren vekiline biner Türk Lirası, yine Yasası‟nın 85. maddesine aykırı olarak ağır ve tehlikeli iĢlerde on altı yaĢından küçükleri çalıĢtıran veya aynı maddede belirtilen yönetmelikte gösterilen yaĢ kayıtlarına aykırı iĢçi çalıĢtıran iĢveren veya iĢveren vekiline her iĢçi için bin Türk Lirası, aynı maddenin birinci fıkrasında belirtilen mesleki eğitim almamıĢ iĢçi çalıĢtıran iĢveren veya iĢveren vekiline her iĢçi için beĢ yüz Türk Lirası, idari para cezası verilir.
4857 sayılı Kanunun 108. maddesi 5763 sayılı Kanun ile değiĢmeden önce ĠĢ Kanununa göre çalıĢma ve Sosyal ve Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğünce verilen idari para cezalarının 618 sayılı Kanun hükümlerine göre tahsil edileceği
yazılı iken 5763 sayılı kanun ile değiĢik 108. madde hükümleri ĠĢ Kanununun 101 ve 106. maddelerdeki idari para cezalarının doğrudan Türkiye ĠĢ Kurumu Ġl Müdürü tarafından verilip, genel esaslara göre tahsil edileceğini, diğer cezaların ise gerekçesi belirtilmek suretiyle ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürünce verileceğini hükme bağlamıĢtır.
5728 sayılı Kanun ile yapılan değiĢikten önce 4857 sayılı ĠĢ Kanununda idri para cezalarına iliĢkin yer alan hükümde “Bu Kanunda yazılı olan idari para cezaları o yerin ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürü tarafından verilir. Verilen idari para cezalarına dair kararlar ilgililere 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ edilir. Bu cezalara karĢı tebliğ tarihinden itibaren en geç yedi gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. Ġtiraz, idarece verilen cezanın yerine getirilmesini durdurmaz. Ġtiraz üzerine verilen karar kesindir. Ġtiraz, zaruret görülmeyen hallerde evrak üzerinde inceleme yapılarak en kısa sürede sonuçlandırılır” denilmekte ve bu düzenleme uyarınca idari para cezalarına karĢı idare mahkemesine itiraz edilmekte idi. 5728 sayılı Kanunun 578. maddesi 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı Kanunun 108 inci maddesinin ikinci fıkrasını yürürlükten kaldırmıĢtır.
Bundan sonra 5763 sayılı Kanun 4857 sayılı Kanunun 108. maddesini değiĢtirmiĢ ancak iĢ sağlığı ve güvenliğine iliĢkin hükümlere aykırı hareket eden iĢverenlere verilen idari para cezalarında baĢvurulacak kanun yolunu belirtmemiĢtir. Bu halde idari para cezalarına karĢı baĢvurulacak kanun yolu olarak sadece 5326 sayılı Kabahatle Kanunu hükümleri çerçevesinde205
kararın tebliğinden itibaren yetkili sulh ceza mahkemesine baĢvurulacaktır. Kabahatler Kanununun 28. maddisine göre Ġki bin Türk Lirası dahil idari para cezalarına karĢı baĢvuru üzerine verilen kararlar kesindir. Bu kesinlik sınırının üstünde kalan para cezalarına iliĢkin sulh ceza mahkemesince verilen karalar ise anılan Kanunun 29. maddesine göre yetkili ağır ceza mahkemesinde itiraz kanun yoluna tabi olacaktır.
2. ĠĢin Durdurulması ve ĠĢyerinin Kapatılması
4857 sayılı ĠĢ Kanununun 79. maddesine göre bir iĢyerinin tesis ve tertiplerinde, çalıĢma yöntem ve Ģekillerinde, makine ve cihazlarında iĢçilerin yaĢamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar iĢyerlerini iĢ sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiĢ, bir iĢçi ve bir iĢveren temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluĢan beĢ kiĢilik bir komisyon kararıyla, tehlikenin niteliğine göre iĢ tamamen veya kısmen durdurulur veya iĢyeri kapatılır.
ĠĢin durdurulması veya kapatılması iĢyerlerini iĢ sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiĢ, bir iĢçi ve bir iĢveren temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluĢan beĢ kiĢilik bir komisyon kararıyla olur.
Maddede iĢyerlerinde iĢçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya makine ve cihazların ne Ģekilde iĢletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne Ģekilde yeniden iĢletilmelerine izin verilebileceği, iĢyerinin kapatılması ve açılması, iĢin durdurulmasına veya iĢyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere iliĢkin hususlar ile komisyonda görev yapacak iĢçi ve iĢveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun çalıĢma Ģekil ve esasları ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir Yönetmelikte düzenlenmesini öngörmüĢtür. Bu hükme dayanarak ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 05/03/2004 tarihinde ĠĢyerlerinde ĠĢin Durdurulmasına veya ĠĢyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik çıkartılmıĢtır. Bu Yönetmelikle iĢ yerlerinde iĢçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya makine ve cihazların ne Ģekilde iĢletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne Ģekilde yeniden iĢletilmelerine izin verilebileceği, iĢyerinin kapatılması ve açılması, iĢin durdurulmasına veya iĢyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere iliĢkin hususlar ile komisyonda görev yapacak iĢçi ve iĢveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun çalıĢma Ģekil ve esaslarını belirlemek amaçlanmıĢtır.
ĠĢyerlerinin kapatılması veya iĢin durdurulması kararını verecek komisyonun niteliği, çalıĢma Ģekli, süreleri Yönetmelikte ayrıntılı olarak açıklanmıĢtır.
ĠĢverence, iĢin durdurulmasına dair kararda, çalıĢanların yaĢamı için tehlikeli olduğu belirtilen hususların giderildiğinin bölge müdürlüğüne bildirilmesi halinde, müfettiĢçe durum derhal incelenir ve sonuç raporla komisyona bildirilir. Komisyon, tehlikeli halin giderilip giderilmediğine göre, durdurma kararının kaldırılmasına veya sürdürülmesine karar verir. Yine kapatılan iĢyerinde kapatmaya gerekçe teĢkil eden noksanlıkların giderildiğinin, iĢverence bölge müdürlüğüne bildirilmesinden sonra durum müfettiĢçe derhal incelenir ve sonucu raporla komisyona bildirilir. Komisyon, konuyu görüĢerek kapatma kararının kaldırılmasına veya devamına karar verir. Karar iĢverene tebliğ edilir ve mülki amire bildirilir.
79. madde hükümleri ayrıca makine, tesisat ve tertibat veya iĢin durdurulması veya iĢyerinin kapatılması sebebiyle iĢsiz kalan iĢçilere iĢveren ücretlerini ödemeye veya ücretlerinde bir düĢüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre baĢka bir iĢ vermeye iĢvereni yükümlü tutmuĢtur.
3. ĠĢçinin ÇalıĢmaktan Alıkonulması
MüfettiĢlerce yapılan denetim sırasında, herhangi bir iĢyerinde çalıĢan iĢçilerin yaĢ, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir iĢyerinde çalıĢmalarına engel oluĢturursa, bu iĢçiler çalıĢmaktan alıkonur206
.
4857 sayılı ĠĢ Kanunun 79. madde hükmüne göre, bir iĢyerinde çalıĢan iĢçilerin yaĢ, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir iĢyerinde çalıĢmalarına engel teĢkil ediyorsa, bunlar da çalıĢmaktan alıkonulur. Bu düzenlemeye paralel bir düzenleme de 16/06/2004 tarihli Ağır ve Tehlikeli ĠĢler Yönetmeliği‟nde belirtilmiĢtir. Anılan yönetmeliğin 8. maddesinde yer alan düzenlemede “Yönetmelikte belirtilen Ģartlara aykırı olarak, ağır ve tehlikeli iĢlerde kadın ve genç iĢçi çalıĢtırıldığının veya çalıĢan iĢçinin sağlık durumu itibariyle böyle bir iĢte çalıĢtırılmamasının gerektiğinin tespiti halinde, bu iĢçiler ağır ve tehlikeli iĢlerde çalıĢmaktan alıkonulur” denilmiĢtir.
206 EĞRENCĠ, Öner / TAġKENT, SavaĢ / ULUCAN, Devrim, Bireysel ĠĢ Hukuku, Ġstanbul 2006, s.