Tazminat, tıbbi harcamalar, kaybedilen zaman, kaybedilen ücretler, iĢletmenin duygusal durumu ve yeni çalıĢanların iĢe alınmasındaki potansiyel zorluklar dikkate alınarak kaza durumunda iĢ sağlığı ve güvenliği uygulamaları dikkate alınmalıdır.103
3.5.Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ ĠLE ĠLGĠLĠ TEMEL RĠSKLER
Bu bölümde endüstriyel kazaların ve meslek hastalıklarının tanımı ve nedenleri ile iĢletmedeki kaza ve meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik tedbirler açıklanmaktadır.
3.5.1.ĠĢ Kazaları
Kaza; Bu, çevreye zarar verebilecek sosyal bir oluĢum içerisinde planlanmamıĢ, bilinmeyen ve kontrolsüz bir olaydır.104
5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu‟nda iĢ kazası tanımı Ģu Ģekilde yapılmıĢtır:105
“Sigortalının iĢyerinde bulunduğu sırada, iĢverenin yaptığı iĢ nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına göre bağımsız çalıĢıyorsa, memur olarak çalıĢan sigortalıyı iĢveren tarafından iĢyeri dıĢına gönderilmiĢse, emzirme zamanı içerisinde bulunuyorsa ve sigortalının iĢveren tarafından sağlanan araçla iĢ yerine gidip geliyorsa ve sigortalının hemen veya geç bedensel veya zihinsel engelli olmasına neden olan olaylara denir.
6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde 3 (g)‟de iĢ kazası tanımı Ģu Ģekilde yapılmıĢtır:106
“ĠĢyerinde veya iĢ faaliyetlerinin bir sonucu olarak meydana gelen, ölümcül olabilen ve fiziksel ve zihinsel sağlığı bozabilen bir olaydır.”
ĠĢ kazalarının büyük bir kısmı tehlike doğurabilecek durumlardan birkaçının bir arada olmasından kaynaklanmaktadır. Normal bir kazada kazaya sebep olan
103 Ulus KürĢat ġerifoğlu, Elif Sungur, "ĠĢletmelerde Sağlık ve Güvenlik Kültürünün OluĢturulması; Tepe Yönetimin Rolü ve Kurum Ġçi ĠletiĢim Olanaklarının Kullanımı", Yönetim Dergisi, 58 (2007): 1.
104 Yiğit, İş Güvenliği, 17.
105 Resmi Gazete, 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 45/26200 (2006). 106
38
kiĢi/makine/ teçhizat ve kazaya uğrayan olmak üzere iki taraftan meydana gelirken iĢ kazasında ise iĢveren sorumluluğu da devreye girmektedir. Öyle ki iĢ kazalarında iĢveren ilk derecede kusur aranan yer olmuĢtur. Daha sonra çalıĢan ve daha sonra üçüncü kiĢilerin kusurları aranmaktadır.
ĠĢ kazalarının önlenmesinde izlenecek yol, kazaları önlemeye yönelik adımlar olmalıdır. Bu da yasalarda belirlenmiĢ olan ĠSG uygulamalarının tam ve eksiksiz olarak uygulanmasıyla sağlanabilecektir.
ĠĢ kazalarının sınıflandırılması; ĠĢ kazası olayların oluĢma durumu, meydana gelen zararın niteliğine, yaralanmanın cinsine, kazanın cinsine, olayın sonuçlarına göre değiĢik türlerde sınıflandırılabilmektedir.107
Kazaların cinslerine göre iĢ kazaları aĢağıda ifade edildiği gibi sınıflandırılmaktadır:108
DüĢme, incinme
Parça veya malzeme düĢmesi
3.5.2.Meslek Hastalıkları
Hastalık kavramı tarihte meslek hastalığı kavramından çok daha önce yer almıĢtır. Bu nedenle meslek hastalıklarının baĢlangıcı hakkında net bir tarih vermek çok zordur. Fakat meslek hastalıklarının dikkat çekmeye baĢlaması insanın bir baĢkasının iĢini yapmasıyla baĢlamıĢtır denilmektedir. Eski Yunan ve Roma medeniyetlerinde taĢ ocaklarında çalıĢanların solunum problemi ile ölmesi dönemin hekimleri tarafından fark edilmiĢ ve belki de tarihin ilk korunma önlemi deriden maske kullanımı ile gerçekleĢmiĢtir.109
Daha sonraki dönemlerde ise zamanın hekimleri ve bilginleri kurĢun zehirlenmeleri, varisler, solunum rahatsızlıkları ile ilgili daha detaylı bilgiler toplamıĢ ve tedbir konularında çalıĢmalar yapmıĢlardır.
107 TMMOB. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Oda Raporu, (Ankara: Türkiye Makine Mühendisleri Odası Birliği, 2010), 37.
108
TMMOB, İş Sağlığı ve Güvenliği Oda Raporu, 37. 109 Akpınar, İş Sağlığı ve İş Güvenliği, 169.
39
Meslek hastalığı, 5510 sayılı Kanunda Ģöyle tanımlanmıĢtır: Sigortalı, tekrarlayan nedenlerden veya çalıĢma koĢullarından dolayı geçici veya kalıcı bir hastalığı / bedensel veya zihinsel engelli olabilir.110
6331 sayılı kanunun madde 3 (l)‟de meslek hastalığı; “Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı” ifade eder.111
BaĢka bir tanıma göre meslek hastalığı, iĢveren iĢverenin emir ve yönergelerine uygun hareket ederken, iĢin niteliğine ve görev iĢlevine göre tekrarlayan dıĢ etkilerden kaynaklanan bedensel veya ruhsal bir hastalıktır.112
Günümüzde farklılaĢan üretim tekniklerinden dolayı çok çeĢitli meslek hastalıkları görülmeye baĢlanmıĢtır. Her tür çalıĢma ortamı, hastalığa sebep olmayacağı gibi, çalıĢanın her türlü hastalığı da meslek hastalığı değildir. Bu konuda hangi hastalıkların meslek hastalıkları sayılacağı ilgili tüzüklerde belirtilmiĢtir. Meslek hastalıkları iĢ kazalarına oranla daha büyük bir yüzdeyi kapsamaktadır. Çünkü uygun olmayan iĢ ortamı / iĢ süreci sonucu tehlikeli maddeler üreten bir firmada iĢ kazası birkaç kiĢiyi etkilerken, meslek hastalığı o firmadaki tüm çalıĢanları etkileyebilmektedir.
Bir hastalığın meslek hastalığı sayılabilmesi için ortada bir rahatsızlık olmalı, bu hastalık birdenbire değil yavaĢ yavaĢ geliĢmiĢ olmalı ve hastalık ile iĢ arasında bir sebep sonuç bağı olmalıdır.113
Meslek hastalıkları aĢağıdaki gibi sınıflandırılabilir:114
I. Kimyasal Kaynaklı Meslek Hastalıkları: Ağır metaller, Aromatik BileĢikler, Gazlar…
II. Fiziksel Kaynaklı Meslek Hastalıkları: Gürültü, sarsıntı, tozlar, ortam sıcaklığı, basınç, radyasyon…
Sosyal Sigorta Sağlık ĠĢlemleri Tüzüğü 64. Madde‟sinde ise meslek hastalıkları:
110 Resmi Gazete, 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. 111 Resmi Gazete, 6331 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu.
112
Gerek, İş Sağlığı ve İş Güvenliği, 35.
113
Gerek, İş Sağlığı ve İş Güvenliği, 35.
40
Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,
Mesleki cilt hastalıkları,
Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları olmak üzere 5 kategoride sınıflandırılmıĢtır.
ĠĢ Kazası ile meslek hastalığının farkı iĢ kazalarının ani olmasıdır. ĠĢ kazaları çalıĢma esnasında bir anda meydana gelirken; Meslek hastalıkları tekrar eden sebeplerden meydana gelmektedir. Meslek hastalığında belirleyici olan çalıĢanın sürekli olarak aynı iĢte çalıĢması ve aynı Ģartlara maruz kalması nedeniyle sağlığının bozulmasıdır.115
115Demet Gürüz, Gaye Özdemir Erel, ĠletiĢimci Gözüyle Ġnsan Kaynakları Yönetimi, (Ġstanbul: Kapital Medya, 2004), 207.
41
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
OTEL ĠġLETMELERĠNDE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ
4.1.Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNE ĠLĠġKĠN ĠġYERĠ TEHLĠKE SINIFLARI