Kore‟de bulunan okullardaki iç ortam hava kalitesi, bina yaĢlarına göre incelenmiĢtir. Sınıflarda ve bilgisayar odalarındaki; tahta sıralar, sandalyeler, mobilyalar ve yapı malzemelerinin iç ortam hava kalitesine negatif etkisi bulunmuĢtur. Farklı 55 okulda CO, CO2, PM10, toplam mikrobiyolojik bileĢikler
(TBC), toplam organik bileĢikler (TVOC), formaldehit (HCHO) ölçümleri yaz ve kıĢ aylarında, iç ve dıĢ ortamlarda yapılmıĢtır. Yetersiz hava akıĢı, bina malzemesi, mobilyalarda bulunan kimyasalların iç ortam hava kirliliğine sebep olduğu belirlenmiĢtir. Ġç ortam hava kirliliğinin mevsimlere ve bina yaĢına göre değiĢimini belirlemek için Kruskal-Wallis test kullanılmıĢ, verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS kullanılarak %5 güven aralığında two-tailled test uygulanmıĢtır. Okul derecelerine göre (anaokulu ilkokul, lise, yüksek okul) sınıflarda, laboratuarlarda, bilgisayar odalarında CO, CO2, PM10, TBC, TVOC,
HCHO kirlilik parametrelerinin minimum, maksimum, ortalama değerleri, standart sapmaları ile I/O, p değerleri tablolar halinde verilmiĢtir [79].
Belçika‟nın Antwerp Ģehrinde 2001-2002 yıllarında 18 ev, 27 okulun iç ve dıĢ ortamlarında PM1, PM2.5, PM10, SO2, NO2 ve O3 konsantrasyonları ölçülmüĢtür.
Evler Ģehir merkezinden ve kırsal bölgeden seçilmiĢtir. Kirlilik değerlerinin I/O oranları, sigara kullanımının etkisi ve solunum hastalıkları arasındaki iliĢki incelenmiĢtir [80].
Ġç ve dıĢ ortam NO, NO2, SO2 ve O3 değerleri Hong Kong‟ta, sigara
içilmeyen 10 adet evde, pasif örnekleme yöntemi kullanılarak ölçülmüĢ ve I/O oranları bulunmuĢtur [81].
Chili-Santiago‟da çocukların yaĢadığı, sigara içilmeyen evlerde ve dıĢ ortamlarda PM10, NO2, O3 konsantrasyonları ölçülmüĢ, iç/dıĢ ortam
konsantrasyonları belirlenmiĢtir [82].
Ġsviçre‟de 17 adet evde PM10, PM2.5 ve NO2 konsantrasyonları iç ve dıĢ ortam
seviyeleri ve arasındaki iliĢkiler incelenmiĢtir. Azotdioksit için gaz ile yemek piĢirme en önemli iç ortam kaynağı olarak belirlenmiĢtir [32].
20
Hong Kong‟ta Mayıs-Haziran 1997 tarihleri arasında sigara içilmeyen 10 adet evde, iç ve dıĢ ortamlarda yapılan ölçümlerde NO, NO2, SO2 ve O3 konsantrasyon
seviyeleri belirlenmiĢtir [83].
Antalya Ġlinde bulunan 3 adet ilköğretim okulu ile adliye binasında iç hava kalitesi için Minitap 13.2 bilgisayar programı kullanılmıĢ, analiz değerleri standart değerlerle karĢılaĢtırılmıĢtır. ġanlı Urfa‟daki Yüksek Öğrenim Kurumları dersliklerinde Ekim ayından Kasım ayına kadar olan zaman içinde iç ve dıĢ ortamların sıcaklık, bağıl nem ile CO2, partikül madde ve radon gazı ölçümleri
yapılmıĢtır. Elde edilen sonuçlar ASHRAE Standartlarına göre diyagramlar oluĢturulmuĢ, sonuçlar analiz edilerek derslik ortamları için alınması gereken önlemler ile ilgili bir modelleme yapılmıĢtır [84].
Doğalgaz kullanılan mutfaklarda, farklı piĢirme yöntemlerine göre oluĢan partiküller ve kimyasal özellikleri insan sağlığını etkilemektedir. Özellikle havalandırma düzeyi düĢük, küçük mutfaklarda piĢirme sırasında oluĢan gazların konsantrasyonları daha yüksek seviyelere ulaĢmaktadır. Doğalgazlı bir mutfakta, piĢirme anında PM konsantrasyonu mutfaktan daha uzak bir noktaya göre 5 kat daha fazla olabilmektedir [85].
Atina‟da, farklı havalandırma sistemlerine sahip spor salonlarında (mekanik- doğal havalandırmalı) O3, NO, NO2 ve SO2 ölçümleri iç ve dıĢ ortamlarda
yapılmıĢtır. Günlük ortalama değerlere çapraz korelasyon uygulanarak, dıĢ ortam ölçüm değerlerinin iç ortam ölçüm değerlerini etkilediği belirlenmiĢtir. Farklı havalandırma sistemlerinin olduğu iki bina için ortaya çıkan farklı sonuçlar ile iç ortamda gerçekleĢen aktiviteler değerlendirilmiĢtir. Salonlarda sportif aktivitelerin iç ortam kirlilik ve sıcaklık değerlerini arttırdığı belirlenmiĢtir [86].
Kıbrıs‟ta kent merkezinde ve kırsal bölgede bulunan 2 adet kilisede, iç/dıĢ ortamlarda sıcaklık, nem, solar radyasyon, ozon, azot dioksit, karbondioksit değerleri yaz ve kıĢ aylarında ölçülmüĢtür [87].
Portekiz‟de bulunan bir otelde; sıcaklık, nem ile kirletici parametreler-PM10,
CO2, CO, formaldehit (HCOH), uçucu organik bileĢikler (TVOC), biyolojik
21
element olarak kullanıldığı çalıĢmada, konsantrasyon-kirlilik dağılım metodu kullanılarak hava değiĢim katsayısı belirlenmiĢtir [88].
Münih‟te 64 adet okulda; iç ortam hava kalitesini tespit etmek için yaz ve kıĢ aylarında sıcaklık, nem, CO2, PM10, PM2.5 ölçümleri yapılmıĢtır. Sürekli ölçülen
parametrelerin ortalama değerleri sınıflardaki kirliliği tespit etmek için kullanılmıĢtır [89].
Hong Kong‟ta endüstri ve ticari alanlarda seçilen 6 adet evde sıcaklık, bağıl nem, CO2, PM10, HCHO, bakteri, SO2, NO2, NO, CO değerleri 24 saat boyunca
ölçülmüĢtür [90].
Okullarda PM konsantrasyonlarını tespit etmek için yapılan çalıĢmada, 6 hafta boyunca iç ve dıĢ ortam örnekleri alınmıĢtır. PM gravimetrik yöntemiyle ölçülmüĢ, elementel ve organik karbonun tespiti için filtre kullanılmıĢtır [91].
Ġç ve dıĢ ortamlarda partikül madde konsantrasyonu Hong Kong‟ta, sonbahar ve kıĢ sezonunda 34 adet evde ölçülmüĢtür. Ġç/dıĢ ortam PM10 konsantrasyonları
arasındaki iliĢki, istatistiksel olarak analiz edilmiĢtir [92].
Havalandırma sistemleri ile iç ortam hava kirliliği arasında bir iliĢki mevcuttur. Bir sınıfta CO2‟in atmosferde dağılımı farklı örnekleme noktaları ve
değiĢik havalandırma sistemlerine göre tespit edilmiĢtir. Ortalama CO2
konsantrasyonu doğal havalandırmalı, tekrar sirküle edilen havalandırmalı, 4 lt/sn ve 8 lt/sn taze hava teminli havalandırma sistemlerinin farklı noktalarında CO2 ölçüm
değerleri tespit edilmiĢtir [93].
Hong Kong‟ta bulunan 9 adet alıĢveriĢ merkezinde CO2, CO, THC, HCHO,
PM10, toplam bakteri ölçümleri yapılmıĢtır [94].
Yeni Delhi‟deki bir üniversitede, partikül maddeye sebep olabilecek iç ortam kirletici kaynakları belirlenmiĢtir. Konik bir yatak kullanılarak gravimetri ile analiz edilen PM‟lerin kütle konsantrasyonu atomik adsorbsiyon spektrofotometresi (AAS) ve scanning electron microscope (SEM) kullanılarak tespit edilmiĢtir. Rüzgarla taĢınan tozlar ile araçların oluĢturduğu PM‟ler analiz edildiğinde, ağırlıklı olarak silisyum ve is parçacıkları olduğu belirlenmiĢtir [95].
22
PM (0.3-20 µm) konsantrasyon değerleri okullarda ve eĢ zamanlı olarak dıĢ ortamda 2 hafta boyunca ölçülmüĢtür. Ġç ortamlarda partikül çaplarına bağlı olarak I/O oranları belirlenmiĢtir. Partikül çapının büyümesiyle I/O oranlarının yükseldiği tespit edilmiĢtir. Ġç ortamda ölçülen PM konsantrasyonu ile ozon konsantrasyonu arasında negatif bir iliĢki belirlenirken, PM ile CO2 arasında pozitif iliĢki
belirlenmiĢtir. CO2 ile NO2 ve O3 arasında herhangi bir anlamlı iliĢki
belirlenememiĢtir. Ġç ortam ve dıĢ ortam ozon konsantrasyonu arasında, ozonun sert yüzeylere daha güçlü birikmesi ve iç ortam havasında parçalanması sebebiyle, güçlü bir iliĢki bulunmuĢtur [96].
Bangkok‟ta alıĢveriĢ yerlerinin ve ofislerin yoğunlukta bulunduğu caddelerde eĢ zamanlı olarak PM10, CO, NO2 konsantrasyonları iç/dıĢ ortamda ölçülmüĢtür
[97].