Ücret ve Ġstihdam Sübvansiyonları

Devletin kurum ya da kiĢilere hizmet, para ya da mal biçiminde karĢılıksız olarak yaptığı yardımlara sübvansiyon ya da destekleme denilmektedir. Sübvansiyonlar iĢsizlikle mücadelede kullanılan politika araçlarından biridir. Devletin uyguladığı sübvansiyonlardan biri olan ücret ve istihdam sübvansiyonları önemli iĢgücü piyasası politikaları arasında yer almaktadır. Ücret ve istihdam sübvansiyonu ile iĢgücü maliyetlerinin düĢürülerek istihdamın korunması ve arttırılması amaçlanmaktadır. Genellikle istihdamında zorluk çekilen özürlüler, gençler, uzun süreli iĢsizler gibi dezavantajlı grupların istihdamına yöneliktir. Konjonktürel ve yapısal iĢsizlikle mücadelede devletin baĢvurduğu sübvansiyonlar arasındadır63_.

Ücret sübvansiyonları genellikle geliĢmiĢ ülkelerde uygulama alanı bulurken istihdam sübvansiyonları hem geliĢmiĢ hem de geliĢmekte olan ülkelerde uygulanmaktadır. Ücret ve istihdam sübvansiyonları talep yanlı politikalar olup iĢgücü talebini artırmaya yöneliktir. Sübvansiyon uygulamalarına, emek piyasasına devlet müdahalesinin olduğu ülkelerde daha sık rastlanmaktadır. Almanya, Fransa, Ġngiltere, Kanada ve ABD gibi ülkeler sübvansiyon uygulayan ülkelere örnek gösterilebilir64_{. Ülkelerin geliĢmiĢlik düzeyi, nüfus yapısı, hükümet politikaları gibi}

faktörler ücret ve istihdam sübvansiyonlarının süresini, hangi iĢçi veya iĢverenlere verileceğinde etkili olmaktadır.

Ücret ve istihdam sübvansiyonları uygulanırken farklı yöntemler kullanılabilmektedir. Sübvansiyonlar bazen vergi indirimi, prim desteği Ģeklinde bazen de iĢverene ya da iĢçiye verilen nakdi ödemeler Ģeklinde olabilmektedir. Ülkemizde de iĢverenlere yönelik istihdam sübvansiyonları bulunmaktadır. 4447 sayılı ĠĢsizlik sigortası Kanunun geçici 7. 9. ve 10. maddelerinde iĢverenlere ek istihdam prim desteği verilmektedir. 6111 sayılı „Torba Kanunu‟ ile geçici 7. ve geçici 9. maddelerde düzenlemeye gidilmiĢtir. Geçici 10. madde ise Torba Yasa ile yeni istihdam teĢviki olarak ĠĢsizlik Sigortası Kanunu‟nda yer almaktadır65_{. 4857 sayılı ĠĢ}

Kanunun 30. maddesinde engellilerin istihdamına yönelik iĢveren prim desteği verilmektedir.

Ülkemizde 4447 sayılı ĠĢsizlik Sigortası Kanununa, 6111 sayılı kanun ile eklenen geçici 10. maddeyi biraz daha detaylı inceleyecek olursak özel sektör

63

Meryem Koray, Günümüzde İşgücü Piyasasının Özellikleri, ĠĠBK Yayınları, Ankara, 1992, ss. 103-119.

64

Unay, a.g.e., ss. 45-71. 65

43

iĢverenlerine verilen sigorta prim desteğidir. TeĢvik kapsamında iĢe alınan bireylerin, sigorta primlerinin iĢveren hisselerine ait miktarın tamamı devlet tarafından karĢılanmaktadır. Kanun kapsamında verilen sigorta prim destek süresi 01.03.2011 ile 31.12.2015 tarihleri arasında olup kapsama giren sigortalılar için geçerlidir. Bakanlar Kurulunun 31.12.2015 tarihinden itibaren 5 yıla kadar destek süresini uzatma yetkisi bulunmaktadır. ĠĢverenlerce teĢvik kapsamında iĢe alınan bireylerin, sigorta primlerinin iĢveren paylarına ait tutarı ĠĢsizlik Sigortası Fonundan karĢılanmaktadır. Geçici 10. maddedeki istihdam teĢvikinin amacı özellikle gençlerin ve kadınların istihdam edilebilirliğini arttırmak ve çalıĢanları kayıt altına almaktır66

. 4447 sayılı kanunun 10. maddesinden iĢverenlerin faydalanabilmesi için iĢverenin ve iĢyerinde çalıĢacak birey veya bireylerin belirli Ģartları taĢıması gerekmektedir.

ĠĢyerinde çalıĢacak bireylerde aranan Ģartlar67_;

1. 18 yaĢından büyük olmak,

2. ĠĢe 01.03.2011 ile 31.12.2015 tarihleri arasında iĢe alınmıĢ olmak,

3. ĠĢe alınan kiĢinin iĢe baĢladığı tarihten önceki son altı ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen aylık prim ve hizmet belgesinde yer almamak,

4. ĠĢyerinin son altı aylık personel ortalamasına ek olarak iĢe alınmıĢ olmak, gerekmektedir.

ĠĢveren teĢvikten en az altı ay en fazla 54 ay yararlanabilmektir. Bu süreyi belirleyen ise iĢe aldığı kiĢinin yaĢı, cinsiyeti, sahip olduğu mesleki belgesi ve ĠġKUR‟ a kayıtlı olup olmamasıdır.

18le 29 yaĢ arası erkekler ile 18 yaĢından büyük kadınlar için68_;

1. Hiçbir belge ve niteliğe sahip olmayanlar 24 ay,

2. Mesleki eğitim kurslarını bitirenler ile teknik ve mesleki eğitimi tamamlayanlar 36 ay,

3. Mesleki Yeterlilik Belgesi olanlar 48 aydır. 29 yaĢından büyük erkekler için69_;

1. Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olanlar, Mesleki eğitim kurslarını bitirenler ile Teknik ve mesleki eğitimi tamamlayanlar 24 aydır.

Yukarıda belirtilen özelliklere sahip olanlar ĠġKUR‟a kayıtlı olmaları halinde teĢvikten ek 6 ay süre daha kazanırlar. ĠġKUR‟a kayıtlı olup kanunda belirtilen belgelere sahip olmayan kiĢiler ise sadece 6 ay faydalanabilmektedir. Kanunda belirtilen bir diğer madde de çalıĢmakta iken, bu maddenin yürürlüğe girmiĢ olduğu

66 _{http://www.spf.boun.edu.tr/docs/TESEV-GDDA-Bolum4.pdf, (EriĢim Tarihi: 03.10.2014).} 67

Talas, a.g.e., ss.67-88.

68 _{http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/479/5530.pdf, (EriĢim Tarihi: 20.07.2014).} 69

44

tarihten sonra çalıĢanın mesleki belge ve niteliğe sahip olması durumunda 12 ay süreyle teĢvikten yararlanabilmesidir70_.

Ġstihdam desteğinden yararlanabilmek için iĢyerinde aranan Ģartlar71_;

1. ĠĢyerinin özel sektör iĢverenine ait olması,

2. ĠĢverenin çalıĢtırdığı kiĢilerin aylık prim ve hizmet belgelerini kanuni sürede ödemesi,

3. ĠĢverenin idari para cezası, süresi geçmiĢ prim, gecikme cezası ve zammı borcu olmaması. Bulunması durumunda yeniden borçların yapılandırılmıĢ ve taksitlendirilmiĢ olması,

4. Kanun kapsamında iĢe aldığı kiĢileri ortalama sigortalı sayısına ek olarak çalıĢtırması gerekmektedir.

Ücret ve istihdam sübvansiyonları kendi içerisinde genel, marjinal ve yeni iĢçilere yönelik olmak üzere 3‟e ayırabiliriz. Genel sübvansiyonlar tüm çalıĢanları içine alan uygulamalardır. Genel sübvansiyonların iĢsizliğin azaltılmasında, marjinal ve yeni iĢçilere yönelik uygulanan sübvansiyonlara göre etkisinin daha az olduğu görülmektedir. Marjinal sübvansiyonlar ise belli istihdam oranının üzerinde gerçekleĢen iĢçi alımlarına yönelik uygulamalardır. Bu uygulamada devlet iĢverenin belli istihdam oranı üzerinde iĢe aldığı iĢçilerin maliyetlerini karĢılamaktadır. Marjinal sübvansiyonlara benzer bir uygulamada yeni iĢçi alımları söz konusu olduğunda verilen sübvansiyonlardır. Devlet iĢveren tarafından yeni iĢe alınan iĢ görenlerin ücretlerinin tamamını ya da bir kısmını karĢılamaktadır.

ĠĢverenler 4447 sayılı kanunun geçici 10. maddesinden yaralanmak için SGK‟nın e-bildirge sayfasına girerek baĢvurularını yapmaktadırlar.