ÜÇÜNCÜBÖLÜM

1. KENTE GÖÇ EDEN iNSANIN TÜRK SiNEMASlNDA

A. FİLlvfLERİN İÇERİKLER!Nl OLUŞTURAN ÖGELER 1. Filmierin Kimlikleri

Filmin Adı Yapım Yılı

Yönetmen Filmin Konusu

: GURBET KUŞLAR!

: 1964

Halit Refiğ

Maraşlı bir aile işleri bozulduğu için, ellerindekini

satıp İstanbul'a göç eder. Büyük kentin iş olanaklarından yararlanıp, zengin olmak düşleri

içindedirler. Bu düşleri; ailenin erkek çocuklarının aşk ilişkileri, kentin ekonomik düzenine ayak uyduramama nedeni ile gerçekleşmez. Kız kardeş Fatma'nın İstanbul'un sosyete yaşamına kavuşma uğruna evden kaçması, kötü yola düşmesi ve ölümü ile sonuçlanan olaylar üzerine, aile İstanbul'da tunamayacağını anlar, Maraş'a Geri dönerler (Bkz. Ek-I).

Filmin Tarihçesi: Gurbet Kuşları, Türk sinemasında kente göç edenlerin

sorunlarına ilk kez geniş olarak yer veren, iç göç sorununu toplumsal boyutları ile irdeleyen ilk örnektir. 'Gösterime girdiği zaman ( 1964) seyircinin de ilgisini çekmiş, önemli bir gişe hasılatı elde etmiştir.

Aynı yıl yapılan Antalya Film Festivalinde de en iyi Türk filmi (Altın Portakal) ödülünü kazanmıştır.

Filmin Adı Yapım Yılı

Yönetmen Filmin Konusu

BİTMEYEN YOL : 1965

Duygu Sağıroğlu

Anadolu'nun köylerinden gelen bir grup yoksul köylü, İstanbul'da iş bulup çalışmak ister. Büyük kentin düşledikleri, bol çalışma-iş olanağına sahip

olmadığını uyum sağlayamazlar. Kent içinde "yabancılıkları"

sürüp giderken kendi konuıniarına dair bir bilinçlenmenin ilk filizleri de ortaya çıkar (Bkz. Ek-I).

Filmin Tarihçesi: Duygu Sağıroğlu'nun ilk sinema filmi olan bitmeyen Yol, gösterime girdikten kısa bir süre sonra sansür

tarafından yasaklanmıştır. Sansür engelini uzun

uğraşlardan ve Danıştay kararı ile aşa:bildikten sonra

yap ari ar. ls tan bul 'un gecekondularında Urfa' dakine benzer bir yaşam sürdürürler. Büyük erkek kardeş

sermaye edinip, daha büyük işler yapmak istemektedir. Ekonomik durumlarını iyileştirebiirnek

için ticaret yapmanın zorunlu olduğuna inanırlar.

Sermaye edinmek uğruna kızkardeşlerini başlık parası ıçın, istemedikleri insanlarla evlendirirler.

Ağabeyler çıkar hesapları için çatışırlar. Ailenin okuyan tek ferdi olan küçük erkek kardeş, ağabeyinin

suçunu üsttenerek hapse girer. Bütün bu yenilgiler ailenin parçalanmasına neden olur. Zelha manevi

değerlerin yok olmasına karşı çıkar, kardeşlerini yanına toplar. Halil yanlız kalır (Bkz. Ek-I).

bilincine ulaşmalarını sergilemektedir. Düğün 1974 Antalya Film Festivali'nde "en iyi Türk Filmi" ve "en iyi yönetmen" ödüllerini kazanmıştır.

Filmin Adı

Boğaz sırtlarındaki bir gecekondu mahallesinde, dört çocuklu bir dul olan ve evlere temizliğe giderek

yaşamaya çalışan sultan ile mahallenin çapkın delikaniısı olan minübüs şöförü Kemal'in

aşk öyküsü anlatılmaktadır. Bu öykü; gecekondu semtinin sorunları, arsa spekülasyonu, gecekondulu

halkın kentte de süren kırsal yöre alışkanlıkları,

ahlak ve namus anlayışları işlenerek gelişir.

Konutları yıkılan insanların yeni bir gecekonduyu bir başka yerde kurmaları ile öykü biter (Bkz.Ek-I).

Filmin Tarihçesi: Sultan, çevrildiği yıl eleştirmenler tarafından övgü

Filmin Adı Yapım Yılı

Yönetmen Filmin Konusu

kazanmış, sinema seyircısını çekebilmiş, yakın yıllarda (1990) TV'deki gösterimi ile yeniden ilgi uyandırmış, sinemamızın ;'halk tipi güldürü" türünün

başarılı bir örneğidir. Gerçekiere ve güncel gözlemlere dayanmakta ve bir "gecekondu çevresi"nin günlük yaşamından kesitleri, güldürürken

düşündüren bir tavırla yansıtmaktadır.

: AT : 1983

Ali Özgentürk

Köyünde geçim sıkıntısı çeken Hüseyin, oğlu Ferhat'ın

kendisine benzeyen bir ^yaşam sürmemesi, "okuyup adam olması" için İstanbul'a göç eder. Seyyar satıcılık

yaparak para biriktirmek, daha sonra Ferhat'ı bir ortaokula ^yazdırmak ister. Hüseyin büyük kentin

acımasız iş ortamında geçim ^savaşı verirken, ^oğlunu okutma isteği bir tutkuya dönüşür. Parasız yatılı

okulda okuyabilmesi için oğlunun babasız olması gerektiğini öğrenir. Çaresizlik ve umutsuzlukla · kendisini bir başka satıcıya vurdurma planını

Filmin Adı Yapım Yılı

Yönetmen Filmin Konusu

almıştır. Bu filmin Türkiye'deki gösterimi daha sonra sansür tarafından engellenmiştir. 1985 Tokyo

Şenliğine de katılarak "Noerealizme (Yeni Gerçekçilik) yeni bir stil ve anlayış" getirdiği

gerekçesi ile yönetmenine bir teşvik ödülü

kazandırmıştır.

: BİRAVUÇ CENNET : 1985

Muammer Özer

Köylerinde geçim sıkıntısı içinde olan ve lstanbul'a daha önce göç etmiş köylülerinin kendilerine yardım edeceğini umut ederek, büyük kente göçen iki çocuklu bir aile, kentte konut sorunu ile karşılaşır. Bir konuta

(kira-satın alma) ödeyecek paraları yoktur. Eski bir cezaevi otobüsüne yerleşip, burada yaşamaya başlarlar. Cennete çevirdikleri bu yerde, çevreden gelen baskılar nedeni ile uzun süre

kalamayacaklardır. Otobüs ellerinden alınır, aynı

yerde bir ^çadır kurarak kentte yaşama uğraşiarına

devam ederler (Bkz. Ek-I).

Filmin Tarihçesi: Bir Avuç Cennet, yönetmeninin ikinci konulu filmidir. senaryo gerçek bir gazete haberinden yola

çıkarak hazırlanmıştır. 1985 Antalya Film Festivali'nde, "En Başarılı Üçüncü Film", "En Başarılı Senaryo", "En Başarılı Müzik" (Tarık Öcal) ödüllerini

kazanmıştır. 1986 Strasbourg Şenliği'nde de ikincilik ödülünü, A.Özgentürk'ün "Bekçi" filmi ile paylaşmıştır.

2. Filmlerdeki Karakterlerin Sosyo-Ekonomik Kimlikleri

Tahir Efendi;

Hatice Hanım;

GURBET

Maraşlı otomabil tamircisi, dolmuş şöförü, işsiz, orta

yaşlı,evli, dört çoçuk babası, kiracı,dar gelirli.

Maraşlı,ev kadını,orta yaşlı, evli, dört çocuk annesi,dar gelirli.

Fa tma;

İstanbullu, üniversite ogrencısı, genç, zengin, nişanlı.

İstanbullu, terzi, orta yaşlı, dar gelirli, bekar.

Maraşlı, dansöz, genç, zengin, bekar.

lstanbullu, işi belli değil, genç, zengin, bekar, evi ve

arabası var.

Ayla'nın babası; İstanbullu, yüksek memur-bürokrat, zengin, evli, iki

Haybeci;

Kayserili, yoksul, hamal, dolmuş kahyası, müzayedeci, orta gelirli, gecekonducu, müteahhit, üst-orta gelirli, genç, bekar.