5. SONUÇ ve TARTIŞMA
5.3. Üçüncü Alt Probleme Yönelik Sonuç
Öğrencilerin çevre dostu davranışlarını yordayan etmenleri belirlemek için çoklu regresyon analizi yapılmıştır. Çevre dostu davranış, çevre merkezli tutum, insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik şüphecilik, insan merkezli tutum ve insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik ilgisizlik değişkeninin öğrencilerin çevre dostu davranış düzeylerini ne kadar yordadığı incelenmiştir.
Araştırma sonunda bulgular incelendiğinde çevre merkezli tutum, insan merkezli tutum ve insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik ilgisizlik değişkenlerinin öğrencilerin çevre dostu davranış düzeylerini anlamlı olarak yordadığı bulunmuştur. İlginç bir şekilde öğrencilerin insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik ilgisizlikleri arttıkça çevre dostu davranışları da artmaktadır. Öğrencilerin çevre dostu davranışları daha çok alışkanlıklar, toplumsal değerler, çevreden gelen baskı ve dini inanış gereği sergiledikleri düşünülmektedir. Öğrencilerin çevre sorunlarına karşı genellikle çevre bilinciyle hareket etmedikleri, ilgilerinin az olduğu ve çevre dostu davranış sergilerken çevreye bir katkı sağladıklarının çok farkında olmadıkları düşünülmektedir.
Çevre merkezli tutum, insan merkezli tutum ve insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik ilgisizlik değişkenlerinin öğrencilerin çevre dostu davranış puanları üzerindeki varyansın %14,7’sini açıkladığı saptanmıştır. Değişkenler tek tek ele alındığında ise öğrencilerin çevre dostu davranış skorlarına tek başına en büyük katkıyı çevre merkezli tutum yaparken, insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik ilgisizlik, ve insan merkezli tutum da sırasıyla pozitif ve anlamlı düzeyde katkı sağlamıştır.
Bulgular incelendiğinde çevre dostu davranış düzeyinin en iyi yordayıcısı olarak çevre merkezli tutum değişkeninin öne çıktığı, çevre merkezli tutum ve çevre dostu davranış puanları arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Çevre merkezli tutum değişkeninde olduğu gibi insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik ilgisizlik ve insan merkezli tutum değişkenlerinde öğrencilerin çevre dostu davranışlarına anlamlı katkısı olduğu tespit edilmiştir. İnsan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik şüphecilik değişkeninin öğrencilerin çevre dostu davranışlarına anlamlı bir katkısı bulunamamıştır.
Çevre merkezli tutuma sahip bireyler ekosistemi bir bütün olarak düşünürler. Çevre ile ilişkilerinde çevreyi merkeze alırlar. Çevreye yönelik aldığı kararlarda ve uyguladığı davranışlarda sadece insanı değil ekosistemin bütününü, bütün canlı ve cansız varlıkların yararını düşünür. Doğadaki her bir varlık için korumacı bir tavır içindedir. Doğadaki her bir varlık önemli ve değerlidir. Bu tutuma sahip olmak doğal kaynakların sürdürülebilirliği ve doğadaki dengenin bozulmadan devam etmesi için çok önemlidir. Bu tutum insanlara, doğal kaynakların tüketicisi olarak her geçen gün artan üretim ve tüketim faaliyetleri sebebiyle tahrip olan, kirlenen dünyanın bir parçası olduklarını anlama ve sorumluluk alabilme bilincine sahip olma noktasında yardımcı olmakta, diğer canlıların da yaşam hakkı ve ortamı olabileceğini hatırlatabilmektedir. (Birden,2016). Toplumsal ve dini değerlerin öğrencilerin çevre merkezli tutuma sahip olmasında etkisinin olduğu düşünülmektedir. Örneğin; toplumumuzda bir şeyin çok ve gereksiz kullanılmasının israf olması, çevreye ve başka
canlılara zarar vermenin kötü bir davranış olması ve ayıplanması ayrıca çalışmanın yapıldığı okullarda öğrencilerin genelinin maddi durumlarının çok iyi olmaması sebebiyle de kaynakları tasarruflu kullandıkları, bazılarının kırsal kesimde tarımla geçimini sağlamasından dolayı tarım alanlarına ve diğer kaynaklara daha fazla önem vermesinin öğrencilerinin çevre merkezli tutuma sahip olmada etkili olduğu düşünülmektedir.İlköğretim öğrencilerinin de genel olarak bu tutuma sahip olması, doğanın geleceği ve sürdürülebilirliği için oldukça önemlidir. Literatürde de bu çalışmayı destekleyici çalışmalar mevcuttur. Çobanoğlu ve Karakaya (2012), Saka (2016), Almeida ve Vasconcelos (2011), Anemiya ve Macer (1999), Alnıaçık ve Koç (2009), Bertoldo, Castro ve Bousfield, (2013), yaptıkları çalışmalarında bireylerin genel olarak çevre merkezli (ekosentrik) tutuma sahip oldukları sonucuna ulaşmışlardır. Kortenkamp ve Moore (2001) yaptıkları araştırmada üniversite öğrencilerinin çevre merkezli ve insan merkezli yaklaşımlarının benzer seviyede olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Uyar ve Genç (2016), okul öncesi çocuklarla yaptıkları çalışmada çocukların yalnızca çevreyi koruma alt boyutunda insan merkezli tutuma sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular incelendiğinde insan kaynaklı iklim değişikliğine yönelik ilgisizlik ikinci en iyi yordayıcı olduğu ve çevre dostu davranış ile olumlu yönde anlamlı bir ilişki ortaya koyduğu tespit edilmiştir. Yani öğrenciler iklim değişikliğine ilgisiz olsalar bile dostça davranışlar göstermektedirler (Hiğde,2014). Yapılan çalışmada öğrencilerin çevreye yönelik olumlu davranış sergilemelerinin altında yatan nedenler araştırılmamıştır. Öğrencilerin çevreye yönelik davranışlarında günlük hayattaki alışkanlıkları ve bireyler üzerindeki çevre baskısının etkili olduğu düşünülmektedir. Yani öğrencilerin çevreye karşı olumlu davranış sergileme nedenlerinin çevre ve çevre sorunlarına karşı ilgili oldukları ve doğanın çıkarlarını gözettikleri için değil yaşadıkları çevre içinde daha iyi görünmek ve ayıplanmamak için olduğu öngörülmektedir.
Araştırmada elde edilen bulgular incelendiğinde insan merkezli tutumun üçüncü yordayıcı olduğu tespit edilmiştir. İnsan merkezli tutum ve çevre dostu davranış arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Yani ilköğretim öğrencilerinin çevre merkezli tutum kadar fazla olmasa da insan merkezli tutuma da sahip olduğu ortaya konmuştur. Öğrenciler her ne kadar çevre merkezli tutuma da sahip olsalar davranış olarak daha çok insan merkezli tutuma sahip oldukları düşünülmektedir. Bunun nedeninin ise öğrencilere verilen çevre eğitiminin daha çok teorikte kalması, öğrencilerin herhangi bir çevre kuruluşuna üye olmaması dolayısıyla çevreyi korumaya yönelik çok fazla etkinlikte bulunmamaları gibi nedenlerden dolayı öğrenciler çevre merkezli tutuma da sahip olsa uygulamada insan merkezli tutum ağır basmaktadır. İnsan merkezli tutum çevre ile ilişkilerde
insanı merkezde tutar. Çevre sorunlarına çözüm getirirken önce insanı ön planda tutar. Örneğin; bir taraftan insan sağlığı için çevreye zarar verilmemesi gerektiğini söylerken diğer taraftan da bina vb. yapmak için insanların çıkarına olduğunu düşünerek ağaç kesilebileceğini söyleyebilir. Literatürde de benzer çalışmalar vardır. Erten ve Aydoğdu (2011), Tunç (2015) ve Uyar ve Genç (2016) yaptıkları çalışmalarda insan merkezli tutum ve çevre dostu davranış arasında anlamlı bir fark bulmuşlardır.
ÖNERİLER
Elde edilen sonuçlara göre öğrenciler tutum olarak çevre merkezli (ekosentrik) tutuma sahip olsalar da davranış olarak insan merkezli (antroposentrik) tutumu benimsemiş durumdalar. Öğrenciler çevre sorunlarına karşı tam olarak nasıl davranacaklarının bilincinde değiller. Öğrencilere çevre merkezli davranış bilincini kazandırmak adına ilkokuldan başlayarak bütün eğitim kademelerinde uygulamalıçevre dersleri koyulabilir.
Fen Bilimleri dersinin içinde yer alan çevre konularının kapsamı genişletilmeli, uygulamaya ve öğrenci ile doğayı birleştirmeye yönelik olarak düzenlenmeli.
Öğrencileri herhangi bir çevre kuruluşuna üye olmaları konusunda özendirmek için, çevre kuruluşları ile milli eğitim bakanlığı tarafından ortak projeler geliştirilmeli.
Öğretmenlerin öğrencileri üzerinde etkin rolü olduğu göz önüne alınarak, öğretmenlerin çevreye yönelik tutum ve davranışlarını geliştirecek, çevre sorunlarına ve bunların çözüm yollarına ilişkin farkındalıklarını arttıracak hizmetiçi kurslar verilmeli.
Bu araştırma Afyonkarahisar genelinde bulunan merkez ve köy okullarıyla yürütülmüştür. Araştırma Türkiye’deki farklı illerde bulunan okullarla tekrar edilmeli.
Bu araştırma ilköğretim 7-8. sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Bundan sonra yapılacak olan araştırmalar bütün eğitim kademeleriyle yürütülmeli.
KAYNAKÇA
Afacan, Ö. & Güler, M.P. (2011). Sürdürülebilir çevre eğitimi kapsamında tutum ölçeği geliştirme çalışması. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their
Implıcations, 27-29 April, Antalya-Turkey, 904-913.
Akıllı, M. & Yurtcan, M. T. (2009). İlköğretim fen bilgisi öğretmeni adaylarının çevreye karşı tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi (Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Örneği). Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 119-131.
Aksay, C., Ketenoğlu, O. & Kurt, L. (2005). Küresel ısınma ve iklim değişikliği. Selçuk
Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 1(25), 29-42.
Aksoy B. ve Karatekin K. (2011). Farklı programlardaki lisans öğrencilerinin çevreye yönelik duyuşsal eğilimleri, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi,15(3), 23-36.
Alım, M. (2006). Avrupa birliği üyelik sürecinde türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14, 599-616.
Almeida, A. & Vasconcelos, C. (2013). Teachers’ perspectives on the human-nature relationship: Implications for environmental education. Research in Science Education, 43(1), 299-316.
Alnıaçık, Ü. & Koç, F. (2009). Yeni çevresel paradigma ölçeği ile üniversite öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Bölgesel Kalkınma Kongresi, 14-16.
Alp, E., Ertepınar, H., Tekkaya, C. & Yılmaz, A. (2008). A survey on turkish elementary school students’ environmental friendly behaviours and associated variables.
Environmental Education Research,14(2),129-143.
Alpak-Tunç, G. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevreye yönelik etik
yaklaşımları ile sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi,
Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
Amemiya, K. & Macer, D. (1999). Environmental education and environmental behaviour in japanese students. Eubios Journal of Asian and International Bioethics, 9, 109- 115.
Arsal, Z. (2010). İlköğretim öğretmen adaylarının sera etkisi ile ilgili kavram yanılgıları. İlköğretim Online, 9(1),229-240.
Arslanyolu, K. (2010). İlköğretim Öğrencilerinin Çevreye Karşı Tutumlarının Çoklu
Zeka Kuramına Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzincan
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
Atasoy, E. & Ertürk, H. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir alan araştırması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 105-122.
Aydın, F. & Kaya, H. (2010). Sosyal bilimler lisesi öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 229-257.
Baltacı, F., Yirik, Ş. A.& Sargın, S. A. (2015). From the ecocentric and anthropocentric perspectives, a survey of future tourism entrepreneurs' attitudes toward environmental ıssues: sample of akdeniz university. International Journal of Humanities and Social Science, 5(1), 139-143.
Baykal, H. &Baykal T. (2008). Küreselleşen dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,5(9), 276-300.
Bertoldo, R., Castro, P & Bousfield, A. B. S. (2013). Pro-environmental beliefs and behaviors: two levels of response to environmental social norms. Revista Latinoamericana de
Psicología, 45(3), 435-446.
Birden, B. (2016). Çevre etiğinde bireyin ahlaki sorumluluğuna kısa bir bakış. Türkiye
Biyoetik Dergisi, 3(1), 4-14.
Bozkurt, O. & Cansüngü (Koray), Ö. (2002). İlk öğretim öğrencilerinin çevre eğitiminde sera etkisi ile ilgili kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi23, 67-73.
Casey, P. J., & Scott, K. (2006). Environmental concern and behaviour in an australian sample within an ecocentric–anthropocentric framework. Australian Journal of Psychology, 58(2), 57-67.
Çabuk, B. & Karacaoğlu, C. (2003). “Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36 (1-2), 189-198.
Çepni, S. (2009). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş (Genişletilmiş Dördüncü Baskı). Trabzon:Celepler Matbaacılık.
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI (Temmuz 2011), Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı 2011–2023, http://iklim.tarim.gov.tr/dosya/idep.pdf.
Çimen, O. ve Yılmaz, M. (2014). Dönüşümsel öğrenme kuramına dayalı çevre eğitiminin biyoloji öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik algılarına etkisi. Bartın
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 339-359.
Çobanoğlu, E., Karakaya, Ç. & Türer, B. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevreye yönelik değerlerinin ekosentrik (ekoloji merkezli) ve teknosentrik (teknoloji merkezli) yaklaşımlar çerçevesinde belirlenmesi.X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi
Kongresi, Niğde.
Değirmenci, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi (Kayseri ili örneği). Journal of European Education, 2(2).
Demirbaş, M. & Pektaş, H. M. (2009). İlköğretim öğrencilerinin çevre sorunu ile ilişkili temel kavramları gerçekleştirme düzeyleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve
Matematik Eğitimi Dergisi, 3(2), 195-211.
Deniş, H. & Genç, H. (2007). Çevre dersini alan ve almayan sınıf öğretmenliğindeki öğrencilerin çevreye ilişkin tutumları ve çevre bilimi dersindeki başarılarının karşılaştırılması.
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(13), 20-26.
Doğan, S. & Tüzer, M. (2011). Küresel iklim değişikliği ve potansiyel etkileri. C.Ü.
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 21-34.
Duru, B. (2002). Viyana’dan kyoto’ya iklim değişikliği serüveni. Mülkiye Dergisi, 230, 301-303.
Emanuel, R. &Adams, J. N. (2011). College students' perceptions of campus sustainability. International Journal of Sustainability in Higher Education, 12(1), 79-92.
Ek, N., Kılıç, N., Öğdüm, P., Düzgün, G. &Şeker, S. (2009). Adnan menderes üniversitesinin farklı akademik alanlarında öğrenim gören ilk ve son sınıf öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları ve duyarlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (1), 125-136.
Erbas, A. K., Tuncer Teksoz, G.& Tekkaya, C. (2012). An evaluation of environmental responsibility and ıts associated factors: Reflections from pısa 2006. Eurasian Journal of
Educational Research, 46, 41-62.
Erdogan, M. & Tuncer, G. (2009). Evaluation of a course: “Education and awareness for sustainability”, International Journal of Environmental & Science Education, 4(2), 133- 146.
Ergün, T.& Çobanoğlu, N. (2012), “Sürdürülebilir kalkınma ve çevre etiği”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 97-123.
Erkal, S., Şafak, Ş. &Yertutan, C. (2011). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre bilincinin oluşturulmasında ailenin rolü. Sosyoekonomi Dergisi, 14(1), 145-158.
Eroğlu, B. (2009). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Küresel Isınma Hakkındaki Bilgi
Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100.
Erten, S. (2007). Study on adaptation of the ecocentric, anthropocentric and antipathetic attitude scale. Eurasian Journal of Educational Research, 28, 67-74.
Erten, S. (2008). Insights to ecocentric, anthropocentric and antipathetic attitudes towards environment in diverse cultures. Eurasian Journal of Educational Research, 33, 141- 156.
Erten, S.& Aydoğdu, C. (2011). Türkiyeli ve azerbaycanlı öğrencilerde, ekosentrik, antroposentrik ve çevreye karşı antipatik tutum anlayışları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 41(41).
Evin, H. (2005). Trakya Bölgesi Deri ve Bitkisel Yağ Sanayi’nde Çevre
Duyarlılığı. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Fırat, S. (2003). Çevre etiği üzerine yeniden düşünmek. Ankara Üniversitesi SBF
Fraenkel, J. R. & Wallen, N. E. (2006). How to Design and Evaluate Research in
Education (6th edition). USA: Mc Graw Hill, Inc.
Gayford, C. (1998). The perspectives of science teachers in relation to current thinking about environmental education. Research in Science & Technological Education, 16, 101- 113.
Gök, E &Afyon, A. (2015). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevresel tutumları üzerine alan araştırması. Journal of Turkish Science Education, 12(4), 77-93.
Görümlü, T. (2003). Liselerde Çevreye Karşı Duyarlılığın Oluşmasında Çevre
Eğitiminin Önemi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Güler, T. (2010). Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim, 34(151), 30-43.
Gürbüz, H.,Çakmak, M. &Derman, M. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6, 144-149.
Gürkaynak, İ. (1993). Kadın-Aile, Çevre. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Gürlük, S. (2010). Sürdürülebilir kalkınma gelişmekte olan ülkelerde uygulanabilir mi? Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 85-99.
Hiğde, E. (2014). Identifying Determinants of Pro-Environmental Behaviors: A Case
for Climate Change, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek
Lisans Tezi, Ankara.
Higde, E., Oztekin, C. & Sahin, E. (2017). Turkish pre-service science teachers' awareness, beliefs, values, and behaviours pertinent to climate change. International Research
in Geographical and Environmental Education, 1-11.
Kahyaoğlu, M. & Kırıktaş, H. (2015). “Ortaöğretim öğrencilerinin çevresel davranış ve düşünceleri ile bireysel değerleri arasındaki ilişkinin incelenmesi”. Marmara Coğrafya
Kanbak, A. (2015). Üniversite öğrencilerinin çevresel tutum ve davranışları: farklı değişkenler açısından kocaeli üniversitesi örneği. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, (30), 77-90.
Karaca, C. (2008). Çevre, insan ve etik çerçevesinde çevre sorunlarına ve çözümlerine yönelik yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1, 19-33.
Karahan, G. (2009). Hemşirelik Öğrencilerinin Ekosentrik, Antroposentrik ve Çevreye
Yönelik Antipatik Tutumları, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul.
Karakaya, Ç. & Çobanoğlu, E.(2012). İnsanı merkeze alan (antroposentrik) ve almayan (nonantroposentrik) yaklaşımlara göre eğitim fakültesi son sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik bakış açıları. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(3), 23-35.
Karakaya, E. & Özçağ, A. G. M. (2001). Sürdürülebilir kalkınma ve iklim değişikliği: Uygulanabilecek iktisadi araçların analizi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi 1. Maliye
Konferansı 16 Nisan, Bişkek.
Karakaya, E. & Özçağ, M. (2003, Eylül). Türkiye açısından kyoto protokolü’nün değerlendirilmesi ve ayrıştırma (decomposıtıon) yöntemi ile co2emisyonu belirleyicilerinin
analizi. VII. ODTÜ Ekonomi Konferansı, Ankara.
Kayaer, M. (2013). Çevre ve etik yaklaşımlar. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim
Araştırmaları Dergisi, 1(2).
Kayalı, H. (2010). “Sosyal bilgiler, türkçe ve sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları”, Marmara Coğrafya Dergisi, (21), 258-268.
Kayhan, M. (2007). Küresel iklim değişikliği ve Türkiye. I. Türkiye İklim Değişikliği
Kongresi Bildiri Kitapçığı, 81-83.
Kaya, E., Akıllı, M. & Sezek, F. (2009). “Lise öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının cinsiyet açısından incelenmesi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 43-54.
Keles, Ö., (2007). Sürdürülebilir Yaşama Yönelik Çevre Eğitimi Aracı Olarak Ekolojik
Ayak İzinin Uygulanması ve Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
Doktora Tezi, Ankara.
Kline, R. B. (2005). Principle and Practice of Structural Equation Modeling. New York: Guilford.
Kortenkamp, K. &Moore, C. (2001). Ecocentrizm and anthropocentrism: moral reasoning about ecological commons dilemmas. Journal of Environmental Psychology,21, 261-272.
Kuhlemeier, H., van den Bergh, H. & Lagerweij, N.(1999). Environmental knowledge, attitudes and behavior in dutch secondary education, Journal of Environmental Education 30 (2), 4-14.
Madran, C. (1991). Doğayı tahrip etmeden sürdürülebilir kalkınma modelinin benimsetilmesinin devlete, tüketiciye ve sanayiciye getireceği görev ve sorumluluklar,"
Ekonomik Büyüme ve Çevre Koruması, Yabancı Sermaye Koordinasyon Derneği, YASED
Yayını, (39).
Mamur, N. (2017). Ekolojik sanat: çevre eğitimi ile sanatın kesişme noktası. Mersin
University Journal of the Faculty of Education, 13(3).
Mengi, A.&Algan, N.(2003). Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel
Sürdürülebilir Gelişme: AB ve Türkiye Örneği. Ankara:Siyasal Kitabevi.
Nalçacı, A. &Beldağ, A. (2012). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çevre tutumlarının belirlenmesi (ERZURUM ÖRNEĞİ). Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 141-154.
Önder, R. (2015). İlköğretim öğrencilerinin çevre tutumlarının incelenmesi. Karabük
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 115-124.
Özçağ, M. (2004). Sürdürülebilir Kalkınma Sürecinde İklim Değişikliği ve Türkiye
Analizi, Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
Özdemir Benli, E.&Arık, S.(2013). Ortaokul öğrencilerinin benlik saygı düzeylerinin ve sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 6, 641-655.
Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20, 403-422.
Öztürk, K. (2002). Küresel iklim değişikliği ve türkiye’ye olası etkileri. Gazi
Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 47-65.
Pallant, J. (2007). Spss survival manual: A step by step guide to data analysis using spss
for windows third edition. Berkshire: Open University Press.
Papadimitriou, V. (2004). Prospective primary teachers' understanding of climate change, greenhouse effect, and ozone layer depletion. Journal of Science Education and
Technology, 13(2), 299-307.
Petersen, J. F.&Alkıs, S. (2009). How do turkish eighth grade students conceptualise sustainability? European Journal of Education Studies, 1(1), 67-74.
Pooley J. & O’Conner M. (2000). Environmental education and attitudes: Emotions and beliefs are what is needed. Environment and Behavior, 32(5),711–723.
Sadık, F. &Çakan, H. (2010). Biyoloji bölümü öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevre sorunlarına yönelik tutum düzeyleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, 19(1), 351-365.
Sadık, F. & Sarı, M. (2010). Student teachers attitudes towards environmental problems and their level of environmental knowledge. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
39, 129-141.
Sağdıç, A. & Şahin, E. (2015). Sürdürülebilir kalkınma eğitimine yönelik inançlar: Ölçek geliştirme çalışması. Journal of Kirsehir Education Faculty, 16(3), 161-180.
Said, M.A., Yahaya, N. &Ahmadun, F. (2007). Environmental comprehension and participation of malaysian secondary school students. Environmental Education Research,
13(1), 17-31.
Saka, M. (2016). Öğretmen adaylarının çevre etiği yaklaşımlarının yordayıcısı olarak eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education,6(3), 100-115.
Sam, N., Gürsakal, S. & Sam, R. (2010). “Üniversite öğrencilerinin çevresel risk algısı ve çevresel tutumlarının belirlenmesi”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler
Dergisi, (20).
Sargın, S. A., Baltacı, F., Katipoğlu, M., Erdik, C., Arbatlı, M. S., Karaardıç, H., Yumuşak A.&Büyükcengiz, M. (2016). Öğretmen adaylarinin çevreye karşi bilgi, davraniş ve tutum düzeylerinin araştırılması. Education Sciences, 11(1), 1-22.
Summers, M. &Childs, A.(2007). Student science teachers’ conceptions of sustainable development: A empirical study of three postgraduate training cohorts. Research in Science &
Techological Education. 25(3), 307-327.
Summers, M., Corney, G. &Childs, A. (2003). Teaching sustainable development in primary schools: An emprical study of issues for teachers. Environmental Education
Research,9(3), 327-346.
Summers, M., Corney, G. &Childs, A. (2004). Student teachers’ conception of sustainable development: The starting-points of geographers and scientists. Educational
Research, 46(2), 163-182.
Summers, M., Corney, G. &Childs, A. (2005). Education for sustainable development in ınitial teacher training: Issues for ınterdisciplinary collaboration. Environmental Education
Research, 11(5), 623-647.
Şahin, E., Ertepınar, H.& Teksöz, G. (2009). Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik yeşil bir müfredat uygulaması için göstergeler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
37,123-135.
Şahin, E., Ertepinar, H.& Teksoz, G. (2012). University students' behaviors pertaining to sustainability: a structural equation model with sustainability-related attributes. International Journal of Environmental and Science Education, 7(3), 459-478.
Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. G.Ü. Gazi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 99-110.
Şenel, H. & Güngör, B. (2008, Mayıs). Öğretmen adaylarının iklim değişikliği ve küresel ısınma ile ilgili görüşleri. III. Çevre Sorunları Kongresi, İstanbul, Türkiye.