Üçüncü Aşama: Planlama Ürün Ağaçları

Planlama ürün ağaçları, üretimin gerçekleştirilmesinden bir önceki ürün ağaçlarıdır ve işletme içi veriler bu aşamada ürün ağaçlarına entegre bir şekilde kullanılır. Bu aşamanın başında, mevcut şartlara göre, ürünün içinde kısıtlar dolayısıyla değişken malzemelerin hangilerinden ne kadar kullanılacağı, işletme içi stoklar, önceki

70

kullanımlar ve diğer parametreler değerlendirilerek karar verilir. Böylece hangi malzemelerin satın alınması gerektiğine karar verilmesi, kapasite hesaplamaları yaparak üretimin ne zaman gerçekleşebileceği, nerede yapılacağı, gerekli eleman sayısı gibi planlamalar yapılır.

Şekil 17: Ürün Modelinin Sistematik Gösterimi Kaynak: Forza ve Salvador (2002:43 )

Planlanan ürün ağaçlarında, işletmede bulunan stok bilgileriyle, ürün ağaçlarının altlarında kullanılmasına karar verilen seçimli ve standart komple veya malzeme bilgileri sistematik bir şekilde eşleşmektedir. Bu şekilde işletmede bulunmayan komple ve malzemeler için eksik listeleri çıkarılarak satın alma talepleri ve işletme içi üretim iş emirleri oluşturulmaktadır. Planlanan ürün ağaçları oluşumuna bir örnek olarak Şekil 17’de görülen Forza ve Salvador’un çalışmasını verebiliriz.

Forza ve Salvador’a ait, 2002 tarihli çalışma, bir kalıp işletmesinde, ürün modelleri üzerinden gerçekleştirilen iş planlamalarıyla, akış süresini kısaltan yazılımla ilgilidir.

71

Bu çalışma, ürün ağaçlarının oluşumu aşamalarında planlanan ürün ağaç aşaması için uygun bir örnek sunmaktadır. Çalışmada kullanılan yazılım, müşteri tarafından talep edilen ürüne ait kalıbın işletme içinde olup olmadığını araştırır ve eğer bulamazsa işlenmesi gereken ham kalıba karar vererek o kalıp için operasyon talebi oluşturur. Eğer, istenen ham kalıp da işletmede mevcut değilse, tedarikçiden ham kalıbın alınması için iş emri oluşturur. Bu ürün ağaçları, müşteri isteklerine göre üretilmesi gereken ürün bilgilerinin doğru bir şekilde aktarılmasını sağlayarak akış süresini düşürmektedir. Çalışmada, ürün ağaçlarının içeriğindeki malzeme ya da kompleleri, değişken, seçimli ve standart olarak ayırma ihtiyacı duymadan, tüm ürün ağacı içeriğini standart olarak kabul etmişlerdir. Bu nedenle standart ürünlerden farklı özel bir ürün üretilecekse, teknisyen desteğiyle sistem yürütülebilmektedir.

Planlanan ürün ağaçları aşamasında, müşteri tarafından talep edilen ürün ve ürün altındaki seçimli malzeme kod ve adetlerine, bir de kısıtlar dolayısıyla değişken olan malzeme kod ve adetleri eklenmiş, böylece ürün ağaçları üretimden önceki son halini almıştır. Daha sonra MRP çalıştırılarak, ürün için işletme içinde eksik olan malzemelere satın alma talepleri veya üretim emirleri çıkarılır. Bu algoritma, çoğu zaman tek taraflı yürümez. Ortaya çıkan sonuçlara göre, kısıtlar dolayısıyla değişken malzeme seçimlerinde değişiklik yapılabilir ve MRP çalıştırılması tekrarlanarak, daha az satın alma ve üretim emirlerinin çıkabileceği bir liste çıkarılabilir. Böylece üretimin uygun bir şekilde yapılması için altyapı hazırlanır. Üretim emirlerinin çıktığı yerlere, üretimin gerçekleşmesi için ana depodan malzemeler gönderilirken, bilgi işleme sistemi, depodaki stokları ve bunların izlenebilirliğini sağlayan parti numaralarını kontrol edecek ve genel olarak ilk giren ilk çıkar felsefesine uygun olarak kullanılması gereken malzemelerin parti numaralarını saptayacaktır. Bu aşama ilk giren ilk çıkarın (FIFO) uygulanabilirliğinin temin edilebilmesi açısından da önemlidir. Ayrıca, son kullanma tarihi geçmiş malzemeler gibi bazı eksiklikler bu aşamada yakalanabilmekte ve gerekli görüldüğü takdirde bu malzemeler için de satın alma siparişleri verilebilmekte ya da iş emirleri açılabilmektedir. Şekil 18’de planlama ürün ağaçlarının oluşmasıyla ilgili akış şeması görülmektedir.

72

Şekil 18: Üçüncü Aşama Ürün Ağaçlarının Stoklarla Eşleşerek İş Emirlerini Çıkarılmasında Kullanılan Akış Şeması

Şekil 18’deki akış şemasında görüldüğü gibi, planlama ürün ağaçlarının oluşum esnasında üretilecek olan ürünün işletme içindeki stoklarda olup olmadığına bakılır. Sipariş edilen ürün daha önceden üretilmişse, ürünle ilgili üretim ürün ağaçları oluşturulmuş demektir. Bu ürün, sevkiyata gönderilerek satışı yapılabilir. Eğer ürün stoklarda yoksa, bu ürünle ilgili bir alt seviyedeki komplelerin olup olmadığı kontrol edilir. Bu komplelerden stoklarda bulunmayanları için ürün ağacının ikili yapı içindeki bir alt malzemelere veya komplelere bakılır. Bulunan malzeme ya da komplelerin, üretilecek olan ürün için kullanılacağı varsayılır. Bulunmayanlar için, bir yandan iş emirleri açılırken, bir yandan da ürün ağaçlarının en alt seviyesindeki malzemelere kadar inilir ve eğer malzeme de bulunamazsa satın alma için iş emri açılır. Planlanan ürün ağaçlarındaki yazılım, stoklardaki ilgili komple veya malzemeleri kendilerini temsil eden parti numaraları üzerinden rezerve etmiş olur. Böylece başka bir ürün talebi daha geldiğinde, bu malzeme ya da kompleler stoklarda varmış gibi değerlendirilmez.

73

Eğer stoklarda olan ürün ağaçlarının en alt kademelerinde bulunan malzeme veya hammaddelerse, bunlar için satın alma parti numarası üzerinden takip yapılmaktadır. Eğer, ürün ağaçları üzerinden planlar gerçekleştirilirken ürün ağacının üst ve orta kademelerinde bulunan kompleler stoklarda varsa bunların da üretim parti numaraları üzerinden takibi ve rezervasyonu yapılır.

Bu aşamada, tasarım ürün ağaçlarıyla talep ürün ağaçları bir algoritma aracılığıyla birleşerek ara ürün ağaçları oluşur. Bu aşamada oluşturulan ürün ağaçları kalıcı değillerdir ve arşivlenmeleri gerekmez.

Şekil 19: Müşteri Tarafından Talep Ürün Ağaçlarının Planlama Esnasında Oluşumu Bu ürün ağaçlarındaki malzeme cins ve adetlerinin stoklarla karşılaştırılması neticesinde de ihtiyaç planları oluşur. Karşılaştırma, ürün ağacının üst seviyesinden başlar ve alt seviyelere doğru devam eder. Bu aşamadaki malzeme stokları, planlanan ürün ağaçlarıyla eşleşirken, algoritma aracılığıyla rezerve edilmekte ve böylece aynı stoğun farklı ürün ağaçları için var gözükmesi engellenmektedir. Bu aşamada, eğer değişken malzeme seviyesine kadar inilebilmişse (daha üst seviyelerindeki komple malzemelerin stoklarda olmama durumunda), üreticiye değişken malzeme olarak ne kullanmak istendiği algoritma tarafından sorulmalı ve malzeme tedarik etme ya da üretim gerçekleştirme planları ona göre oluşturulmalıdır.